Οσα χρόνια κι αν περάσουν η κοινωνιολόγος Γιολάντα Κωνσταντινίδου δεν θα ξεχάσει την αποστροφή της κρατούμενης μητέρας στο τέλος ενός ακόμα μαθήματος στη Σχολή Γονέων των γυναικείων φυλακών Κορυδαλλού: «Επρεπε να μπω φυλακή για να μάθω να επικοινωνώ με τα παιδιά μου…» Εκείνο το πρόγραμμα είχε τρέξει, υπό το δικό της συντονισμό, από το 2006 έως το 2010 με μεγάλη επιτυχία όπως λέει. Αρκετές εκατοντάδες κρατούμενες είχαν εκπαιδευτεί στην «τέχνη» της γονεϊκότητας, μαθαίνοντας πρώτα και κύρια να αγαπούν τον εαυτό τους και να έχουν πίστη στις δυνάμεις τους, αλλά και πώς να διατηρούν αλώβητο το συναισθηματικό δεσμό με το παιδί τους παρά το τραύμα της φυλακής.
Το ίδιο φιλοδοξεί να κάνει -αυτή τη φορά σε καταστήματα κράτησης ανδρών- το πρόγραμμα NESTOR, μια πρωτοβουλία του υφυπουργού Προστασίας του Πολίτη, αρμόδιου για την Αντεγκληματική Πολιτική, Λευτέρη Οικονόμου, που υλοποιείται με τη συνδρομή του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων. Με στόχο την ενίσχυση των οικογενειακών δεσμών των κρατουμένων και κατ’ επέκταση στην ομαλή επανένταξή τους στις τοπικές κοινωνίες, το πρόγραμμα προβλέπει τη δημιουργία ενός εθνικού δικτύου 30 Σχολών Γονέων που θα λειτουργήσουν σε 20 ανδρικά Καταστήματα Κράτησης όλης της χώρας. Μια «Ακαδημία» ανάπτυξης γονικών δεξιοτήτων στην οποία θα συμμετέχουν 300 πατεράδες – κρατούμενοι και θα συντονίσουν συνολικά 40 ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί που ασκούν ήδη τα επαγγελματικά τους καθήκοντα στα επιλεγμένα Καταστήματα Κράτησης.
«Προτεραιότητά μας είναι η βελτίωση των συνθηκών υποδομών και ασφάλειας στα Καταστήματα Κράτησης αλλά, ταυτόχρονα, να ενισχύσουμε και το πλαίσιο επανένταξης των κρατουμένων στην κοινωνία» δήλωσε στην “Κ” ο κ. Οικονόμου. «Λαμβάνοντας υπόψη και τα διεθνή πρότυπα, επικεντρωνόμαστε με το πρόγραμμα NESTOR στην εκπαίδευση και ενίσχυση του γονεϊκού ρόλου των κρατουμένων, δεδομένου ότι ορισμένοι εξ’ αυτών δεν είχαν την ευκαιρία να είναι ως γονείς δίπλα στα παιδιά τους. Είναι μια επιβεβλημένη πρωτοβουλία που στηρίζει με ουσιαστικό τρόπο τις οικογενειακές σχέσεις των κρατουμένων».
Τέτοια προγράμματα αποτελούν πάντα ένα στοίχημα για τους εμπλεκόμενους. Σε ένα συγκλονιστικό απολογιστικό της κείμενο σχετικά με τη Σχολή Γονέων η κ. Κωνσταντινίδου σημείωνε: «Μερικές κρατούμενες κρύβουν την αλήθεια από τα ανήλικα παιδιά τους σχετικά με τη φυλάκισή τους, με τη δικαιολογία ότι δε θέλουν να τα τρομοκρατήσουν. Επικαλούνται ότι είναι άρρωστες, λείπουν ταξίδι, ή ότι δουλεύουν μακριά. Στα μικρά παιδιά που έρχονται στη φυλακή να τις δουν, οι μητέρες ισχυρίζονται ότι εργάζονται εκεί». Για τα παιδιά, η εμπειρία της απώλειας του γονιού, εξαιτίας της φυλάκισής του, έχει χαρακτηριστεί από τους ειδικούς ως ένα «διαρκές τραύμα». Ο αποχωρισμός όμως είναι τραυματικός και για τους γονείς. «Συχνά αποτραβιούνται από την πραγματικότητα του κόσμου της φυλακής ή σπανιότερα αναπτύσσουν επιθετική συμπεριφορά, ζώντας τους καταναγκασμούς και τις εντάσεις ενός κλειστού ιδρύματος και βιώνοντας σε καθημερινή βάση την απώλεια του κοινωνικού του περιβάλλοντος και το άγχος της μοναξιάς και της σιωπής». Αντίστοιχες αντιδράσεις παρατηρούνται και στους άνδρες μέσα στη φυλακή. Σύμφωνα με σχετικές βιβλιογραφικές αναφορές ο πατέρας – κρατούμενος περιγράφεται ως «ξεχασμένος». Τις περισσότερες φορές επισκιάζεται η ύπαρξη του από άλλο πρόσωπο εντός της οικογένειας κατά την διάρκεια της φυλάκισης του, ή στιγματίζεται σε τέτοιο βαθμό που καθίσταται εξαιρετικά δύσκολή έως αδύνατη η κοινωνική και οικογενειακή επανένταξη μετά την αποφυλάκιση.
Οι εκπαιδευτικοί στόχοι του δικτύου των σχολών NESTOR περιλαμβάνουν εκτός από την ενίσχυση του πατρικού ρόλου, την δημιουργία μια νέας πραγματικότητας για τον κρατούμενο πατέρα εντός της φυλακής, με γνώμονα την ελάχιστη διατάραξη και διατήρηση της ομαλής οικογενειακής του σχέσης όπως επίσης και την ευημερία του. Σύμφωνα με τους ειδικούς, η αποκατάσταση των οικογενειακών σχέσεων αποτελεί τον προθάλαμο για την αποδοχή του κρατούμενου από το κοινωνικό σύνολο και την ομαλή επανένταξή του. Η οικογένεια καθορίζει τις σχέσεις του ατόμου με την κοινωνία. Η οικογένεια είναι διέξοδος.
Οι συμμετέχοντες γονείς – κρατούμενοι προβλέπεται να παρακολουθήσουν 360, συνολικά, ομαδικές συνεδρίες συμβουλευτικής γονέων. Οι συγκεκριμένες συνεδρίες προβλέπεται να υλοποιούνται τακτικά, στη βάση μηνιαίων συναντήσεων στη διάρκεια 12 μηνών. Η διάρκεια του “NESTOR” θα είναι τρία έτη και φορέας – συντονιστής υλοποίησης του θα είναι το Κέντρο Μελετών Ασφαλείας (ΚΕ.ΜΕ.Α.) του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη. Εκτός από τη Ελλάδα στο έργο συμμετέχουν επίσης η Βουλγαρία, η Αυστρία και η Κύπρος, με τη χώρα μας να κατέχει το ρόλο συντονιστή. Η υλοποίηση του αναμένεται να ξεκινήσει την 1 Δεκεμβρίου 2020.