Επιβλήθηκαν ποινές στους φοιτητές που… καρύδωσαν καθηγητή κατά τη διάρκεια σύσκεψης στο ΑΠΘ; Τιμωρήθηκαν οι φοιτητές που «έχτισαν» την πόρτα του πρύτανη του Γεωπονικού; Οι φοιτητές που απόθεσαν σκουπίδια στο γραφείο αντιπρύτανη στο Πανεπιστήμιο Αθηνών έλαβαν κάποια ποινή; Και εκείνοι που κράδαιναν την πόρτα των συνεδριάσεων στα Προπύλαια κατά τη διάρκεια συνεδρίασης του Συμβουλίου; Το κλίμα φόβου που επικρατεί στα ελληνικά ΑΕΙ «κλειδώνει» τους ανθρώπους στο καβούκι τους, καθώς δεν θέλουν να προχωρήσουν σε τιμωρίες των ακραίων φοιτητών, οι οποίοι προκαλούν περιστατικά βίας στα ΑΕΙ. Ετσι, παρότι στον εσωτερικό κανονισμό των ΑΕΙ προβλέπεται πειθαρχικό δίκαιο για παραπτώματα των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας (φοιτητές, διδάσκοντες, λοιπό προσωπικό), τελικά αυτό σε πολύ λίγες περιπτώσεις εφαρμόζεται. Μάλιστα, όπως λέει σκωπτικά στην «Κ» καθηγητής του ΕΚΠΑ, «συνήθως οι νεοφερμένοι καθηγητές από ΑΕΙ του εξωτερικού επιδεικνύουν ζέση να ορθώσουν ανάστημα και ζητούν την τιμωρία των παραβατών αγνοώντας τις –αναμενόμενες– αντιδράσεις μερίδας φοιτητικών παρατάξεων που θα προκαλέσει μία τέτοια απόφαση».
Ειδικότερα, το στοίχημα για τις διατάξεις του πειθαρχικού δικαίου που παρουσίασε προς ψήφιση το υπουργείο Παιδείας είναι η εφαρμογή τους. Το υπουργείο ορίζει τα παραπτώματα και το εύρος των ποινών. «Η εφαρμογή του πειθαρχικού δικαίου είναι ζήτημα κάθε ιδρύματος. Και αυτό διότι τα ΑΕΙ είναι αυτοδιοικούμενα, και άρα όποιο άλλο ρυθμιστικό πλαίσιο θα ήταν αντισυνταγματικό» ανέφερε, μιλώντας στην «Κ», για το θέμα η υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως.
Ωστόσο, καθώς δεν υπάρχει κάποιος να εγκαλεί την ακαδημαϊκή κοινότητα για τη μη εφαρμογή του πειθαρχικού δικαίου, πρυτάνεις και πανεπιστημιακοί τηρούν σιγήν ισχύος για τα περιστατικά βίας για δύο λόγους. Πρώτον, διότι φοβούνται αντίποινα, και δεύτερον γιατί οι εξωπανεπιστημιακοί –μέσω των ενεργειών τους– φέρεται να επιδιώκουν τη δημοσιότητα. Για παράδειγμα, δεν επιτρέπονται οι καταλήψεις χώρων, ωστόσο τα κατειλημμένα στέκια στα ΑΕΙ παραμένουν.
«Καθηγητές και φοιτητές έχουν εθιστεί στο “έλα μωρέ και τι έγινε”. Κανένα παράπτωμα δεν θα τιμωρηθεί, όποιος και αν είναι ο νόμος. Στο πανεπιστήμιο είμαστε μια “οικογένεια”, που βολεύουμε και προστατεύουμε τα “παιδιά μας”, και αυτά επίσης το ίδιο, με εξαίρεση κάποιους περίεργους που δεν συμμορφώνονται», ανέφερε στην «Κ» ο Λουκάς Βλάχος, που ήταν καθηγητής στο τμήμα Φυσικής του ΑΠΘ. Ο ίδιος προβλέπει ότι εάν δεν υπάρξουν ουσιαστικές αλλαγές στο σύστημα διοίκησης των ΑΕΙ, ο νόμος για την υπηρεσία φύλαξης και το πειθαρχικό δίκαιο δεν θα εφαρμοστεί.
«Είναι αποδεδειγμένο πως οι καθηγητές δεν επιθυμούν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα παρεμπόδισης της εύρυθμης λειτουργίας των ΑΕΙ. Εργάζονται σε ένα περιβάλλον όπου οι σχέσεις τους διέπονται από συντεχνιακά συμφέροντα, κομματικές συναλλαγές ή και οικογενειακά ρουσφέτια. Είναι φανερή η έλλειψη αξιοκρατίας, με αποτέλεσμα να απουσιάζει η πρόθεση τήρησης του νόμου, διότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να περιθωριοποιηθεί ο εν λόγω καθηγητής από τον ακαδημαϊκό χώρο.
Συνεπώς, ακόμη μία φορά κινδυνεύει μια, αρκετά σημαντική για την ποιότητα των ΑΕΙ, μεταρρύθμιση να καταλήξει στον κάδο των αχρήστων, με την πολιτεία και τις πρυτανείες να επιρρίπτουν ευθύνες εκατέρωθεν», τονίζει στην «Κ» ο Οδυσσέας Βλαχονικολός, φοιτητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και μέλος της Πανελλήνιας Ανεξάρτητης Κίνησης Σπουδαστών (ΠΑΝΚΣ).
Τα πειθαρχικά συμβούλια
Στα ελληνικά ΑΕΙ υπάρχουν πειθαρχικά συμβούλια, τα οποία ωστόσο σπάνια επιβάλλουν ποινές και κυρίως για αντιγραφές στις εξετάσεις. Στο εξωτερικό τα πράγματα είναι πολύ πιο αυστηρά. Επίσης, σύμφωνα με το υπουργείο Παιδείας, ανάλογα όργανα με την Ομάδα Προστασίας Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων, που προβλέπεται να ιδρυθεί στα ελληνικά πανεπιστήμια, υπάρχουν στα ΑΕΙ των δυτικών χωρών. «Τα περιστατικά απειθαρχίας στα βρετανικά πανεπιστήμια δεν είναι συνηθισμένο φαινόμενο. Σίγουρα βοηθά η ύπαρξη προσωπικού ασφαλείας το οποίο παρεμβαίνει, π.χ. εάν φοιτητές εκτραπούν με υβριστικούς χαρακτηρισμούς ή, αν χρειαστεί, καλούν την αστυνομία. Το προσωπικό ασφαλείας δεν χρειάζεται την άδεια του πρύτανη προκειμένου να καλέσει την αστυνομία», δήλωσε στην «Κ» ο Κώστας Μήλας, καθηγητής στο University of Liverpool. Και πρόσθεσε: «Σε κάθε περίπτωση, φοιτητές οι οποίοι υβρίζουν ή προπηλακίζουν, καλούνται από ειδική επιτροπή για εξηγήσεις. Η επιτροπή έχει τη δικαιοδοσία να αποφασίσει μέχρι και τη διαγραφή των φοιτητών από το πανεπιστήμιο. Ομως, στα περίπου 25 έτη κατά τα οποία διδάσκω στη Βρετανία δεν θυμάμαι περιστατικά απειλών στον πανεπιστημιακό χώρο».
Στη Βρετανία
«Οι εμπειρίες αυτές είναι εντελώς ανήκουστες στη Βρετανία. Από το 1974 και μετά τα πανεπιστήμια στην Ελλάδα φέρουν ισχυρό ιδεολογικό και πολιτικό φορτίο», αναφέρει στην «Κ» ο Ρωμανός Γεροδήμος, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής και Δημοσιογραφίας στο Πανεπιστήμιο του Μπόρνμουθ. Και προσθέτει: «Στα 19 χρόνια σε βρετανικό ΑΕΙ, η μόνη απειλή που έχω δεχθεί ήταν από γονιό φοιτήτριας που είχε κοπεί στις εξετάσεις. Ολες οι υπόλοιπες ήταν διαδικτυακές από την Ελλάδα όταν έγραφα για θέματα τρομοκρατίας και αναρχικών. Στη Βρετανία οι όποιες πιέσεις ή απειλές δέχονται οι καθηγητές είναι πολύ πρόσφατο φαινόμενο. Εχουν να κάνουν κυρίως με περιορισμούς στην ελευθερία γνώμης ή αποκλεισμό από εκδηλώσεις και ομιλίες με βάση απόψεις σχετικά με τους διεμφυλικούς ή τις φυλετικές και άλλες ταυτότητες. Πολύ σπάνια αυτές οι πιέσεις εκδηλώνονται με συγκεντρώσεις ή προπηλακισμούς ακαδημαϊκών. Πιο συχνά η πίεση είναι έμμεση, ωστόσο μπορεί να καταστρέψει τη φήμη και την καριέρα ενός πανεπιστημιακού. Μία δεύτερη περίπτωση –περιορισμένη– είναι ο εκβιασμός καθηγητών από φοιτητές που απαιτούν υψηλούς βαθμούς μέσω ψευδών κατηγοριών για σεξουαλική παρενόχληση ή, εμμέσως και πιο συχνά, μέσω της απειλής παραπόνων ή αρνητικής αξιολόγησης. Ωστόσο, δεν υφίσταται θέμα καταστροφών υλικής περιουσίας. Οι υπεύθυνοι του ΑΕΙ θα καλέσουν την αστυνομία, η οποία θα φτάσει σε λίγα λεπτά καθώς δεν τίθεται θέμα ασύλου».