ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ-ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Μέτρα εκτάκτου ανάγκης δείχνει διατεθειμένη να επιστρατεύσει η Ε.Ε. για να διασώσει την εκστρατεία εμβολιασμού, η οποία κινείται με πολύ πιο αργούς ρυθμούς σε σύγκριση με άλλα ανεπτυγμένα κράτη. Την Παρασκευή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εγκαινίασε τον μηχανισμό εξουσιοδότησης για τις εξαγωγές εμβολίων κατά της COVID-19. Πρόκειται για μια κίνηση διασφάλισης των προμηθειών που είχε συμφωνήσει με τις φαρμακευτικές εταιρείες, η οποία όμως ενδέχεται να πυροδοτήσει αντίμετρα και να οδηγήσει σε έναν χομπσιανό πόλεμο όλων εναντίον όλων για τις περιορισμένες ακόμη προμήθειες των εμβολίων.
Παράλληλα, σε απαντητική επιστολή του προς τον Κυριάκο Μητσοτάκη και τον Τσέχο, τον Αυστριακό και τη Δανή ομόλογό του, την Πέμπτη, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο ακόμη πιο επιθετικών ενεργειών. Ο κ. Μισέλ, συγκεκριμένα, προτείνει ως επιπλέον μέτρο τη χρήση του άρθρου 122 της συνθήκης για τη λειτουργία της Ε.Ε., που αφορά ελλείψεις που παρουσιάζονται σε φυσικές καταστροφές ή άλλες ακραίες καταστάσεις.
Oπως εξηγεί στην «Κ» αξιωματούχος της Ε.Ε., η επίκληση του συγκεκριμένου άρθρου θα μπορούσε να οδηγήσει σε μέτρα όπως η υποχρέωση εταιρειών που δεν εμπλέκονται στην παραγωγή των εμβολίων να διαθέσουν τα εργοστάσιά τους γι’ αυτόν τον σκοπό. Αλλες πιθανές πρωτοβουλίες είναι η αποστολή δόσεων στα κράτη-μέλη πριν από την έγκριση εμβολίων, ώστε να είναι έτοιμες να χρησιμοποιηθούν με το που θα δοθεί το πράσινο φως από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων, αλλά και η χαλάρωση της προστασίας των πατεντών ώστε να διευκολυνθεί η επέκταση της παραγωγής. Σύμφωνα με τον ίδιο αξιωματούχο, ο κ. Μισέλ έχει την επί της αρχής στήριξη αρκετών ηγετών για τη χρήση του άρθρου 122.
Oπως σημειώνει στην «Κ» πηγή με γνώση των θεμάτων, αλλά και του πώς λειτουργεί η Ε.Ε., η Κομισιόν «πρέπει να αφήσει στην άκρη νομικισμούς και γραφειοκρατικές αντιρρήσεις και να μπει στο παιχνίδι. Να χρησιμοποιήσει την επιρροή που έχει μέσω των APAs (συμβάσεις προαγοράς) για να δράσει ως διαμεσολαβητής για περισσότερες συμφωνίες σαν αυτή μεταξύ της Sanofi και της Pfizer. Δεν υπάρχει ούτε λεπτό για χάσιμο. Είμαστε σε πόλεμο!».
Η ίδια πηγή θεωρεί ότι, δεδομένης της αποδεδειγμένης αποτελεσματικότητας των ήδη εγκεκριμένων εμβολίων που χρησιμοποιούν την τεχνολογία mRNA, όπως αυτό των Pfizer/BioNTech, η Ε.Ε. πρέπει να χρησιμοποιήσει κάθε μέσο για την αύξηση των διαθέσιμων δόσεων των συγκεκριμένων εμβολίων, αντί να επιμένει σε εμβόλια από άλλες εταιρείες με τις οποίες έχει υπογράψει συμβάσεις προαγοράς, ορισμένα από τα οποία απέχουν πολύ από το να είναι έτοιμα. Απαντώντας σε σχετική ερώτηση την Παρασκευή, ο επικεφαλής εκπρόσωπος της Κομισιόν Ερίκ Μαμέρ σημείωσε ότι η Επιτροπή στηρίζει τέτοιες συμφωνίες μεταξύ των φαρμακευτικών, αλλά ότι η πρωτοβουλία ανήκει στις εταιρείες.
Κατά την περασμένη εβδομάδα, οπότε κυριάρχησε η αντιπαράθεση της Ε.Ε. με την AstraZeneca, μετά την αιφνιδιαστική αποκάλυψη ότι θα παρέδιδε μόλις το 25% των δόσεων που είχαν αρχικά συμφωνηθεί για το α΄ τρίμηνο του 2021, υπήρξαν εξελίξεις στο μέτωπο της κινητοποίησης του κλάδου για την επέκταση της παραγωγής. Βάσει της συμφωνίας της Sanofi με την Pfizer, η γαλλική εταιρεία θα διαθέσει το εργοστάσιό της στη Φρανκφούρτη για την παραγωγή περισσότερων των 125 εκατομμυρίων δόσεων του εμβολίου που έχει αναπτύξει η αμερικανική πολυεθνική με την BioNTech.
Την Παρασκευή, η Novartis ανακοίνωσε ότι κατέληξε και αυτή σε κατ’ αρχήν συμφωνία με τις Pfizer/BioNTech για να συμμετάσχει στην παραγωγή του εμβολίου της κοινοπραξίας κατά της COVID-19. Σύμφωνα με ανακοίνωση της Novartis, η παραγωγή θα ξεκινήσει το β΄ τρίμηνο του 2021 και οι παραδόσεις το γ΄ τρίμηνο. Είναι η πρώτη από σειρά αντίστοιχων συμφωνιών τις οποίες διαπραγματεύεται η ελβετική εταιρεία με παραγωγούς των εμβολίων κατά της πανδημίας. H Merck, που πρόσφατα ανακοίνωσε ότι ανέστειλε τη δική της προσπάθεια ανάπτυξης εμβολίου, βρίσκεται και αυτή σε διαπραγματεύσεις με την BioNTech για να συνδράμει στην αύξηση της παραγωγικής της ικανότητας.
«Η Ευρώπη πρώτα»
Ο μηχανισμός διαφάνειας και εξουσιοδότησης για τις εξαγωγές εμβολίων, που παρουσιάστηκε την Παρασκευή από την Κομισιόν, δίνει τη δυνατότητα στις εθνικές αρχές να ζητούν ενημέρωση από τις φαρμακευτικές εταιρείες για σχεδιαζόμενες εξαγωγές εμβολίων κατά της COVID-19. Οι εθνικές αρχές, με τη σύμφωνη γνώμη της Κομισιόν, θα έχουν τη δυνατότητα να τις μπλοκάρουν βάσει του άρθρου 5 του Κανονισμού 2015/479, που επιτρέπει τον περιορισμό στις εξαγωγές ζωτικών αγαθών εάν υπάρχει κίνδυνος ελλείψεων, εάν κρίνουν ότι δεν είναι συμβατές με την τήρηση των όρων των συμβάσεων προαγοράς που έχουν υπογράψει οι εταιρείες με την Ε.Ε.
Ο μηχανισμός θα λειτουργήσει από σήμερα τουλάχιστον ώς τα τέλη Μαρτίου, με τη δυνατότητα χρονικής παράτασης εάν εξακολουθούν να υφίστανται προβλήματα προμήθειας. Εξαιρούνται από αυτόν εξαγωγές προς 92 χώρες: όσες ανήκουν στον ΕΟΧ ή στην Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών, όσες υπάγονται στην ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας (όπως τα Δυτικά Βαλκάνια) και φτωχότερες χώρες που θα προμηθευθούν εμβόλια μέσω του μηχανισμού Covax. Δεν εξαιρείται, ωστόσο, το Ηνωμένο Βασίλειο.
Το συγκεκριμένο μέτρο είναι ο βασικός μοχλός πίεσης που επιστρατεύουν οι Βρυξέλλες κατά της AstraZeneca στην προσπάθεια να αποσπάσουν από την εταιρεία τον αριθμό δόσεων που είχε δεσμευθεί να παραδώσει. Στην τηλεδιάσκεψη της Τετάρτης με την καθοδηγητική επιτροπή εμβολίων της Ε.Ε., η AstraZeneca πρότεινε (σύμφωνα με το Reuters) να παραδώσει 8 εκατομμύρια επιπλέον δόσεις –συνολικά 39 εκατομμύρια– το α΄ τρίμηνο. Η ευρωπαϊκή πλευρά απέρριψε την πρόταση ως ανεπαρκή.
Το εμβόλιο της εταιρείας εγκρίθηκε το απόγευμα της Παρασκευής από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων, χωρίς ανώτατο ηλικιακό όριο – αν και οι ειδικοί του Οργανισμού παραδέχθηκαν ότι δεν είναι εφικτό να εκτιμηθεί το επίπεδο προστασίας που παρέχει για άτομα άνω των 65 ετών. Οι πρώτες δόσεις αναμένονται από τις 7 Φεβρουαρίου.
Ελλείψεις και αναστολή εμβολιασμών
Εν τω μεταξύ, οι δυσλειτουργίες στην εφοδιαστική αλυσίδα, κυρίως εξαιτίας της AstraZeneca αλλά και με τη Moderna να μειώνει τις παραδόσεις του Φεβρουαρίου σε Γαλλία και Ιταλία, έχουν ήδη οδηγήσει στο «πάγωμα» της εκστρατείας εμβολιασμού σε σειρά χωρών της Ε.Ε. Η υπηρεσία δημόσιας υγείας του μητροπολιτικού Παρισιού ανακοίνωσε την Τετάρτη ότι εξαιτίας ανεπαρκών προμηθειών θα σταματήσει την αποστολή δόσεων στα εμβολιαστικά κέντρα από τις 2 Φεβρουαρίου. Δύο ακόμα περιφέρειες –η Hauts-de-France και η Βουργουνδία– ανακοίνωσαν ότι θα μεταθέσουν στο μέλλον προγραμματισμένες πρώτες δόσεις (στην περίπτωση της πρώτης για έναν ολόκληρο μήνα). Στην Ισπανία, η περιφέρεια της Μαδρίτης ανακοίνωσε την Τετάρτη ότι θα σταματήσει τους εμβολιασμούς πρώτων δόσεων για τουλάχιστον δέκα μέρες. Τα αποθέματα της περιφέρειας της Καταλωνίας αναμένεται να τελειώσουν τη Δευτέρα. Την ίδια μέρα το υπουργείο Υγείας της Τσεχίας εξέδωσε σύσταση προς τις τοπικές αρχές για αναστολή των νέων εμβολιασμών για δύο εβδομάδες. Αλλά και το γερμανικό υπουργείο Υγείας ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα ότι οι ελλείψεις στις προμήθειες θα συνεχιστούν μέχρι τον Απρίλιο.