Στις αρχές Μαΐου του 2011 η Ελλάδα βρισκόταν ήδη έναν σχεδόν χρόνο σε πρόγραμμα. Παρά τον ορυμαγδό των μέτρων και την ήδη εντυπωσιακή μείωση των ελλειμμάτων (επτά μονάδες του ΑΕΠ), φαινόταν καθαρά ότι η έξοδος στις αγορές το 2012 δεν ήταν εφικτός στόχος. Αντίθετα, η απόφαση Μέρκελ και Σαρκοζί στην Ντοβίλ, τον Οκτώβριο του 2010, να είναι προαπαιτούμενο το «κούρεμα» του χρέους των κρατών που θα ζητήσουν βοήθεια από το σχεδιαζόμενο τότε Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, είχε ανοίξει διάπλατα την πόρτα των μνημονίων και σε άλλα κράτη-μέλη. Η Ιρλανδία και η Πορτογαλία δεν θα αργούσαν να τη διαβούν.
Μέσα σ’ αυτό το κλίμα, ένα δεύτερο πρόγραμμα βοήθειας φαινόταν πια αναπόφευκτο. Ηταν τότε ακριβώς που άρχισε να συζητείται (παρά τις ισχυρές αντιδράσεις της ΕΚΤ) το «κούρεμα» του χρέους, το οποίο έγινε εντέλει ένα χρόνο αργότερα. Επίσης, τότε τέθηκε θέμα υποθήκευσης δημόσιας περιουσίας. Το αίτημα αποκρούστηκε, αλλά το δέχθηκε τέσσερα χρόνια αργότερα η κυβέρνηση Τσίπρα με το τρίτο μνημόνιο.
Ο τότε υπουργός Οικονομικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου, στο βιβλίο του «Game Over, η Αλήθεια για την Κρίση», που κυκλοφόρησε χθες από τις εκδόσεις Παπαδόπουλου, αποκαλύπτει πώς ετέθησαν αυτά τα θέματα σε μια μυστική συνάντηση στο Λουξεμβούργο. «Ο πρόεδρος του Eurogroup (σ.σ.: Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ) είχε καλέσει στην έδρα του τους υπουργούς Οικονομικών της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Ισπανίας, μαζί με τον Ευρωπαίο επίτροπο (σ.σ.: Ολι Ρεν) και τον πρόεδρο της ΕΚΤ (σ.σ.: Ζαν-Κλοντ Τρισέ). Το θέμα ήταν η Ελλάδα και μου ζήτησε να εμφανιστώ με ένα σχέδιο αντιμετώπισης της κρίσης. (…) Την ώρα που έφτανα, έφευγε ο πρόεδρος της ΕΚΤ, λέγοντας πως “δεν είχε σκοπό να συμμετάσχει σε οποιαδήποτε συζήτηση με θέμα την αναδιάρθρωση του χρέους”». Το δείπνο εργασίας ξεκίνησε. Ο Γιούνκερ χωρίς περιστροφές είπε ότι η Ελλάδα δεν θα είχε πρόσβαση στις αγορές το 2012 και θα χρειαζόταν ένα νέο πακέτο χρηματοδότησης. Ο Παπακωνσταντίνου, αφού τους παρουσίασε όσα είχαν γίνει μέχρι τότε, ανέπτυξε την πρόταση της ελληνικής κυβέρνησης. «Θα συνεχίζαμε τη δημοσιονομική προσπάθεια, στοχεύοντας σε πρωτογενές πλεόνασμα από το 2012. Θα ανακοινώναμε μέτρα 26 δισ. για την περίοδο έως το 2015, εκ των οποίων τα 4 δισ. για το τρέχον έτος. Θα δεσμευόμασταν για αποκρατικοποιήσεις 15 δισ. μέχρι το 2013 και 50 δισ. μέχρι το 2015. Ομως, όλα αυτά δεν αρκούσαν. Επρεπε να συμπληρωθούν κατ’ ελάχιστον από μια εθελοντική ανταλλαγή ή επιμήκυνση των ομολόγων που κατείχαν οι ιδιώτες και έληγαν μέχρι το 2020, χωρίς απομείωση της ονομαστικής αξίας τους. (…) Τέλος, θέλαμε μια δέσμευση για επιπρόσθετη χρηματοδοτική στήριξη – αλλά μόνο εάν αυτό γινόταν αναγκαίο. Δεν θέλαμε επί του παρόντος νέο πρόγραμμα».
Αμέσως μετά, πήρε τον λόγο η Γαλλίδα υπουργός Οικονομικών Κριστίν Λαγκάρντ. «“Γιώργο, στηρίζεις καλά τις θέσεις σας. Αλλά βάζεις τον πήχη ψηλά όταν λες ότι δεν θέλετε νέο πρόγραμμα. Χρειαζόμαστε μια σημαντική προσπάθεια από εσάς για την υλοποίηση του παρόντος προγράμματος, αλλά θα χρειαστείτε και νέο πρόγραμμα”. Ο τόνος του Τζούλιο Τρεμόντι ήταν πολύ διαφορετικός. “Πρέπει να πείσεις τις αγορές, αλλά και εμένα. Δεν μπορώ να πάω στο Κοινοβούλιο και να ζητήσω νέα χρήματα. Χρειαζόμαστε ένα σχέδιο, αλλιώς δεν έχει χρήματα”. Στην τελική του φράση, “να βάλετε την εθνική σας κληρονομιά υποθήκη σ’ ένα ταμείο!”, απάντησα ψυχρά κόβοντας την κουβέντα: “Μήπως εννοείς και την Ακρόπολη, Τζούλιο;”». Το βιβλίο του κ. Παπακωνσταντίνου δεν είναι μια θεωρητική προσέγγιση για την κρίση. Είναι η καταγραφή των γεγονότων όπως τα έζησε ως υπουργός, είναι η δική του αλήθεια για όσα συνέβησαν δημοσίως, αλλά κυρίως πίσω από κλειστές πόρτες, στην Αθήνα, στις Βρυξέλλες, στην Ουάσιγκτον, στο Βερολίνο, στο Παρίσι.