Το μαγείρεμα έχει ξεκινήσει από τις 5 το πρωί – το μενού σήμερα έχει φασολάδα. Ο 41χρονος Μιχάλης Πούντος τσιγάρισε τα κρεμμύδια, άρχισε να ζεσταίνει το νερό στην 150λιτρη κατσαρόλα και έβαλε 34 κιλά φασόλια που μούλιαζαν από χθες το βράδυ, 2 κιλά αλάτι, κύμινο, μέλι, πιπέρι μαύρο, κόκκινο, γλυκό και άκοπο, καπνιστή πάπρικα, κουρκουμά, λίγο μπαχάρι και σκόρδο. Μετά ανέλαβε ο λεγόμενος «μάγειρας» της κοινωνικής κουζίνας «Ο Αλλος Ανθρωπος», Γκέοργκιτς Πετράς, ενώ δύο άλλοι εθελοντές έκοβαν σέλινο. Η φασολάδα δεν θα είναι έτοιμη πριν από τις 12.30, αλλά από τις 10.30 έρχεται κάποιος να ρωτήσει αν υπάρχει φαγητό.
«Κάποτε έφερνε φαγητό, τώρα έρχεται για να πάρει», λέει στην «Κ» ο κ. Πούντος, κάτι που τελευταίως συμβαίνει με πολλούς, καθώς η ανάγκη για υποστήριξη στη σίτιση μεγαλώνει.
Γύρω στις 12 η ουρά απέναντι από τον χώρο της κοινωνικής κουζίνας στη Μεγάλου Αλεξάνδρου 122 στον Κεραμεικό ξεπερνάει τα 20 άτομα – Ελληνες και ξένοι, νέοι με παιδιά ή χωρίς, ηλικιωμένοι με σακούλες και καρότσια.
Ενας ένας περνάνε απέναντι για να αποφευχθεί ο συνωστισμός, και άλλοι εθελοντές τους δίνουν την τώρα συσκευασμένη μερίδα φασολάδας και ένα κομμάτι ψωμί. Μέσα σε μιάμιση ώρα έχουν φύγει 500 μερίδες φαγητού, ενώ πάνω από 100 μερίδες ακόμα είναι συσκευασμένες και έτοιμες για διανομή από εθελοντές σε διάφορα σημεία της Αθήνας, σε άστεγους, μετανάστες και άλλους που δεν μπορούν να έρθουν στον Κεραμεικό.
Πριν από λίγες μέρες, όταν έκλεισε η εστίαση στην οποία βασίζονται πολλοί άνθρωποι για ένα φαγητό από το μαγειρείο της γειτονιάς, στην ουρά ήταν γύρω στα 150 άτομα, λέει ο κ. Πούντος. Χθες διπλασιάστηκαν. Σήμερα ανέβηκαν κι άλλο και αύριο οι άνθρωποι στην ουρά του «Αλλου Ανθρώπου», μιας από τις ελάχιστες οργανώσεις που δίνουν φαγητό επί lockdown, θα είναι περισσότεροι.
Ενας «ήρωας ανάμεσά μας»
Στο πρώτο lockdown, όταν οι περισσότερες αν όχι όλες οι δομές και τα συσσίτια των εκκλησιών είχαν κλείσει, «Ο Αλλος Ανθρωπος» ήταν ανοιχτός. «Ερχονταν εδώ 2.500 άτομα τη μέρα», δηλώνει στην «Κ» ο 55χρονος Κώστας Πολυχρονόπουλος, ο οποίος ξεκίνησε τη συγκεκριμένη κοινωνική κουζίνα τον Δεκέμβριο του 2011. Τότε ήταν ήδη δύο χρόνια άνεργος μετά την απόλυσή του το 2009 από πολυεθνική, στο marketing τμήμα της οποίας είχε διευθυντική θέση. Ηταν 45 χρόνων όταν απολύθηκε και όπου απευθυνόταν για δουλειά τού έλεγαν πως είχε σημαντική εμπειρία αλλά δεν υπήρχαν θέσεις και ήταν ήδη πολύ μεγάλος. «Σκεφτόμουν στα 45 τελειώνει η ζωή μου; Τι πρέπει να κάνω, να αυτοκτονήσω;» λέει ο ίδιος. Το 2011 είχε πια καταναλώσει ό,τι είχε αποταμιεύσει τα προηγούμενα χρόνια και έμενε στη μητέρα του. Μία μέρα πήγε στη λαϊκή και είδε δύο παιδιά να τσακώνονται μέσα σε έναν κάδο σκουπιδιών για το ποιο θα έπαιρνε τις φρέσκες ντομάτες και ποιο τις μουχλιασμένες. Αλλά δεν τον σόκαρε τόσο αυτό, όσο το ότι ούτε εκείνος ούτε όλοι οι άλλοι που κοιτούσαν έκαναν κάτι. Την άλλη μέρα πήγε σε μια άλλη λαϊκή με 12 τοστ για όσους έψαχναν φαγητό στους κάδους. Αλλά κανείς δεν πήρε μέχρι να αρχίσει κι εκείνος να τρώει. «Κι έτσι μου καρφώθηκε η ιδέα του “όλοι μαζί”, να μαγειρεύουμε μαζί, να τρώμε μαζί, να επικοινωνούμε», τονίζει. Στις 6 Δεκεμβρίου του 2011 πήγε στη λαϊκή της Καλλιδρομίου με μία κατσαρόλα, ένα τραπέζι και μια μπουκάλα. Στην τσέπη του είχε 4 ευρώ – με τα δύο από αυτά ήθελε να αγοράσει από τον διπλανό πάγκο ένα τσουβάλι πατάτες. Ο πωλητής στην αρχή ήταν καχύποπτος, τον ρώτησε τι κάνει εκεί, «θα μαγειρέψω», του είπε ο κ. Πολυχρονόπουλος. «Για ποιον», ρώτησε ο πωλητής. «Για μένα, και για όποιον άλλον θέλει να φάει», του απάντησε. Τις πατάτες τού τις έδωσε τζάμπα. Μαχαίρια του έδωσαν από μια καφετέρια, ενώ περαστικοί τον ρωτούσαν τι χρειάζεται και του έφεραν τα υπόλοιπα υλικά. Εφτιαξε τουρλού. Εκείνη την πρώτη μέρα έφαγαν μαζί του 70 άνθρωποι.
Την επομένη έστησε στο Σύνταγμα, και από τότε έχει μαγειρέψει σε όλη την Αθήνα, έχει γυρίσει μαγειρεύοντας την Ελλάδα δύο φορές – στη Λέσβο, λέει, το 2015 και το 2016 μαγείρευε για 9.000 άτομα τη μέρα – του έχει απονεμηθεί και έχει αρνηθεί το Βραβείο του Ευρωπαίου Πολίτη για το 2015, έχει ψηφιστεί ως ένας «ήρωας ανάμεσά μας», ενώ η ζωή του έγινε ντοκιμαντέρ το 2017.
Πολύτιμοι εθελοντές
Σχεδόν εννέα χρόνια μετά το πρώτο του τουρλού, η φιλοσοφία του παραμένει ίδια. «Εγώ μαγειρεύω για μένα πρώτα, και όλοι είναι ευπρόσδεκτοι εκτός από τους φασίστες που δεν θα ’ρθουν γιατί βλέπουν και μετανάστες απέξω», δηλώνει στην «Κ», τονίζοντας πως δεν τον ενδιαφέρει αν κάποιος είναι φτωχός ή πλούσιος ή οτιδήποτε άλλο – έχει μαγειρέψει πολλές φορές στην Κηφισιά, στη Γλυφάδα, στο Κολωνάκι. Μία φορά στην πλατεία ήρθε μια κυρία, φορώντας μια καλή γούνα, για να πάρει φαγητό. Τον πήγε μετά στο σπίτι της, είδε πως ήταν άδειο – είχε μόνο ένα στρώμα και δυο τρία φορέματα. Της προσέφερε τρόφιμα, αλλά δεν τα πήρε. «Είναι καλή η αξιοπρέπεια, αλλά δεν πρέπει να αισθανόμαστε ντροπή», συμπληρώνει. Ολα αυτά τα χρόνια ο κ. Πολυχρονόπουλος και οι εθελοντές του «Αλλου Ανθρώπου», κανένας εκ των οποίων δεν πληρώνεται, μαγειρεύουν έξω για να προωθήσουν την αλληλεπίδραση και την επικοινωνία που δημιουργεί το να μοιράζεσαι ένα πιάτο φαγητό από την ίδια κατσαρόλα. Οπως και την πρώτη μέρα, έτσι και τώρα τα υλικά τα φέρνει ο κόσμος – ανάλογα με το τι υλικά διαθέτουν, οι εθελοντές, κάποιοι εκ των οποίων είναι σταθεροί, άλλοι αλλάζουν καθημερινά, αποφασίζουν τι θα μαγειρέψουν. Σήμερα, παραδείγματος χάριν, κάποιος έφερε έναν τενεκέ λάδι. Χθες κάποιος άλλος έφερε καρότα και σέλινο, εξ ου και η φασολάδα.
Ο κ. Πολυχρονόπουλος γράφει στα social media τι χρειάζονται, και όποιος μπορεί βοηθάει. Κάποιες φορές είναι φαγητό. Αλλες είναι χρήματα για ρεύμα, ενοίκιο, ή αυτοκίνητο. Και εννέα χρόνια τώρα, ο κόσμος πάντα βοηθάει.
Η πανδημία στερεί την επικοινωνία με τον κόσμο και τις αγκαλιές
Εδώ και δύο εβδομάδες συνεργάζονται με την Ithaca, μία ομάδα κινητών πλυντηρίων για ευπαθείς κοινωνικά ομάδες, και κάθε Τετάρτη κόσμος φέρνει ρούχα για πλύσιμο στη Μεγάλου Αλεξάνδρου. Σε μία ώρα είναι έτοιμα. «Η δύναμη του ανθρώπου είναι πολύ μεγάλη», αναφέρει ο κ. Πολυχρονόπουλος. Τώρα με τον κορωνοϊό δεν μαγειρεύουν πια έξω, και του λείπει η επικοινωνία με τον κόσμο γύρω από την κατσαρόλα –ποτέ δεν μαγειρεύουν στον φούρνο ή τηγανητά– και οι αγκαλιές. Το μήνυμα που στέλνουν οι εθελοντές, πολλοί εκ των οποίων, όπως και ο ίδιος, έκαναν τεστ στην αρχή της εβδομάδας και ήταν αρνητικοί, είναι το 4 – παροχή βοήθειας σε ευπαθείς ομάδες. Ακολουθούν τα μέτρα όσο περισσότερο μπορούν, φορώντας μάσκες και γάντια. «Μάσκα, μάσκα, μάσκα», φωνάζει δυνατά ο κ. Πολυχρονόπουλος όταν βλέπει έναν εθελοντή να φοράει τη μάσκα του κάτω από τη μύτη. «Ο Αλλος Ανθρωπος» δεν έχει κρατική ή ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, και έτσι δεν ζητούν κανένα αποδεικτικό στοιχείο από τους ανθρώπους που έρχονται να φάνε εδώ, όπως κάνουν κάποιες μη κυβερνητικές οργανώσεις. «Δεν μαγειρεύουμε για να βοηθήσουμε τους ανθρώπους με την έννοια της ελεημοσύνης», λέει ο 56χρονος Θόδωρος Αργυρόπουλος, ο οποίος έχει μία εταιρεία αλλά τώρα που υπάρχει lockdown είναι καθημερινά στην κοινωνική κουζίνα. Είναι η τρίτη φορά που βρίσκεται στον «Αλλο Ανθρωπο» ως εθελοντής ο 25χρονος Αντρέας. Συνήθως πλένει πιάτα, κόβει λαχανικά ή τακτοποιεί την αποθήκη. «Είναι ωραία να βλέπεις τους ανθρώπους να χαίρονται να παίρνουν φαγητό», αναφέρει. Ο Δημητράκ Μπάρα, ο οποίος είναι από την Αλβανία και ζει στην Ελλάδα από το 1991, έρχεται κάθε μέρα στον Κεραμεικό από την πλατεία Βικτωρίας όπου μένει για να πάρει φαγητό για εκείνον και τη γυναίκα του. «Παίρνω πολλά χρόνια φαγητό από τον κ. Κώστα», λέει ο ίδιος. Η 55χρονη Sriyani από τη Σρι Λάνκα, η οποία είναι άστεγη, έρχεται κάθε μέρα από τα Κάτω Πατήσια – λέει πως το φαγητό αλλού μυρίζει, στον «Αλλο Ανθρωπο» όχι. «Το φαγητό του “Αλλου Ανθρώπου” είναι πολύ καλό, φροντισμένο και μπόλικο, δίνει και ψωμάκι», αναφέρει ένας ηλικιωμένος Ελληνας, ο οποίος δεν ήθελε να ονομαστεί.
Η 52χρονη Αννα, μία ακόμα εθελόντρια, τονίζει πως το ότι αντιμετωπίζουμε τον «Αλλο Ανθρωπο» ως κάτι ξεχωριστό είναι «η παθολογία της κοινωνίας μας». «Κανονικά αυτό δεν θα έπρεπε να κάνει εντύπωση», συμπληρώνει, λέγοντας πως θα έπρεπε όλη η κοινωνία να είναι έτσι, να μη χρειάζεται να υπάρχει «Ο Αλλος Ανθρωπος» ως μία εξαίρεση.
Εννέα χρόνια προσφοράς
Χάρη στην καθημερινή μαγειρική τους από τις 9 μέχρι τις 5, η οποία έχει εμπνεύσει και τουλάχιστον άλλες 22 αυτόνομες κοινωνικές κουζίνες στη χώρα που τις λένε «Ο Αλλος Ανθρωπος», και άλλες με διαφορετικό όνομα, τα τελευταία εννέα χρόνια έχουν φάει 15 εκατ. άνθρωποι, σύμφωνα με τον κ. Πολυχρονόπουλο. Ο ίδιος πιστεύει πως παρά τα όσα μας χωρίζουν, οι άνθρωποι έχουμε δύο βασικά κοινά – «ένα κόκκινο ρυάκι κυλάει μέσα μας» και είμαστε όλοι περαστικοί σε αυτό τον πλανήτη, «γιατί να μην περάσουμε καλά μαζί;» ρωτάει ρητορικά. Λέει πως τώρα είναι ευτυχισμένος, γιατί τώρα που δεν έχει τίποτα, ταυτόχρονα τα έχει όλα και οι άνθρωποι που είναι δίπλα του είναι εκεί για αυτόν τον ίδιο. Και «Ο Αλλος Ανθρωπος» είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο από εκείνον. «“Ο Αλλος Ανθρωπος” δεν είμαι εγώ», λέει. «“Ο Αλλος Ανθρωπος” είσαι εσύ».