Είχαν πίσω τους μια εξαιρετική πενταετία, με άνοδο των εγχώριων πωλήσεων και εκτόξευση των εξαγωγών. Και τώρα, οι Ελληνες οινοποιοί ετοιμάζονται σιγά σιγά για τον πιο δύσκολο τρύγο των τελευταίων δεκαετιών: τον πικρό τρύγο της πανδημίας. «Το πρώτο δίμηνο του 2020 ήταν μαγικό. Η χρονιά είναι εξαιρετική και ποσοτικά, και ποιοτικά, χάρη στις ευνοϊκές καιρικές συνθήκες και τη μη εμφάνιση ασθενειών. Θα ήταν, δηλαδή, αν δεν είχε ενσκήψει ο κορωνοϊός, που έκοψε τη φόρα μας», λέει ο Στέλιος Μπουτάρης, διευθύνων σύμβουλος της οινοποιίας «Κυρ-Γιάννη» και πρόεδρος της ένωσης «Οίνοι Βορείου Ελλάδος».
Ο κλάδος του κρασιού δοκιμάζεται: από τη μια η δραματική πτώση της κατανάλωσης λόγω του lockdown και της μειωμένης έλευσης τουριστών αλλά και το «φρένο» στις εξαγωγές, κι από την άλλη οι τόνοι που παραμένουν απούλητοι στις δεξαμενές των οινοποιείων. Τι θα γίνει με τη φετινή παραγωγή; Πού θα οδηγήσει η οικονομική ασφυξία; Πώς θα αποφύγουν την κατάρρευση οινοποιεία που έχουν κάνει «ανοίγματα» και επενδύσεις, που φέρουν το βάρος μεγάλων δανείων; «Οπως συμβαίνει σε κάθε κρίση, αυτή που βιώνουμε φέρνει στην επιφάνεια δομικά προβλήματα του οινικού μας γίγνεσθαι: την έλλειψη επαγγελματισμού αρκετών αμπελουργών, τους μικρούς κλήρους, την ανυπαρξία, ώς έναν βαθμό, έρευνας πάνω στις ποικιλίες», τονίζει ο κ. Μπουτάρης. Τι πρέπει να γίνει; «Να υλοποιήσουμε, επιτέλους, ένα μακρόπνοο στρατηγικό σχέδιο για τον ελληνικό αμπελώνα και να οργανωθεί το κομμάτι της προώθησης μέσω του Wines of Greece, στο πρότυπο χωρών όπως η Αυστρία, η Πορτογαλία και η Νέα Ζηλανδία. Αυτοί είναι οι δύο πυλώνες που θα στηρίξουν το ελληνικό κρασί», συμπληρώνει.
«Ο φετινός τρύγος θα είναι ψυχικά και οικονομικά δύσκολος. Στο Κτήμα Αβαντίς, στην αρχή του 2020 τρέχαμε με ρυθμούς ανάπτυξης μεγαλύτερους του 20%. Σήμερα προσπαθούμε να σταθεροποιηθούμε στο μείον 40%. Οι εξαγωγές είναι μηδενικές. Και η νησιωτική αγορά, μετά το πλήγμα που έχει υποστεί ο τουρισμός, δεν φαίνεται να ανακάμπτει. Για να επιστρέψει το ελληνικό κρασί στην προ COVID-19 εποχή θα χρειαστούν χρόνος και χρήμα», συμφωνεί ο οινοποιός Απόστολος Μούντριχας. «Η πολιτεία μέχρι στιγμής έχει βοηθήσει πολύ, τα μέτρα που ελήφθησαν μας έδωσαν μια ανάσα, για πρώτη φορά στα είκοσι επτά χρόνια της επαγγελματικής μου πορείας βλέπω το κράτος δίπλα μου και όχι απέναντί μου. Τώρα, όσον αφορά τα κλαδικά μέτρα του πράσινου τρύγου και της απόσταξης, είναι ασπιρίνες. Στην παρούσα φάση το κλειδί είναι η ρευστότητα. Και δυστυχώς οι τράπεζες προς το παρόν… σφυρίζουν αδιάφορα. Η επιστρεπτέα προκαταβολή μας βοήθησε αρκετά, όμως τώρα πρέπει οι τράπεζες να στηρίξουν τις υγιείς εταιρείες, γιατί χωρίς κεφάλαια κίνησης τον Οκτώβριο δεν θα είμαστε πλέον υγιείς…»
Αλλοι τρεις Ελληνες οινοποιοί μιλούν στην «Κ» για το πρόβλημα – και τις πιθανές λύσεις.
Εριφύλη Παρπαρούση*: Αυτό που θα βοηθούσε ήταν η μείωση του ΦΠΑ
Σκέφτομαι τις δοκιμασίες που έχουν περάσει οι προηγούμενες γενιές στο κτήμα και συνειδητοποιώ ότι ήρθε η δική μας στιγμή, δική μου και της αδελφής μου, της Δήμητρας, να τα βγάλουμε πέρα σ’ αυτή τη δύσκολη κατάσταση. Ομως όχι, δεν θα είναι πικρός ο φετινός τρύγος. Θα κουβαλά, βέβαια, το βάρος των προκλήσεων της εποχής, αλλά θα φέρει μαζί του κι αυτό που ανέκαθεν μας μαθαίνει η φύση: να κοιτάζουμε στο μέλλον και να έχουμε εμπιστοσύνη στο ένστικτό μας. Τα αμπέλια πηγαίνουν καλά μέχρι τώρα. Η κατάσταση δεν είναι τόσο απρόβλεπτη πια. Ολοι, άλλοι λιγότερο κι άλλοι περισσότερο, έχουμε κάποια σενάρια στο μυαλό μας για το τι μπορεί να συμβεί. Θα συνεχίσουμε να δουλεύουμε τη γη μας με τον σεβασμό που δείχνουμε πάντα. Αλλά σίγουρα φέτος θα είμαστε δύο φορές πιο προσεκτικοί σε κάθε μας κίνηση.
Η αγορά του εσωτερικού έχει αρχίσει να λειτουργεί και να βρίσκει σιγά σιγά τον βηματισμό της. Δεν έχουμε μεγάλες προσδοκίες από τον τουρισμό, όμως χρειαζόμαστε ακόμα κι αυτήν την ελάχιστη στήριξη που μπορεί να μας δώσει. Αλλωστε η εγχώρια κατανάλωση, όπως ήταν αναμενόμενο, είναι σημαντικά περιορισμένη τους τελευταίους μήνες, λόγω της περιορισμένης κοινωνικότητας των Ελλήνων και της οικονομικής κατάστασης. Οσο για τις εξαγωγές; Ευτυχώς είχαν πραγματοποιηθεί πριν από το lockdown, γιατί τώρα έχουν σταματήσει. Στην Ε.Ε. και στις ΗΠΑ έχουν αρχίσει να δίνονται κάποια κίνητρα στην αγορά, όμως η απόσταση που πρέπει να διανυθεί είναι μεγάλη ακόμα, τουλάχιστον μέχρι να σταματήσει η εξάπλωση του ιού. Το 2021 ελπίζω ότι θα έχουμε σταδιακά επανέλθει στους ρυθμούς μας. Ευτυχώς εμείς δεν είχαμε δανεισμό κι έτσι με πολύ συντηρητικές κινήσεις στα έξοδά μας καταφέραμε να μην κάνουμε καμία έκπτωση στην ποιότητα των κρασιών και στην καλλιέργεια. Αυτή η ποιότητα είναι η ταυτότητα της Οινοποιίας Παρπαρούση και σ’ αυτήν θα επιμείνουμε.
Τα κίνητρα για τον πράσινο τρύγο ή την απόσυρση των κρασιών μέσω της απόσταξης κρίσης θα βοηθήσουν αρκετά τους παραγωγούς ώστε να αδειάσουν τις δεξαμενές τους για το φθινόπωρο, όμως πρόκειται για μέτρα περιορισμένης δυναμικής, τα οποία απλώς θα ανακουφίσουν προσωρινά κάποιες πληγές – δεν θα τις επουλώσουν. Παράλληλα, υπάρχει πρόσβαση σε φθηνότερα δάνεια μέσω τραπεζών και επιστρεπτέας προκαταβολής, που θα είναι χρήσιμα εργαλεία μόνο εάν επανέλθουμε παγκοσμίως στην κανονικότητα και δεν εφαρμοστούν πάλι μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης. Αυτό που θα βοηθούσε πραγματικά θα ήταν η μείωση του ΦΠΑ, ώστε το κρασί να γίνει πιο προσιτό στον καταναλωτή. Το κρασί είναι αγαθό της γης, τρόφιμο, όχι προϊόν πολυτελείας.
*Οινολόγος του Κτήματος Παρπαρούση στην Πάτρα.
Γιώργος Σκούρας*: Υπάρχουν οινοποιεία με πωλήσεις μείον 70%
Εμείς οι αμπελουργοί-οινοποιοί, όταν έρχεται η ώρα να τρυγήσουμε είμαστε απολύτως αφοσιωμένοι σε αυτήν την κορυφαία διαδικασία. Είναι δύσκολο να ξεκινάς τον τρύγο και να ξέρεις ότι θα σου περισσέψουν σταφύλια, ότι δεν θα έχεις χώρο να τα βάλεις ή ότι ακόμα κι αν καταφέρεις να γεμίσεις τους χώρους σου, θα σε κυριέψει ταυτόχρονα και το άγχος για το πώς θα τα διαθέσεις. Η πανδημία έκοψε τη φόρα του ελληνικού κρασιού για την ανάπτυξη που υπολογίζαμε να έχει το 2020. Για τους περισσότερους οι πωλήσεις έπεσαν κατά 20%, 30% ή 40%. Υπάρχουν όμως και μικρότερα οινοποιεία τα οποία μετρούν απώλειες μέχρι και 70%, ακόμα και 90%. Εμείς κλείσαμε το πρώτο εξάμηνο με μείον 20%. Μας κόπηκε η φόρα, μας κόπηκαν και τα φτερά. Κάθε δεκαπέντε μέρες αλλάζουμε σχέδια. Χορεύουμε στον ρυθμό της αγοράς. Με τη γνωστή συνταγή που εφαρμόζουμε πάντα, «επιμονή και υπομονή», παλέψαμε ώστε να μη χαθεί καμιά θέση εργασίας. Υστερα εμφιαλώσαμε όλα μας τα αποθέματα και φροντίσαμε να τα φυλάξουμε εμφιαλωμένα, για να αδειάσουν οι δεξαμενές μας και να είναι έτοιμες για τον καινούργιο τρύγο. Συνεχίσαμε χωρίς εκπτώσεις όλες τις αμπελουργικές εργασίες για να διασφαλίσουμε την ποιότητα των σταφυλιών και άοκνα εργαζόμαστε ψάχνοντας κάθε… χαραμάδα της αγοράς από όπου μπορεί να φανεί ένα χαμόγελο. Αλλάξαμε την πολιτική των πωλήσεών μας, εστιάζοντας περισσότερο στις κάβες, στα ηλεκτρονικά καταστήματα και στα σημεία λιανικής – τουλάχιστον όσο τα εστιατόρια ήταν κλειστά. Ως κλάδος βρισκόμαστε σε συνεχή συνεννόηση με την πολιτεία· ο διάλογος είναι πολύ αναβαθμισμένος τον τελευταίο καιρό. Εκτός από τα οριζόντια μέτρα τα οποία αφορούν χρηματοδότησεις ή επιδοτήσεις θέσεων εργασίας, το υπουργείο Αγροτικης Ανάπτυξης μας δίνει τη δυνατότητα τα κρασιά τα οποία περισσεύουν να τα πάμε για απόσταξη, για παραγωγή οινοπνεύματος. Με αυτό τον τρόπο οι οινοποιοί θα πάρουμε κάποια χρήματα, θα αποσυμφορήσουμε τις δεξαμενές μας και θα προχωρήσουμε στον επόμενο τρύγο. Κάτι είναι κι αυτό… Ομως ο φετινός τρύγος θα είναι πικρός. Και η πίκρα είναι διπλή: απογοητευτήκαμε πολύ που όλοι μαζί –και οι οινοποιοί και οι εστιάτορες– ζητήσαμε τη μείωση του ΦΠΑ του κρασιού στην εστίαση και δεν εισακουστήκαμε. Αυτό θα ήταν το πιο ανακουφιστικό μέτρο για την αγορά του οίνου.
*Οινοποιός, πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικού Οίνου.
Μαρία Ταμιωλάκη*: Να εξετάσουμε επιτέλους και τα κακώς κείμενα
Θα τρυγήσουμε υπό πρωτόγνωρες συνθήκες. Παρά τα μέτρα που έχουν ληφθεί –για να δημιουργηθούν χώροι υποδοχής της συγκομιδής (απόσταξη κρίσης), και για να μειωθεί η παραγωγή (πράσινος τρύγος)–, καλούμαστε να δημιουργήσουμε τα νέα κρασιά σε περιβάλλον αστάθειας και αβεβαιότητας. Ωστόσο, όπως ισχύει πάντα στα δύσκολα, ο τρύγος του 2020 θα είναι όπως εμείς θα επιλέξουμε να τον δούμε. Προσωπικά τον σκέφτομαι ως τρύγο επιμονής, σθένους και προσαρμογής στις προκλήσεις του καιρού μας. Με την πανδημία, η τοπική αγορά, οι εξαγωγές, η κατανάλωση, τα πάντα πήγαν στο μηδέν. Ο χρόνος που θα χρειαστεί για την επαναφορά πιστεύω ότι θα είναι μεγάλος. Από την άλλη, στο χέρι μας είναι να τον αξιοποιήσουμε ως κλάδος με τον καλύτερο τρόπο, ώστε να επανέλθουμε ακόμα πιο σωστά τοποθετημένοι. Και το λέω γιατί η κρίση ανέδειξε σοβαρά προβλήματα που προϋπήρχαν σε ό,τι αφορά την παιδεία του οίνου στη χώρα μας. Είναι χαρακτηριστικό ότι με το κλείσιμο των χώρων εστίασης, οι πωλήσεις των ποιοτικών κρασιών κατέρρευσαν. Στις κάβες και στα σούπερ μάρκετ φαίνεται να κινήθηκαν προϊόντα χαμηλής τιμής (ενίοτε και ποιότητας). Κατά συνέπεια, ίσως οι Ελληνες οινοποιοί να μην έχουμε ακόμα καταφέρει να χτίσουμε μια στέρεη σχέση με το κοινό μας. Είναι κάτι που χρειάζεται να εξετάσουμε σοβαρά στο μέλλον. Τον σύζυγό μου και εμένα ο κορωνοϊός μας βρήκε πάνω σε ένα ολοκαίνουργιο ξεκίνημα. Και μπορώ να πω ότι είχαμε πάρει πολλή φόρα στην εκκίνηση! Σταματήσαμε ακαριαία, φυσικά, όπως άλλωστε όλα γύρω μας. Ωστόσο δεν πανικοβληθήκαμε. Αντιμετωπίσαμε την κατάσταση ως κάτι δεδομένο που ξεπερνούσε τον δικό μας έλεγχο. Προσπαθήσαμε να επωφεληθούμε από ό,τι θετικό μπορούσαμε να πάρουμε υπό τις δεδομένες συνθήκες (όπως την ξεκούραση) και, μετά την άρση του lockdown, βγήκαμε έξω και ξεκινήσαμε να δουλεύουμε. Σίγουρα το κράτος πρέπει να μας στηρίξει με πιο καίρια μέτρα, όπως η μείωση του ΦΠΑ. Ωστόσο, πρέπει να πάμε πιο βαθιά: να συνεργαστούμε ως κλάδος με την πολιτεία, να επανεξετάσουμε τα κακώς κείμενα τα οποία η κρίση έφερε στην επιφάνεια. Χρειαζόμαστε έναν μακρόπνοο στρατηγικό σχεδιασμό, αντίστοιχο με αυτόν που στήσαμε για την ενδυνάμωση του ελληνικού κρασιού στο εξωτερικό, για να κάνουμε αναγνωρίσιμο το ποιοτικό εμφιαλωμένο κρασί σε ένα ευρύτερο κοινό εγχώριων καταναλωτών, αλλά και ξένων, που σε μεγάλο ποσοστό επισκέπτονται τη χώρα μας και φεύγουν χωρίς να γνωρίζουν την ύπαρξη του. Η πολιτεία οφείλει να βοηθήσει με την οικονομική στήριξη για την υλοποίησή του.
*Οινολόγος και συνιδιοκτήτρια της Hetero Wines, στην Κρήτη.