«Μηνύματα από το ’40». • Ηταν μια ταπεινή • με το τίποτα φτιαγμένη • μηδενικού κόστους • τηλεοπτική εκπομπή για την εθνική επέτειο του Οχι • εσωτερική παραγωγή του τότε ΕΙΡΤ • που μεταδόθηκε στις 28 Οκτωβρίου 1975 • και προκάλεσε μέχρι και κυβερνητικούς τριγμούς. • Και θηριώδη οκτάστηλα φιλοχουντικών ή «εθνικοφρόνων» εντύπων • που έκαναν λόγο για «έφοδο των κομμουνιστών στην τηλεόραση». • Και ερωτηματικά «μήπως όσα εκτυλίσσονται αποτελούν εκτέλεσιν κυβερνητικών εντολών» • και «μήπως αυτή είναι η πολιτική του κ. πρωθυπουργού» • -όπως έγραφε στον δυσώνυμο «Ελεύθερο Κόσμο» το λαμπρό του αστέρι Σάββας Κωνσταντόπουλος • στοχεύοντας ευθέως τον κάρφο στον οφθαλμό τους Κωνσταντίνο Καραμανλή. •
Θυμήθηκα την εκπομπή εκείνη μέρες που είναι, • αλλά κι επειδή έχουμε φτάσει στο άκρο να απορρίπτουμε τώρα ολοσούμπιτη τη Μεταπολίτευση. • Κρίνοντας μόνο απ’ το κακό που ζούμε σήμερα. •
Δημιουργοί της εκπομπής εκείνης • η γνωστή σήμερα ποιήτρια Μαρία Κυρτζάκη κι εγώ. • Υπεύθυνοι για τα κείμενα και την επιλογή των εικόνων και της μουσικής που τα έντυσαν. • Εργαζόμασταν τότε ως φιλόλογοι ανασυντάκτες των ειδήσεων του ΕΙΡΤ • -τα έχω πει παλιότερα αυτά. • Μια εκπομπή που είχαμε κάνει ένα μήνα νωρίτερα για τον Σεφέρη • μας άνοιξε το δρόμο για την επετειακή του ’40. • Κοντά μας ο αείμνηστος φίλος Τάσος Μπαντής, • συνάδελφος τότε εκεί, • αργότερα συνιδρυτής της Σκηνής με Λευτέρη Βογιατζή, Βασίλη Παπαβασιλείου κ.ά. • και μετά του θιάσου στο «Εμπρός» με Ράνια Οικονομίδου και Δημήτρη Καταλειφό. • Η Μαρία Σκούντζου, ο Αλέξανδρος Αντωνόπουλος και ο Τάσος είχαν αναλάβει την ανάγνωση των κειμένων της εκπομπής • την οποία είχε σκηνοθετήσει η Μίκα Ζαχαροπούλου. •
Τι είχαμε κάνει; • Δώσαμε το λόγο σε απλούς ανθρώπους: • αφηγήσεις στρατιωτών από το μέτωπο • και γυναικών της Ηπείρου που έζησαν τα γεγονότα από κοντά, • αφηγήσεις που είχαν συλλέξει η Ελλη Παπαδημητρίου και ο Νικηφόρος Βρεττάκος. • Συν δυο τρεις σημειώσεις του Σεφέρη από τα Ημερολόγιά του των ημερών εκείνων. • Απλά και συγκινητικά πράγματα από την καθημερινότητα των ανθρώπων του ’40 • χωρίς ακρότητες και βερμπαλισμούς • -πράγματα ασυνήθιστα την εποχή εκείνη. • Συν Ελύτης, Μίκης και Κατράκης, • δηλαδή «Αξιον Εστί» -κι η τρίχα κάγκελο τότε. •
Είχε μεταδοθεί ταυτόχρονα και μια εκπομπή του σκηνοθέτη Πάνου Κοκκινόπουλου • δίδυμο με τη δική μας ως αφορμή λυσσώδους αφρίτιδας χουνταίων και «εθνικοφρόνων» • αλλά και «κύκλων» της κυβέρνησης, • θορυβημένης γενικότερα από το σάλο που ξεσήκωσαν τα πηχυαία πρωτοσέλιδα ακόμη και φιλοκυβερνητικών εφημερίδων. • Αποτέλεσμα «εντολές για αναζήτηση υπευθύνων» • και χαλασμός κόσμου στο ΕΙΡΤ, • με παραιτήσεις και αποκεφαλισμούς της ηγεσίας του λίγο μετά. • Από την άλλη, έπαινοι έως και ύμνοι για τις εκπομπές από τις άλλες εφημερίδες • (πλην Ριζοσπάστη βεβαίως) • -και πάντα η λεβέντικη, η αμερόληπτη στάση της Καθημερινής • (καμία σχέση εγώ ακόμη τότε) • όπου αυτοπροσώπως η Ελένη Βλάχου σημείωνε: • «Λοιπόν, έκπληξις. • (…) • ιστορικές αναμνήσεις, προσωπικές εμπειρίες δοσμένες απλά, • χωρίς τους συνηθισμένους στόμφους, χωρίς μελόδραμα, χωρίς υπερβολές. • Και έμαθα αλήθειες, • είδα άγνωστες ή λησμονημένες εικόνες. • Και άκουσα νέα παιδιά να εκφράζουν με δική τους, αυθόρμητη συγκίνηση την σημασία που είχε γι’ αυτούς η δοξασμένη αλλά βαριά κληρονομιά της 28ης Οκτωβρίου». •
Ως η άμμος της θαλάσσης τα λάθη κι οι αμαρτίες 40 χρόνων Μεταπολίτευσης. • Αλλά μην ξεχνάμε • -μέσα στην απ-ελπισία του σήμερα- • από πού ξεκινήσαμε και τι επιτύχαμε μες στα χρόνια αυτά.