ΒΟΣΤΩΝΗ – ΑΠΟΣΤΟΛΗ. Μονόδρομος είναι για την ελληνική οικονομία η αύξηση της παραγωγικότητας αν η χώρα θέλει να παραμείνει στην Ευρωζώνη, σύμφωνα με τον Τζον Λίπσκι, senior fellow του School of Advanced International Studies του Johns Hopkins University και πρώην αναπληρωτή γενικού διευθυντή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου από το 2006-2011. Για να επιτευχθεί αυτό, τονίζει, είναι εξίσου σημαντικό να καταργηθούν τα νομικά και γραφειοκρατικά εμπόδια που πλήττουν την οικονομική δραστηριότητα όσο είναι να υπάρξει μiα συμφωνία για το χρέος.
Αναφερόμενος στην πρόσφατη έκθεση του ΔΝΤ για την Ελλάδα στο πλαίσιο του άρθρου 4, το πρώην υψηλόβαθμο στέλεχος του Ταμείου λέει στην «Κ» ότι είναι «πραγματικά αξιοσημείωτο ότι έπειτα από έξι χρόνια εξακολουθούν να μην έχουν επιτευχθεί κάποιες πολύ βασικές μεταρρυθμίσεις, πολλές εκ των οποίων ήταν εξαρχής υπό εξέταση». Χαρακτηρίζει την κατάσταση αυτή «εξαιρετικά απογοητευτική» και τονίζει ότι δρόμος προς την ανάκαμψη και την ανάκτηση της ανταγωνιστικότητας «δεν θα είναι εύκολος, απλός ή ευθύς».
Ο Λίπσκι πέρασε μεγάλο μέρος της καριέρας του ως στέλεχος της Wall Street. Πόσο καλύτερα θωρακισμένη θεωρεί ότι είναι σήμερα η παγκόσμια οικονομία απέναντι στο ενδεχόμενο ενός νέου μεγάλου χρηματοπιστωτικού σοκ όπως του 2008; Απαντά επικαλούμενος το πιο πρόσφατο Global Financial Stability Report του ΔΝΤ. «Τα μέτρα που ελήφθησαν μετά την κρίση περιόρισαν τους βραχυπρόθεσμους κινδύνους, αλλά ο συνδυασμός μέτρων και πολιτικών μπορεί να αυξάνει τους μεσοπρόθεσμους κινδύνους» σημειώνει, κάνοντας ειδική αναφορά στη χαμηλή κερδοφορία και στους προβληματικούς ισολογισμούς ορισμένων ευρωπαϊκών τραπεζών: «Πρόκειται για ένα ζήτημα που παρακολουθούσαμε στενά όταν ήμουν ακόμα στο Ταμείο. Δυστυχώς, δεν έχει ακόμα επιλυθεί».
Εκτός από τράπεζες με σκελετούς στους ισολογισμούς τους, η παγκόσμια οικονομική ευημερία απειλείται στις μέρες μας και από την άνοδο του λαϊκισμού στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Τι θα σήμαινε η νίκη του Ντόναλντ Τραμπ στις αμερικανικές εκλογές για το διεθνές οικονομικό σύστημα; «Αμφότεροι οι υποψήφιοι για την προεδρία έχουν εκφράσει επιφυλάξεις για τρέχουσες εμπορικές διαπραγματεύσεις και παλαιότερες εμπορικές συμφωνίες», λέει. «Σε ένα περιβάλλον όπου ήδη έχει σημειωθεί σημαντική επιβράδυνση του διεθνούς εμπορίου μετά την κρίση του 2008-9 και όταν υπάρχει διευρυμένη ανησυχία για την άνοδο του προστατευτισμού, η αμφισβήτηση της προσήλωσης των ΗΠΑ στη διατήρηση ενός πολυμερούς, ανοιχτού συστήματος διεθνών εμπορικών συναλλαγών, είναι λάθος».
Το 2010, ξανά
Η συνομιλία μας δεν μπορούσε να μη στραφεί τις μέρες της άνοιξης του 2010, όταν ελήφθησαν οι ιστορικές αποφάσεις για τους όρους του πρώτου ελληνικού μνημονίου. Ο Λίπσκι δεν θεωρεί ότι θα μπορούσε το Ταμείο, με μια πιο σκληρή στάση, να είχε επιβάλει αναδιάρθρωση του χρέους στη συγκυρία εκείνη. «Η θέση τόσο των Ευρωπαίων όσο και των ελληνικών αρχών ήταν ότι δεν επιθυμούσαν αναδιάρθρωση του χρέους» λέει. Ωστόσο, εντός του ΔΝΤ είχε γίνει ζωηρή συζήτηση για το θέμα. «Μα φυσικά. Δουλεύουν εκεί 1.500 άτομα με διδακτορικό στα Οικονομικά!» λέει γελώντας. Παραδέχεται πάντως ότι η απόφαση έγκρισης του πρώτου ελληνικού προγράμματος χωρίς «κούρεμα» του χρέους δεν ήταν εύκολη: «Ξέραμε ότι το πρόγραμμα ήταν γεμάτο κινδύνους, ότι υπήρχε σημαντικό ενδεχόμενο να μη λειτουργήσει. Αλλά υπήρχαν επιτακτικοί λόγοι να συμμετάσχουμε. Ζούσαμε σε συνθήκες ενός οικονομικού τυφώνα». Επιμένει, πάντως, ότι «σε καμία φάση δεν συναίνεσε το Ταμείο σε αποφάσεις με τις οποίες δεν συμφωνούσε».
Ο Αμερικανός οικονομολόγος υπενθυμίζει επίσης ότι υπήρξε μεγάλη καθυστέρηση από τους Ευρωπαίους στην αντιμετώπιση της ελληνικής κρίσης την εποχή εκείνη. «Είχαμε αναδείξει τους κινδύνους που θα υπήρχαν για ολόκληρη την Ευρωζώνη από μια χρηματοπιστωτική κρίση ακόμα και σε μια μικρή χώρα», λέει. Η προσδοκία συνεπώς ήταν ότι οι Ευρωπαίοι θα αντιδρούσαν ταχέως για να διαχειριστούν τις εξελίξεις στην Ελλάδα. Αντ’ αυτού, «καθυστέρησαν πολύ να καταλήξουν σε μια συλλογική προσέγγιση. Αν είχε ληφθεί πιο αποφασιστική δράση νωρίτερα, το αποτέλεσμα θα ήταν καλύτερο».
Ο Λίπσκι δεν συμμερίζεται τη συμβατική εξήγηση για την αποτυχία του πρώτου προγράμματος, σύμφωνα με την οποία οφείλεται σε καρδιακή προσβολή της οικονομίας λόγω υπερβολικής δόσης λιτότητας. Για τον ίδιο, οι βασικοί λόγοι της αποτυχίας ήταν το διεθνές περιβάλλον, «που εξελίχθηκε πολύ πιο αρνητικά από ό,τι περιμέναμε» και η «μη εφαρμογή των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων».
Ενα τόσο φιλόδοξο πρόγραμμα, λέει, θα μπορούσε να πετύχει μόνο αν υπήρχε «αξιόπιστη προσήλωση» εκ μέρους των ελληνικών αρχών για την εφαρμογή του. Μετά το φιάσκο της εμπλοκής του Ταμείου στην Αργεντινή, αφηγείται, «μια σημαντική αλλαγή στις εσωτερικές του διεργασίες ήταν ότι το προσωπικό παροτρυνόταν να εξασκεί την κρίση του για το αν η κυβέρνηση μιας χώρας που αιτούνταν δάνειο ήθελε και μπορούσε να εφαρμόσει τα αναγκαία μέτρα».
Χωρίς να το λέει ευθέως, ο Λίπσκι παραδέχεται εμμέσως ότι αυτός ο έλεγχος δεν έγινε στην περίπτωση της Ελλάδας.