Επειτα από σχεδόν ενάμιση χρόνο πανδημίας, και χωρίς ακόμα να διαφαίνεται το τέλος στον ορίζοντα, θα είναι το εργασιακό burnout η ψυχική και σωματική εξάντληση, η επόμενη υγειονομική κρίση; Η Μυλαίδη Στούμπου, πρόεδρος της επιτροπής Women In Business του Ελληνοαμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου, ανέφερε σε μια διαδικτυακή ομιλία πρόσφατα πως αυτό ισχυρίζονται πολλοί αναλυτές. «Ερχεται λοιπόν το ζήτημα της ευζωίας, και η ευζωία ως ζητούμενο, δυναμικά στο προσκήνιο γιατί πια αποτελεί καθολική απαίτηση των εργαζομένων, και σταδιακά και των οργανισμών», συμπλήρωσε η ίδια.
Η πανδημία γέννησε διάφορες επιτακτικές ανάγκες, όπως ας πούμε την εξ αποστάσεως εργασία, που οδήγησαν, εκτός των άλλων, σε μια καινούργια εργασιακή πραγματικότητα. Εχει συζητηθεί εκτενώς το φαινόμενο του Zoom fatigue, της κούρασης δηλαδή που δημιουργούν στους εργαζομένους παγκοσμίως οι αλλεπάλληλες τηλεδιασκέψεις, όπως και η κούραση και η ενόχληση που δημιουργεί η έλλειψη διαχωρισμού εργασιακού – προσωπικού χώρου. Εξαιτίας της πανδημίας και της εγκαθίδρυσης της work from home πρακτικής, πολλοί εργαζόμενοι έχουν καταλήξει τους τελευταίους μήνες να δουλεύουν περισσότερες ώρες από πριν. Η ραχοκοκαλιά του εργατικού δυναμικού εν μέρει του παρόντος αλλά ειδικά του άμεσου μέλλοντος, είναι οι millennials, άτομα δηλαδή γεννημένα μεταξύ 1981 και 1997, μια γενιά που έχει ως επί το πλείστον σπουδάσει –πολλά μέλη της έχουν περισσότερα από ένα πτυχία–, μια γενιά που έχει μεγαλώσει με μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και στην Ελλάδα, μια γενιά που ενηλικιώθηκε, ή ήταν νεαροί ενήλικες, εν μέσω κρίσης. Πόσο κοντά είναι αυτή η γενιά σε ένα εργασιακό burnout και πώς αντιλαμβάνονται την εργασιακή πραγματικότητα;
Σημαντικά εμπόδια
Περισσότεροι από 420 νέοι εργαζόμενοι –η πλειονότητα των οποίων είναι μεταξύ 24 και 30 ετών– συμμετείχαν σε πρόσφατη έρευνα της επιτροπής Women In Business του Ελληνοαμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου, που καταπιάστηκε με αυτά τα ερωτήματα. Πάνω από 83% των ερωτηθέντων δήλωσε πως το άγχος και η πίεση της εργασιακής καθημερινότητας είναι ένα από τα σημαντικότερα εμπόδια στην προσπάθεια για ισορροπία ανάμεσα στην επαγγελματική και την προσωπική ζωή, ενώ 74,5% ανέφερε ως εμπόδιο τις πολλές ώρες εργασίας. Η πλειονότητα των συμμετεχόντων επισήμανε πως η πανδημία επηρέασε την αίσθηση ευζωίας τους στον εργασιακό χώρο αρνητικά ή μάλλον αρνητικά, ενώ πολύ αρνητικά βιώνει και ένα μεγάλο ποσοστό την έλλειψη προσωπικού χρόνου. Ενώ οι συμμετέχοντες στην έρευνα συμφώνησαν πως το ευ ζην δεν υφίσταται αν δεν υπάρχουν τα προς το ζην, σύμφωνα με τη Ζωζέτα Μηλιοπούλου, επίκουρη καθηγήτρια στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος και μέλος της Επιτροπής Women in Business, τόνισαν πως το wellbeing τους στη δουλειά δεν εξαρτάται μόνο από τις απολαβές τους.
Οι millennials, τουλάχιστον όσοι συμμετείχαν στη συγκεκριμένα έρευνα, αξιολογούν πολύ ψηλά την επιμόρφωση, τις ευκαιρίες για βελτίωση δεξιοτήτων, την υποστήριξη. «Σε ποσοστό 83%, οι νέοι ζητούν περισσότερη στήριξη από τα ηγετικά στελέχη της ομάδας τους ή του οργανισμού στον οποίο εργάζονται», αναφέρει η κ. Μηλιοπούλου. «Θεωρούν ότι οι εργοδότες δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες των καιρών», συμπληρώνει, «δεν αντιλαμβάνονται ότι το ευ ζην των εργαζομένων ωφελεί τον οργανισμό συνολικά».
Φυσικά, το πρόβλημα της έλλειψης ικανοποίησης από τις παρούσες εργασιακές συνθήκες ή της υπέρμετρης ψυχικής/σωματικής κούρασης δεν αφορά μόνο την Ελλάδα. «Από την αρχή της πανδημίας, δούλευα περισσότερες ώρες και ήμουν πιο αφοσιωμένη στη δουλειά μου», λέει στην «Κ» η 28χρονη Μαρτίνα Βαρμπανόβα, marketing manager στη Σόφια. Αρχισε να έχει περισσότερες ευθύνες και πριν από δύο μήνες δούλευε καθημερινά μέχρι τα μεσάνυχτα. Οταν παρουσίασε δύο προβλήματα υγείας, αποφάσισε να πάρει μισή μέρα άδεια. «Δεν ήξερα πόσο κακή ήταν η κατάσταση μέχρι που το σώμα μου ξεκίνησε να μου δίνει σημάδια», αναφέρει η ίδια. Η πανδημία όμως έχει υπάρξει καταλυτικός παράγοντας ακόμα και για το burnout ανθρώπων που δεν έχουν εργοδότες. Ο 28χρονος Τομ Φουρς, διδακτορικός φοιτητής στο Λονδίνο, δηλώνει πως, καθώς δεν χρειάζεται πια να μετακινηθεί για να πάει στο πανεπιστήμιο, δουλεύει χωρίς σταματημό. «Υπάρχουν πολλά πράγματα που ξέρω ότι μου κάνουν καλό, όπως το τρέξιμο και το ποδήλατο ή απλά να πάω μια βόλτα, που δεν τα κάνω γιατί ξέρω πως θα αφαιρέσουν χρόνο από τη δουλειά μου – δικαιολογώ την κούραση που νιώθω λέγοντας πως έχω κάνει καλή δουλειά», λέει στην «Κ».
Σανίδα σωτηρίας
Από την άλλη, για κάποιους η πανδημία αποτέλεσε σανίδα σωτηρίας από το burnout που τους είχε προκαλέσει η αποπνικτική εργασιακή τους καθημερινότητα προ κορωνοϊού. Πριν από την πανδημία, ο 26χρονος Νίκος δούλευε στον τομέα των κρυπτονομισμάτων στην Κορέα, ενώ είχε φύγει στο εξωτερικό από τα 17 του, κυνηγώντας πάντα το επόμενο επαγγελματικό του βήμα. Στην Κορέα, εργαζόταν 15 ώρες την ημέρα και ενώ η δουλειά του πήγαινε πολύ καλά και οι απολαβές ήταν αντίστοιχες των προσπαθειών του, εκείνος ένιωθε δυστυχισμένος. «Είχα αποκοπεί από τον δικό μου κύκλο, είχα μόνο τη δουλειά να μου δίνει νόημα, γυρνούσα σπίτι και έλεγα πού πάω;» αναφέρει. Η πανδημία και η εξ αποστάσεως εργασία τού έδωσε την ευκαιρία να δουλέψει από την Ελλάδα και να σκεφτεί ποιες είναι οι προτεραιότητές του στη ζωή, με αποτέλεσμα να παραιτηθεί από την εν λόγω δουλειά. Η νοοτροπία σε τέτοια εργασιακά περιβάλλοντα, σημειώνει, σχετίζεται με το ότι τα χρήματα είναι τόσο καλά, που οι εργαζόμενοι δεν έχουν δικαίωμα να παραπονεθούν, κι ας πρέπει ουσιαστικά να είναι συνέχεια διαθέσιμοι. «Δεν θεωρώ ότι είναι ό,τι πιο παραγωγικό», τονίζει στην «Κ».