Η πορεία της Χρυσής Αυγής, από την ίδρυσή της, την είσοδό της στη Βουλή το 2012 έως και την καταδίκη της ως εγκληματικής οργάνωσης για αποτρόπαιες πράξεις, θα περιληφθεί στα βιβλία της Ιστορίας. Αυτό μελετάται από την ηγεσία του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) που προγραμματίζει την αλλαγή των προγραμμάτων σπουδών και των βιβλίων της Ιστορίας στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Ωστόσο, η κατάργηση των προγραμμάτων σπουδών του 2019 από τη νυν ηγεσία του υπουργείου Παιδείας αναδεικνύει την ιδεολογικοπολιτική διελκυστίνδα που εξελίσσεται γύρω από το δίπολο «εθνική ή κοινωνική Ιστορία στα σχολεία». Επίσης καταδεικνύει τις παθογένειες της ελληνικής πολιτικής σκηνής. Το ένα κόμμα κατηγορεί το άλλο για ό,τι έκανε, αλλά επαναλαμβάνει τα ίδια. Ενδεικτικά, τώρα ο ΣΥΡΙΖΑ κατηγορεί τη Ν.Δ. για την κατάργηση των «δικών» του προγραμμάτων του 2019, αλλά ο ΣΥΡΙΖΑ το 2015 κατήργησε τα προγράμματα που συντάχθηκαν επί ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ.! Και το αντίστροφο: Η τότε αντιπολίτευση διαμαρτυρήθηκε για τα «δικά» της προγράμματα το 2015, αλλά τώρα καταργεί τα προγράμματα του 2019. Το εντυπωσιακό είναι ότι λόγω των συνεχών καταργήσεων και των πολιτικών αψιμαχιών, το μάθημα διδάσκεται με προγράμματα σπουδών του 2003!
Ειδικότερα, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», η ηγεσία του ΙΕΠ αναμένεται να συζητήσει με την επιστημονική ομάδα που έχει αναλάβει τη σύνταξη των προγραμμάτων σπουδών της Ιστορίας την ένταξη της πορείας της Χρυσής Αυγής – οργάνωσης, που ιδρύθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’80, μετεξελίχθηκε σε κόμμα, έφτασε στα έδρανα της Βουλής και προ ημερών καταδικάστηκε ως εγκληματική οργάνωση. Το θέμα Χ.Α. θα συμπεριληφθεί στις θεματικές ενότητες για το κράτος και τους θεσμούς που διδάσκονται στο λύκειο. Τώρα η διδακτέα ύλη της Ιστορίας στο λύκειο ολοκληρώνεται χρονικά στο τέλος της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα, και την μεταψυχροπολεμική εποχή.
Η «ένταξη» της Χ.Α. στη σχολική Ιστορία, με αναφορές στο νεοναζιστικό της υπόβαθρο, θεωρείται ιδιαίτερο εγχείρημα, καθώς συνήθως οι ιστορικοί δεν αγγίζουν γεγονότα τόσο κοντινά στον χρόνο συγγραφής των προγραμμάτων σπουδών για το μάθημα. Aλλωστε, το κρίσιμο ζήτημα είναι η ιδεολογικοπολιτική αντιμετώπιση των ιστορικών γεγονότων και των αιτιών που τα προκάλεσαν, σε συνδυασμό με τον τρόπο παρουσίασής τους.
Δύο προσεγγίσεις
Ο τρόπος με τον οποίο απαντά σε αυτά τα θέματα κάθε συγγραφική ομάδα δίνει το στίγμα της στην πρόσφατη διελκυστίνδα, μετά την κατάργηση των προγραμμάτων σπουδών του ΣΥΡΙΖΑ από την κυβέρνηση της Ν.Δ.
Συγκεκριμένα, ένα διακύβευμα είναι εάν θα δίνεται βάρος στην παρουσίαση της Ιστορίας με βάση τη συγκρότηση εθνικής συνείδησης ή με βάση την κοινωνιολογική οπτική. «Δεν πρέπει η Ιστορία να έχει χαρακτήρα κοινωνιολογικό, αλλά να αναπτύσσει την εθνική συνείδηση», έχει αναφέρει η υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως, χαράσσοντας τη γραμμή άμυνας έναντι της άλλης ομάδας. Ενδεικτικά, η δήλωση της κ. Κεραμέως προκάλεσε τα πυρά του τέως προέδρου του ΙΕΠ Γεράσιμου Κουζέλη, ο οποίος υπεραμύνεται τον κοινωνιολογικό χαρακτήρα της Ιστορίας, καθώς είναι καθηγητής Eπιστημολογίας και Κοινωνιολογίας της Γνώσης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Επίσης, διχάζει και ο τρόπος παρουσίασης των γεγονότων. Για παράδειγμα, πώς θα παρουσιαστούν ο εμφύλιος πόλεμος και η εισβολή των Σοβιετικών στην Τσεχοσλοβακία; Η πλευρά που υπεραμύνεται της απόφασης Κεραμέως θεωρεί ότι τα προγράμματα σπουδών επί ΣΥΡΙΖΑ παρουσιάζουν κρίσιμα ιστορικά θέματα «με ιδεολογική μονομέρεια και αποσπασματικότητα», όπως ανέφερε στην «Κ» στέλεχος της νυν ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας.
Παράλληλα, είναι καλύτερη η αφηγηματική παρουσίαση των γεγονότων με δραματικότητα και ανάδειξη των πρωταγωνιστών των ιστορικών γεγονότων ή η ιδεολογική αποχρωμάτιση των γεγονότων; Ιδού δύο παραδείγματα: «Χιλιάδες Ελληνες συνωστίζονται στο λιμάνι προσπαθώντας να μπουν στα πλοία και να φύγουν για την Ελλάδα», έλεγε το αποσυρθέν βιβλίο της Ιστορίας Στ΄ Δημοτικού το 2006 για τα γεγονότα στις 27 Αυγούστου 1922 όταν ο τουρκικός στρατός μπήκε στη Σμύρνη.
«Οι Tούρκοι μπήκαν στη Σμύρνη. Πυρπόλησαν την ελληνική και την αρμενική συνοικία, ενώ ο μητροπολίτης Χρυσόστομος παραδόθηκε στο μουσουλμανικό πλήθος και θανατώθηκε. Σκηνές ανείπωτου πόνου εκτυλίχθηκαν στο λιμάνι, όπου οι Ελληνες κατέφυγαν για να γλιτώσουν από τη φωτιά, ικετεύοντας για μια θέση στα συμμαχικά πλοία», λέει για το ίδιο θέμα το βιβλίο της Ιστορίας στη συγγραφική ομάδα του οποίου μετείχε ο Ιάκωβος Δ. Μιχαηλίδης, καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας στο ΑΠΘ και εκ των βασικών εκπονητών των προγραμμάτων του 2014 αλλά και των επόμενων, όπως όρισε το ΙΕΠ.
Ο κ. Μιχαηλίδης παρουσιάζει στην «Κ» τη φιλοσοφία του νέου εγχειρήματος. Από την πλευρά του, ο κ. Αγγελος Παληκίδης, επίκουρος καθηγητής Διδακτικής της Ιστορίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και μέλος της συντακτικής ομάδας των προηγούμενων προγραμμάτων, λέει:
«Εμπλουτίσαμε τη διδακτική ύλη με θεματικές που αρδεύονται από την κοινωνική και πολιτισμική ιστορία, από την ιστορία των ιδεών, του κοινωνικού φύλου, της καθημερινής ζωής, της παιδικής ηλικίας, της εργασίας, της τεχνολογίας, της υγείας».
Η συμφωνία των Πρεσπών
Η συμφωνία των Πρεσπών και οι «μέτριες» σχέσεις μεταξύ του τότε υπ. Παιδείας Κώστα Γαβρόγλου και του τότε προέδρου του ΙΕΠ Γεράσιμου Κουζέλη φέρεται να «ευθύνονται» για τη σημαντική καθυστέρηση στην ψήφιση από τον ΣΥΡΙΖΑ των προγραμμάτων, τα οποία κατήργησε προ ημερών η Ν.Δ. Συγκεκριμένα, το 2010-2011 επί υπουργίας Αννας Διαμαντοπούλου προβλέφθηκε κατάρτιση αναλυτικών προγραμμάτων για όλα τα μαθήματα, συμπεριλαμβανομένης της Ιστορίας. Υστερα από διαφωνίες και αλλαγές στην επιτροπή, τα προγράμματα της Ιστορίας ολοκληρώθηκαν το 2014. Αυτά «πάγωσαν» μετά τις εκλογές του 2015. Ο Νίκος Φίλης το 2016 ανέθεσε σε επιτροπή –στην οποία μετείχαν αναγνωρισμένοι επιστήμονες στη Διδακτική της Ιστορίας, όπως η Χριστίνα Κουλούρη και ο Γιώργος Κόκκινος– την κατάρτιση νέων προγραμμάτων, τα οποία παρουσιάστηκαν το 2017 (ήταν πλέον υπουργός ο Κ. Γαβρόγλου) και επρόκειτο να ακολουθήσει η πιλοτική εφαρμογή τους το πρώτο εξάμηνο του 2018. Τελικά πήραν ΦΕΚ λίγο πριν από τις εκλογές του 2019. Οι λόγοι της καθυστέρησης; Οι γνώστες μιλούν για «εσωτερικές αντιπαλότητες μεταξύ των θεσμικών κέντρων» (δηλαδή υπουργείου – ΙΕΠ) και για «μέριμνα του ΣΥΡΙΖΑ για το τυχόν πολιτικό κόστος». Τότε ήταν νωπή η συμφωνία των Πρεσπών και πάντα τα βιβλία της Ιστορίας μπορούν να ξεσηκώσουν αντιδράσεις, ακόμη και με μία άστοχη λέξη, ιδίως ενόψει εκλογών.