Ας ξεκινήσουμε από μια βασική και γι’ αυτό απαραίτητη παραδοχή. Η υπέρβαση της τουρκικής άρνησης να καταστούν μέλη της Συμμαχίας η Σουηδία και η Φινλανδία είναι μια απολύτως θετική για τη δυτική κοινότητα εξέλιξη. Οσο και αν το ανυπόφορο φάσμα της τουρκικής απειλής κατά της Ελλάδας «εγκλωβίζει» την προσοχή μας και καταναλώνει σχεδόν αποκλειστικά την ελληνική δημόσια σφαίρα, η διεύρυνση του ΝΑΤΟ με δύο χώρες, κορυφαία πρότυπα δημοκρατικής πολιτείας στην πρωτοπορία της υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ειρήνης, με βαθιά ευρωπαϊκή κουλτούρα και έναν κοσμοπολιτισμό που παραπέμπει στις καλύτερες στιγμές ενός οικουμενικού φιλελεύθερου προτάγματος, είναι εξαιρετικά νέα για την Ελλάδα και τις θεμελιώδεις εθνικές επιδιώξεις και προτιμήσεις σε κάθε πεδίο: πολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό αλλά και γεωπολιτικό. Οσες και όσοι θεωρούν ότι μια τέτοια αξιολόγηση δεν έχει ιδιαίτερη αξία σε έναν κόσμο ωμής δύναμης και αναθεωρητικών λογικών, μάλλον δεν διαβάζουν Ιστορία ή τη διαβάζουν λάθος. Δεν υπάρχει καμία ιστορική στιγμή που στην αέναη σύγκρουση δημοκρατίας και αυταρχισμού να επικράτησε ο δεύτερος. Το ΝΑΤΟ, λοιπόν, βγαίνει ενισχυμένο ως πολιτισμικό «αφήγημα», ως στρατηγική απάντηση μιας Δύσης που παρακμάζει μόνο στα όνειρα παρηκμασμένων καθεστώτων, που επειδή το μέλλον τους είναι άδηλο ψάχνουν τις αναφορές τους στις αυτοκρατορικές τους ονειρώξεις. Αυτά είναι τα σημαντικά στην τρέχουσα συγκυρία, όπου η ευρωπαϊκή και παγκόσμια ασφάλεια απειλείται από μια εξόχως νεοϊμπεριαλιστική δύναμη.
Στο μικρό επίπεδο της ελληνοτουρκικής αντιπαράθεσης, όπου όλα αξιολογούνται ως παίγνια μηδενικού αθροίσματος, η πρώτη ανάλυση της εντυπωσιακής τουρκικής αναδίπλωσης είναι χαρακτηριστική αυτής της εύλογης εν πολλοίς αντίληψης. Ο τουρκικός εκβιασμός πέρασε και πέτυχε. Διαβάζοντας κάποιος προσεκτικά τη συμφωνία, διαπιστώνει ότι είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος της ένα κείμενο διακηρυκτικό, που δεσμεύει τις τρεις χώρες σε επίπεδο αρχών. Πέρα από τον μηχανισμό παρακολούθησης εφαρμογής, τίποτε ουσιαστικό δεν υπάρχει.
Ανάμεσα σε άλλα λιγότερο σημαντικά, Σουηδία και Φινλανδία, ως όφειλαν, δεσμεύονται να ενισχύουν την τουρκική ασφάλεια και να μην επιτρέπουν τη δράση τρομοκρατικών οργανώσεων στο έδαφός τους. Η Σουηδία αναγνωρίζει ότι δεν μπορεί να επιβάλει εμπάργκο όπλων σε μια σύμμαχο χώρα. Υπάρχει και η δέσμευση για την υποστήριξη της τουρκικής συμμετοχής σε σχηματισμό Pesco της Ε.Ε. Μια δέσμευση χωρίς κανένα απτό περιεχόμενο.
Το κεντρικό στα καθ’ ημάς ερώτημα είναι αν αυτά είναι τουρκικά κέρδη και ελληνικές απώλειες. Ή, για να το θέσω αλλιώς, η επόμενη μέρα βρίσκει τη συνολική ελληνοτουρκική ισορροπία διπλωματικής και στρατιωτικής ισχύος λιγότερο ευνοϊκή από ό,τι πριν; Προφανώς και όχι.
Η εξέλιξη στο ΝΑΤΟ μπορεί να αποδειχθεί κρίσιμη για την ευρωπαϊκή ασφάλεια, αλλά δεν διαφοροποιεί τα ελληνοτουρκικά.
Αν όπως πιστεύουν κάποιοι και κάποιες το βασικό ζήτημα που απασχολεί την Αγκυρα είναι να εκβιάσει μέσω της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ μια συνολική επαναδιαπραγμάτευση της θέσης της ως αυτόνομος ισχυρός περιφερειακός παίκτης που απαιτεί προνομιακή μεταχείριση από τις άλλες μεγάλες δυνάμεις και όλα αυτά εις βάρος της Ελλάδος, τότε η τουρκική τακτική αποτελεί συνταγή για το πώς να σπαταλάει μια χώρα διπλωματικό κεφάλαιο.
Δεν πήρε κάτι που δεν θα έπαιρνε στη διαπραγμάτευση της ένταξης χωρίς φωνές και εκβιασμούς. Ακόμη και τη συνάντηση με τον Αμερικανό πρόεδρο. Ο Λευκός Οίκος δεν θα ξεχάσει τον τουρκικό εκβιασμό. Η υποστήριξη της αμερικανικής διοίκησης για τα F-16 υπήρχε και από πριν και δεν αλλάζει τα δεδομένα τουλάχιστον μέχρι τις ενδιάμεσες εκλογές του Νοεμβρίου. Με μια φράση, η εξέλιξη μπορεί να αποδειχθεί κρίσιμη για την ευρωπαϊκή ασφάλεια, αλλά δεν διαφοροποιεί το ελληνοτουρκικό τοπίο. Η «λογική» της κρίσης δεν αλλάζει.
*Ο κ. Κώστας Υφαντής είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και διευθυντής του ΙΔΙΣ στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
