Η λήψη αυστηρών μέτρων ελέγχου μιας ιογενούς επιδημίας μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση κατά 10 φορές του αριθμού των νοσούντων, αλλά και μείωση της μέγιστης διάρκειας της επιδημίας κατά περίπου 30 φορές! Σε αυτό το ενθαρρυντικό αποτέλεσμα κατέληξαν ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής (ΠΑΔΑ) και το Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος (ΔΙΠΑΕ), εφαρμόζοντας ένα μοντέλο προσομοίωσης της εξάπλωσης ιογενών επιδημιών, το οποίο προέρχεται από τη Στατιστική Φυσική των Κρίσιμων Φαινομένων.
Ειδικότερα, όπως εξηγεί στην «Κ» ο δρ Σταύρος Σταυρινίδης (Σχολή Επιστημών και Τεχνολογίας, Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος), οι ερευνητές εφάρμοσαν το μοντέλο της αυτο-οργάνωσης που είναι ένας μηχανισμός που ακολουθείται στα φυσικά συστήματα και σχετίζεται με τη Θεωρία των Πολύπλοκων Συστημάτων, και το προσάρμοσαν στην περιγραφή της διάδοσης ιογενών επιδημιών, συμπληρώνοντας τις υπάρχουσες προσεγγίσεις των επιδημιολόγων. «Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η λήψη περιοριστικών μέτρων της τάξης του 75%, που είναι και το ποσοστό μείωσης των φυσικών επαφών που σύμφωνα με τον κ. Τσιόδρα έχει επιτευχθεί στην Ελλάδα, οδηγούν σε υποδεκαπλασιασμό των νοσούντων και μείωση της μέγιστης διάρκειας της επιδημίας κατά περίπου 30 φορές, σε σχέση με τη λήψη κανενός μέτρου. Αυτό που έχει μεγάλη σημασία είναι το γεγονός ότι ενώ θεωρείται πως χαμηλώνοντας την καμπύλη νοσούντων σε μια επιδημία όπως αυτή του κορωνοϊού μεταθέτουμε τον αριθμό αυτών που θα νοσήσουν σε βάθος χρόνου ώστε να αντέξει το σύστημα υγείας, στην πραγματικότητα με τα μέτρα μειώνεται και η κορυφή της καμπύλης αλλά και η διάρκεια της επιδημίας».
Η ερευνητική εργασία που έχει προδημοσιευθεί στο ψηφιακό αποθετήριο του Πανεπιστημίου του Κορνέλ και έχει ήδη υποβληθεί σε διεθνές επιστημονικό περιοδικό προς δημοσίευση, απαντά και στη «διαμάχη» σχετικά με το εάν θα πρέπει να λαμβάνονται μέτρα περιορισμού σε καταστάσεις επιδημιών που οφείλονται σε εξαιρετικά επιθετικούς ιούς, όπως στην κατάσταση που σήμερα ζούμε (περίπτωση COVID-19) ή εάν θα πρέπει να προσεγγίζονται αυτές οι καταστάσεις στη λογική της «ανοσίας της αγέλης». Σύμφωνα με το επιδημιολογικό μοντέλο, τεκμηριώνεται ότι στην περίπτωση επιθετικών ιών, εάν δεν ληφθούν μέτρα, το σύστημα οδηγείται σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις και από πλευράς ποσοστού νοσούντων και το κυριότερο από πλευράς διάρκειας της επιδημίας. «Επιβεβαιώνει την άποψη ότι η προσέγγιση των περιοριστικών μέτρων, που εφαρμόστηκαν στην Ελλάδα εγκαίρως και με συνέπεια, είναι όχι μόνο στη σωστή κατεύθυνση, αλλά και επιβεβλημένη», αναφέρουν οι ερευνητές.
«Υπάρχει όμως ένα λεπτό σημείο», προσθέτει ο αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Φυσικής ΔΙΠΑΕ, Μιχάλης Χανιάς. «Εάν τα μέτρα περιορισμού των επαφών του πληθυσμού γίνουν αυστηρά πέραν κάποιου ορίου, υπάρχει κίνδυνος να έχουμε συνοδευτικά ανεπιθύμητα αποτελέσματα. Ο ιός θέλει από τη φύση του να πολλαπλασιαστεί. Με όρους Φυσικής, όταν τον περιορίζεις, τότε μειώνεται η εντροπία του, θα προσπαθήσει δηλαδή να γίνει πιο επιθετικός για να επιβιώσει, συμπεριλαμβανομένης της μετάλλαξης. Ετσι, σε συνδυασμό με τα αποτελέσματα του προτεινόμενου μοντέλου, στην περίπτωση του κατακερματισμού, τα κλειστά υποσύνολα δεν πρέπει να είναι πολύ μικρά, προς αποφυγήν συνοδευτικών φαινομένων, όπως η τάση αύξησης των διακυμάνσεων και της μέσης τιμής του ποσοστού των νοσούντων».
Η ερευνητική ομάδα την οποία, εκτός από τους κ. Σταυρινίδη και Χανιά από το ΔΙΠΑΕ, συμπληρώνουν οι δρ Γιάννης Κοντογιάννης, καθ. Στέλιος Ποτηράκης, καθ. Περικλής Παπαδόπουλος από το Τμήμα Ηλεκτρολόγων και Ηλεκτρονικών Μηχανικών του ΠΑΔΑ και δρ Μύρων Καμπιτάκης, ερευνητής στον ΔΕΔΔΗΕ, εργάζεται τώρα πυρετωδώς για τον υπολογισμό με το ίδιο φυσικό μοντέλο της εξέλιξης της επιδημίας, όταν θα αρθούν σταδιακά τα περιοριστικά μέτρα.