Είχαμε επισημάνει σε σχετικό άρθρο στις 29 Ιανουαρίου («Το παιχνίδι του Ερντογάν με Φινλανδία και Σουηδία») την πρόθεση του Τούρκου προέδρου να διαχωρίσει τις υποθέσεις Φινλανδίας και Σουηδίας και να προχωρήσει στην έγκριση της υποψηφιότητας της πρώτης, κρατώντας στον πάγο τη δεύτερη. Πράγματι, το τουρκικό Κοινοβούλιο επικύρωσε με μεγάλη πλειοψηφία την ένταξη της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, λίγες ημέρες αφότου κάτι αντίστοιχο είχε πράξει και η Ουγγαρία. Εξέλιξη που ενδεχομένως να μην είχε δρομολογηθεί αν δεν είχε μεσολαβήσει ο καταστροφικός σεισμός. Είναι ωστόσο χαρακτηριστικό ότι τόσο η Αγκυρα όσο και η Βουδαπέστη εξακολουθούν να αντιστέκονται στην ένταξη της Σουηδίας και συντονίστηκαν προκειμένου τα δύο Κοινοβούλιά τους να συμπέσουν χρονικά στην κύρωση της αντίστοιχης της Φινλανδίας. Δεν είναι μυστικό ότι Ερντογάν και Ορμπαν διατηρούν ένα πολύ καλό και λειτουργικό επίπεδο σχέσεων με τον Πούτιν και αυτό οπωσδήποτε έπαιξε τον ρόλο του στην καθυστερημένη λήψη απόφασης, ενώ οι άλλες 28 χώρες είχαν σπεύσει άμεσα να ολοκληρώσουν τις δικές τους εσωτερικές διαδικασίες.
Η Τουρκία κερδίζει από τη συγκατάβαση Αμερικανών και νατοϊκών στην επιλογή της η ένταξη των δύο σκανδιναβικών χωρών να γίνει σε δύο φάσεις και όχι ταυτόχρονα, όπως ήταν ο αρχικός σχεδιασμός. Αυτό δίνει πόντους στον Ερντογάν στο εσωτερικό, ώστε να ισχυρίζεται ότι η χώρα του είναι αρκετά ισχυρή για να επιβάλλει τις θέσεις της, ακόμη και απέναντι στην Ουάσιγκτον αλλά και συνολικά στο ΝΑΤΟ. Η εξέλιξη αυτή εμφανίζει τους Αμερικανούς αναποτελεσματικούς στο να πείσουν όλους τους εταίρους τους να ακολουθήσουν τη γραμμή τους και μάλιστα για μια κορυφαία επιλογή της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, στη σκιά του πολέμου στην Ουκρανία. Η Αγκυρα, έχοντας αποσυνδέσει τις δύο υποθέσεις, αποκτά προβάδισμα στις διαπραγματεύσεις της με τη Στοκχόλμη, αν και είναι πιθανό ο Λευκός Οίκος να θέλησε να ολοκληρωθεί η περίπτωση της Φινλανδίας ώστε να λειτουργήσει ως ζώνη ανάσχεσης για τη Σουηδία (πλην του ρωσικού θύλακα Καλίνινγκραντ) και εν συνεχεία με το όπλο των F-16 να ασκήσει πίεση στους Τούρκους.
Πάντως, η αντίσταση Ουγγαρίας και Τουρκίας –έστω στο καλό σενάριο ότι δεν λειτούργησαν ως οιονεί δούρειοι ίπποι της Μόσχας– καθυστέρησε και ανέστειλε τη διαδικασία ένταξης δύο κρατών που αισθάνονται καυτή την ανάσα της αναθεωρητικής Ρωσίας, γεγονός ενδεικτικό της στρατηγικής σύγχυσης της Ουάσιγκτον. Αυτή διάβασε σωστά η Αγκυρα και απαίτησε έως και παράλογα ανταλλάγματα από τις δύο σκανδιναβικές χώρες. Παράλληλα επιβεβαιώνεται πως οι αξίες και οι αρχές που συχνά επικαλείται ο Αμερικανός πρόεδρος για να διαχωρίσει το δυτικό στρατόπεδο από τα αυταρχικά καθεστώτα είναι μόνο κατ’ ευφημισμόν. Εδώ πρόκειται για τον θρίαμβο της επικράτησης της συναλλακτικής διπλωματίας που προωθούν κράτη όπως η Τουρκία, η οποία κατάφερε να διασπάσει το ενιαίο μέτωπο Φινλανδίας – Σουηδίας και ενώ αυτό το σενάριο είχε αρχικά αποκλειστεί κατηγορηματικά τόσο από τις δύο χώρες όσο και από τις ΗΠΑ και τον Στόλτενμπεργκ.
Η απειθαρχία της Αγκυρας στη Συμμαχία μπορεί μακροπρόθεσμα να έχει κόστος.
Το συμπέρασμα είναι ότι ο αμερικανικός παράγοντας, υπό το πρίσμα των νέων διεθνών συσχετισμών και παρουσιάζοντας αδυναμία διπλωματικού συντονισμού με αρκετούς εκ των συμμάχων του, αναδιπλώνεται ή προσαρμόζεται χωρίς ενδοιασμό προκειμένου να εμφανίσει αποτελέσματα, έστω και αποσπασματικά, απέναντι σε Ρωσία και Κίνα. Εντούτοις, όταν η διάρρηξη του δυτικού μετώπου γίνεται σε ένα φαινομενικά εύκολο θέμα, προκαλούνται απορίες και ανησυχία πώς η Δύση θα σταθεί ενιαία απέναντι στους αναθεωρητές του διεθνούς γίγνεσθαι με το αυξανόμενο εκτόπισμα του Πεκίνου.
Από την άλλη, η μερική απειθαρχία της Αγκυρας δεν έρχεται χωρίς κόστος. Η στάση της στο εν λόγω ζήτημα προστίθεται στη γενικότερη αναξιοπιστία και δύστροπη συμπεριφορά που επιδεικνύει εντός του ΝΑΤΟ, δίνοντας ακόμη ένα επιχείρημα στους επικριτές της ή έστω σε όσους θέλουν να προωθήσουν ένα πλαίσιο κανόνων (προσοχή, όχι αρχών) για τις από δω και πέρα σχέσεις της με τη Δύση και τις Ηνωμένες Πολιτείες ειδικότερα. Η Τουρκία φαινομενικά δεν χάνει κάτι, αντιθέτως φαίνεται ότι επιβάλλεται, όμως η ασυνέπειά της τής αφαιρεί διπλωματικό κεφάλαιο, το οποίο οπωσδήποτε θα χρειαστεί στο μέλλον για να αντιμετωπίσει τις αυξανόμενες προκλήσεις στο εσωτερικό, κυρίως στο πεδίο της οικονομίας αλλά και στην εξωτερική πολιτική της. Αλλάζοντας τη διάθεση και την πρόσληψη για τον βαθμό προσήλωσής της στο δυτικό θεσμικό σύστημα, κινδυνεύει όταν θα βρεθεί σε ανάγκη να μη λάβει την απαραίτητη βοήθεια ή οι όροι αυτής να είναι βαρείς, ή σε μια διαπραγμάτευση να μην έχει την επιθυμητή αβάντα. Ηδη έχει εγκλωβιστεί σε μια συνθήκη όπου η συγκατάθεσή της στην ένταξη της Σουηδίας συνδέεται με την έγκριση του Κογκρέσου για την προμήθεια F-16. Δεν μπορεί ο Αμερικανός πρόεδρος να επιχειρήσει να ανατρέψει τις αποφάσεις του Κογκρέσου όσο η Αγκυρα μπλοκάρει τη Στοκχόλμη. Τα επιχειρήματα τού τα στερεί με τον τρόπο που πολιτεύεται η ερντογανική Τουρκία, η οποία με τη σειρά της βλέπει να καθυστερούν η προμήθεια και ο εκσυγχρονισμός των F-16, με αποτέλεσμα να βρίσκεται ένα βήμα πίσω από την Ελλάδα, δεδομένου ότι έχει εκτοπιστεί και από το πρόγραμμα των F-35. Εντέλει, όλες οι πλευρές κέρδισαν χρόνο ανανεώνοντας το ραντεβού τους για τις 11 Ιουλίου στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, όταν στόχος είναι η ένταξη και της Σουηδίας.
Ο κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων, καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος και αναλυτής διεθνών θεμάτων του ΑΝΤ1.