Η ανακοίνωση της άφιξης ενός αεροπλάνου από τη Γεωργία στο «Ελ. Βενιζέλος» τα ξημερώματα της περασμένης Τετάρτης έφερε δάκρυα χαράς και βαθιά ανακούφιση σε σειρά ανθρώπων που είχαν κοπιάσει γι’ αυτήν την όχι και τόσο συμβατική πτήση – από τον Αμερικανό φιλάνθρωπο Amed Khan, από το ίδρυμα Zaka Kahn μέχρι τα υψηλόβαθμα στελέχη του υπουργείου Εξωτερικών και Μετανάστευσης, αλλά και το Γραφείο του ίδιου του Ελληνα πρωθυπουργού. Ο κοινός σκοπός, που συσπείρωσε τόσο διαφορετικές δυνάμεις, ήταν η διάσωση έξι γυναικών βουλευτών από το Αφγανιστάν μαζί με τις οικογένειές τους, συνολικά 53 ανθρώπων, των οποίων η ζωή απειλούνταν λόγω της επικράτησης των Ταλιμπάν.
Η φυγάδευση των παραπάνω Αφγανών πολιτών εξελίσσεται σε μια διαδικασία που απαιτεί γερό στομάχι από τους εμπλεκομένους, καθώς δύο φορές η ομάδα φτάνει έως το αεροδρόμιο της Καμπούλ και τις δύο φορές αποχωρεί άπραγη. «Την πρώτη φορά έγινε η επίθεση στο αεροδρόμιο», εξηγεί στην «Κ» ο 28χρονος Jamshid Ayubi, γιος της γνωστής Αφγανής πολιτικού Homaira Ayubi, που αναλαμβάνει από κοινού με τον Amed Khan, που βρισκόταν εκτός Αφγανιστάν, την ενορχήστρωση της εξόδου από τη χώρα. «Φύγαμε ανήσυχοι και επανήλθαμε άλλη μία φορά, τότε όμως οι Ταλιμπάν δεν μας επέτρεψαν να περάσουμε καν από την είσοδο του αεροδρομίου».
Οσοι προοριζόταν να φύγουν αρχίζουν να χάνουν την ελπίδα τους, καθώς οι ημέρες περνούν, τα κουράγια λιγοστεύουν και οι Ταλιμπάν… ξεσπαθώνουν. «Αναζητήσαμε τότε άλλες διεξόδους, μέσω των όμορων χωρών, του Πακιστάν, του Ουζμπεκιστάν, του Τατζικιστάν, ήταν όμως αδύνατον γιατί τα σύνορα φυλάσσονται πολύ καλά· η μοναδική ευκαιρία μας, επομένως, ήταν να περάσουμε στο Ιράν μέσω των χερσαίων συνόρων και του επαρχιακού δρόμου», περιγράφει ο κ. Ayubi. Η ριψοκίνδυνη αυτή επιλογή τελικά τους δικαιώνει και η ομάδα φτάνει στο αεροδρόμιο, όπου τους περιμένει ένα ναυλωμένο αεροπλάνο, που θα τους οδηγήσει στη Γεωργία και από εκεί στη χώρα μας. «Το έργο πέρασε από τη θεωρία στην πράξη μέσα σε δύο εβδομάδες· το ευκολότερο σκέλος ήταν η συναίνεση από την ελληνική κυβέρνηση», σχολιάζει ο Amed Khan, «το Γραφείο του Πρωθυπουργού ενήργησε αμέσως και ο υπουργός Μηταράκης ηγήθηκε μιας απίστευτης ομάδας λαμπρών επαγγελματιών σε όλη την κυβέρνηση που εργάζονταν νυχθημερόν για την ολοκλήρωση της αποστολής».
Η αποστολή ολοκληρώθηκε υπό τον όρο ότι η παραμονή των επιφανών Αφγανών στη χώρα μας θα είναι βραχεία και ότι προσεχώς θα μεταβούν στις ΗΠΑ, αφού λάβουν διεθνή προστασία. «Αυτές οι γυναίκες βουλευτές και εκατοντάδες χιλιάδες Αφγανοί πατριώτες έθεσαν σε κίνδυνο τη ζωή τους και θυσίασαν τα πάντα για να οικοδομήσουν μια πλουραλιστική κοινωνία, κάτι που αποτελούσε άλλωστε και τον σκοπό της αποστολής των Ηνωμένων Πολιτειών στο Αφγανιστάν», προσθέτει ο κ. Khan. «Ως εκ τούτου, είναι πλέον ευθύνη της αμερικανικής κυβέρνησης να τους παρέχει τώρα καταφύγιο στις ΗΠΑ το συντομότερο δυνατόν. Υπάρχει μεγάλη, διμερής υποστήριξη γι’ αυτό, οπότε αισιοδοξώ ότι θα βρίσκονται όλοι στις ΗΠΑ το 2022».
«Σε κατάσταση σοκ»
Οι ίδιοι οι αφιχθέντες προσπαθούν ακόμη να συνειδητοποιήσουν όσα συνέβησαν τον τελευταίο ενάμιση μήνα – από τότε που έπαψαν στην κυριολεξία να κοιμούνται, αλλά και τον δύσκολο δρόμο που διανοίγεται μπροστά τους. «Ο σύζυγός μου, που πάσχει από αρτηριακή πίεση και διαβήτη, είναι σε κατάσταση σοκ, μετά βίας λέει λίγες λέξεις», λέει στην «Κ» η κ. Huma Ahmadi, είκοσι χρόνια βουλευτής και μητέρα τεσσάρων παιδιών. «Οι Ταλιμπάν πέρασαν εξαρχής από το σπίτι μας και πήραν τα Ι.Χ., γι’ αυτό αφήσαμε τα πάντα πίσω μας, χωρίς δισταγμό», προσθέτει η ίδια, αναλογιζόμενη πώς θα είναι τα επόμενα χρόνια η ζωή της και αγναντεύοντας την ελληνική θάλασσα. «Για τους περισσότερους είναι κάτι το πρωτόγνωρο», παρατηρεί ο κ. Ayubi, «ένα στοιχείο της φύσης που δύναται να γαληνέψει τις ταραγμένες ψυχές μας».
«Οι συνομήλικοί μας ψάχνουν εναγωνίως τρόπο για να φύγουν»
«Πριν από λίγες μέρες μαζί με τον γαμπρό μου βγήκαμε με το αυτοκίνητο για να φέρουμε φαγητό στους δικούς μας, που κρύβονταν σε διάφορα σπίτια», περιγράφει ο Jamshid Ayubi, που ύστερα από δέκα χρόνια σπουδών σε Ινδία και Σλοβακία είχε παλιννοστήσει προσφάτως στην Καμπούλ. «Ξαφνικά, στη στροφή του κεντρικού δρόμου μια ομάδα πέντε Ταλιμπάν ακινητοποίησε το αμάξι και μας σημάδευε με όπλα – το έγκλημά μας ήταν ότι ακούγαμε μουσική, σύγχρονη μάλιστα, αφγανική μουσική». Η μουσική, το αλκοόλ, οι αγκαλιές, οι χειραψίες και οτιδήποτε άλλο συνδέεται με τη χαρά και την ανθρώπινη επαφή απαγορεύεται από τους Ταλιμπάν. «Μόνο τις τέσσερις συζύγους επιτρέπουν», λένε σαρκαστικά σε άπταιστα αγγλικά ο Jamshid και ο 27χρονος Khisrow, που μόλις έχει παντρευτεί την αδελφή του Jamshid, Negana. «Σχεδιάζαμε να κάνουμε οικογένεια στην Καμπούλ, η γυναίκα μου θα τελείωνε τις σπουδές της στη διοίκηση, εγώ εργαζόμουν σε μια πολυεθνική εταιρεία ως νομικός σύμβουλος και ήμουν πολύ ευχαριστημένος», διηγείται ο νεαρός άνδρας, που τώρα έχει μείνει χωρίς δουλειά, αφού η εταιρεία, μετά την ανάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν, έκλεισε. Η Negana έκρυψε όλα τα έγγραφα που σχετίζονταν με τις σπουδές της στο Πανεπιστήμιο της Καμπούλ και έμεινε για λόγους ασφαλείας στο σπίτι. «Πριν από λίγες μέρες ήταν οι τελικές εξετάσεις, στις οποίες δεν μπόρεσε να πάει καμιά μας». Η 21χρονη φοιτήτρια, γεννημένη το 2000, δεν έχει μνήμες από την προηγούμενη κυριαρχία των Ταλιμπάν, ο σύζυγος όμως και ο αδελφός της, ως μεγαλύτεροι, έχουν. «Ημασταν αναγκασμένοι να πηγαίνουμε σχολείο τα αγόρια μόνο με συγκεκριμένο κούρεμα, ρούχα και πηλήκιο», θυμάται ο Jamshid. «Ημουν τότε τεσσάρων ή πέντε χρονών και με έπιασαν χωρίς πηλήκιο. Η τιμωρία που μου επέβαλαν (σ.σ. αναπαριστά πώς πίεσαν την παλάμη του) έκανε το χέρι μου να πονά για εβδομάδες, ενήλικας πια μπορώ ακόμα να ανακαλέσω τον πόνο». Η Negana και ο Khisrow κατάφεραν να εγκαταλείψουν τη χώρα, ως μέλη της οικογένειας Ayubi. «Ολοι οι συνομήλικοί μας ψάχνουν εναγωνίως τρόπο να φύγουν», σημειώνει ο Khisrow, που αγωνιά εξίσου για τους γονείς του. «Είναι συνταξιούχοι δημόσιοι υπάλληλοι, 69 και 70 ετών, θεωρώ ότι οι Ταλιμπάν δεν έχουν λόγο να τους αγγίξουν», διευκρινίζει. «Μπορεί 2.000-3.000 να καταφέρουμε να φύγουμε, όμως ο πληθυσμός του Αφγανιστάν είναι 33 εκατομμύρια άνθρωποι, μεταξύ των οποίων πολλοί νέοι μορφωμένοι, που μιλούν ξένες γλώσσες» επισημαίνει ο Jamshid – «τι θα απογίνουν;». Ο ίδιος έλειπε τα τελευταία δέκα χρόνια από την πατρίδα του, την οποία επισκεπτόταν ωστόσο τακτικά. «Σπούδασα διεθνείς και ευρωπαϊκές σχέσεις στην Ινδία και τη Σλοβακία», λέει, ενώ μας δείχνει εισιτήρια για λεωφορείο στην Μπρατισλάβα. «Επέστρεψα για να συνεισφέρω στην ανοικοδόμηση της χώρας μου με όσα έχω μάθει» σημειώνει, χωρίς να εξιδανικεύει τις συνθήκες ζωής των προηγούμενων ετών.
Τραγική ειρωνεία είναι ότι η άδεια παραμονής του στην Ε.Ε. έληξε μόλις στις 31 Αυγούστου, ενώ τέσσερις μέρες μετά την ανάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν είχε κλείσει εισιτήριο για την Μπρατισλάβα, για να υπερασπιστεί τη μεταπτυχιακή του εργασία. «Δεν θα διστάσω να επιστρέψω στο Αφγανιστάν, αν καταφέρω να βρω δουλειά σε κάποιον διεθνή οργανισμό, π.χ. στα Ηνωμένα Εθνη», απαντά στο εύλογο ερώτημα ο 28χρονος Αφγανός με τους ευρωπαϊκούς τρόπους, ο οποίος είναι ίσως ο μοναδικός που αισιοδοξεί. «Οι Ταλιμπάν δεν έχουν λαϊκό έρεισμα, τους υποστηρίζει λιγότερο από το 10% του πληθυσμού, αν θέλουν να παραμείνουν στην εξουσία θα πρέπει να κάνουν κάποιες υποχωρήσεις, ενώ δικό μας μέλημα –των Αφγανών αλλά και της διεθνούς κοινότητας– είναι να τους αναγκάσουμε να κάτσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων».
Γυναίκες βουλευτές στο στόχαστρο
Είχε συνηθίσει τις απειλές· εδώ και σχεδόν δέκα χρόνια η 50χρονη σήμερα Homaira Ayubi, βουλευτής που ασχολήθηκε με την καταπολέμηση της διαφθοράς, δεχόταν καθημερινά απειλές από κάθε κατεύθυνση: από πολιτικούς, από Ταλιμπάν, από τη μαφία. «Η διαφθορά ήταν διάχυτη σε όλη την κοινωνία, αρχής γενομένης από το ίδιο το Κοινοβούλιο», σημειώνει η ίδια στην «Κ» λίγα 24ωρα μετά τη διάσωσή της, «εξίσου έντονη ήταν στη Δικαιοσύνη, όπως και σε όλους τους εργασιακούς χώρους: είχαμε φαντάσματα εκπαιδευτικούς και αστυνομικούς, που έπαιρναν τον μισθό τους χωρίς ποτέ να εμφανίζονται στο πόστο τους».
Δίδασκε κρυφά
Η Homaira σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Καμπούλ και εργάστηκε ως εκπαιδευτικός στην περιοχή καταγωγής της, το Farah. Επί της προηγούμενης κυριαρχίας των Ταλιμπάν δίδασκε κρυφά κορίτσια στο σπίτι της, αργότερα ενθάρρυνε τις οικογένειες να τα στέλνουν για σπουδές στην Καμπούλ ακόμα και στο εξωτερικό, συμβάλλοντας καθοριστικά στην αλλαγή κουλτούρας. Σύντομα, ανέβηκε στην ιεραρχία και αποφάσισε να εμπλακεί με την πολιτική ως ανεξάρτητη υποψήφια. «Τους τελευταίους μήνες οι Ταλιμπάν καταλάμβαναν τη μία περιοχή μετά την άλλη», εξηγεί η ίδια, που όλα αυτά τα χρόνια έχει χάσει εξήντα συγγενείς σε ένοπλες συγκρούσεις, ενώ πριν από ένα χρόνο δολοφόνησαν τον οδηγό της. Ως εκ τούτου, άπαξ και οι Ταλιμπάν κατέλαβαν την εξουσία, χωρίς δεύτερη σκέψη άφησε το σπίτι της και άρχισε να κρύβεται μαζί με την οικογένειά της.
Την έγνοια της στις γυναίκες που έμειναν πίσω έχει η ομόλογός της, Huma Ahmadi, που υπήρξε βουλευτής για σχεδόν 20 χρόνια, εκπροσωπώντας τους κατοίκους και πρωτίστως τις γυναίκες από το Logar. «Οι Ταλιμπάν δεν επιτρέπουν στις γυναίκες την πρόσβαση στις δουλειές τους, έτσι δεν μπορούν να εισπράξουν τον μισθό τους», περιγράφει, «έχουμε πάρα πολλές μονογονεϊκές οικογένειες από γυναίκες που έχουν μείνει, λόγω των εχθροπραξιών, χήρες· αυτές οι γυναίκες και τα παιδιά τους πώς θα ζήσουν; Αν δεν τους σκοτώσουν οι Ταλιμπάν, θα τους γονατίσει η πείνα». Οπως σημειώνει η ίδια, μπορεί η Καμπούλ να υπήρξε κατά το μάλλον ή ήττον ασφαλής ως πόλη, δεν ίσχυε όμως το ίδιο για την επαρχία και τα πιο μικρά μέρη. Αλλη βουλευτής, που θέλει να διατηρήσει την ανωνυμία της για ευνόητους λόγους, ενημερώθηκε για τις βιαιοπραγίες που έχουν υποστεί ο αδελφός της και η οικογένειά του, που έχουν μείνει πίσω. Η ανακούφιση, συνεπώς, για την ασφαλή μετάβαση στη χώρα μας επισκιάζεται από πολλές αγωνίες τόσο για όσους έμειναν πίσω, όσο και για αυτά που ενδέχεται να ακολουθήσουν. «Η κόρη μου, που είναι δέκα χρόνων, ξυπνάει ακόμα στον ύπνο της και φωνάζει τρομαγμένη», λέει η Huma.