«Θυμάμαι ακόμα τον πίνακα να χάνεται από τα μάτια μου, την καθηγήτριά μας να πέφτει, μια λάμπα να εκσφενδονίζεται», περιγράφει η 16χρονη Μαίρη, μαθήτρια στο Λύκειο Αρκαλοχωρίου, τη μέρα που δεν πρόκειται να ξεχάσει. Σε μικρή απόσταση από το λύκειο, ο διευθυντής του γυμνασίου, Κωνσταντίνος Στειακάκης, συντονίζει την εκκένωση του κτιρίου και προσπαθεί να διασφαλίσει ότι κανένα παιδί δεν θα φύγει από το προαύλιο χωρίς τον κηδεμόνα του. «Ο θάνατος των δύο μαθητών στη Σάμο έχει στοιχειώσει εμάς τους εκπαιδευτικούς», λέει στην «Κ» ο γυμνασιάρχης, στον οποίο η σεισμόπληκτη κωμόπολη χρωστάει πολλά. Το ισόγειο του κτίριου, όπου στεγάζεται το γυμνάσιο με τους 260 μαθητές, ήταν πετρόχτιστο και είχε κατασκευαστεί το 1950, ενώ ο πρώτος όροφος ήταν μεταγενέστερος, κτισμένος τη δεκαετία του ’70. Επομένως, τα προβλήματα στατικότητας ήταν ανέκαθεν σοβαρά και εμφανή διά γυμνού οφθαλμού. «Οταν ανέλαβα τη διεύθυνση το 2017, κίνησα τις διαδικασίες για να ενισχύσουμε τη στατικότητα και τελικά πέρυσι η Περιφέρεια Κρήτης έδωσε 200.000 ευρώ για εξωτερικές παρεμβάσεις». Ουδείς θέλει να φανταστεί τι θα είχε συμβεί αν δεν είχαν προηγηθεί αυτές οι εργασίες, δεδομένου ότι το κτίριο τώρα ενδέχεται να κριθεί ακόμα και κατεδαφιστέο. Από τα έξι κτίρια της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στον Δήμο Μινώα, μόνον ένα έχει κριθεί κατάλληλο από τους εμπειρογνώμονες. Ως εκ τούτου, δύο εβδομάδες μαθημάτων έχουν ήδη χαθεί για τους μαθητές γυμνασίου, λυκείου αλλά και δημοτικού, χωρίς να είναι σαφές πότε θα γίνει η επανεκκίνηση των μαθημάτων. Ο κ. Στειακάκης ανησυχεί για τη «διαρροή» μαθητών: «Είμαστε μια αγροτική περιοχή και πάντοτε υπήρχε τάση πρόωρης διακοπής της φοίτησης, που τώρα ενδέχεται να αυξηθεί».
Την αγωνία του συμμερίζεται και η καθηγήτρια Μαθηματικών Βαγγελιώ Κασαπάκη. «Το στοίχημα είναι να παραμείνουν τα παιδιά ψυχολογικά και γνωστικά αλώβητα από αυτή την περιπέτεια», σχολιάζει η ίδια που, όπως πολλοί, έχει φύγει από το Αρκαλοχώρι και μένει στο καλοκαιρινό σπίτι της οικογένειας. Οι εναλλακτικές που προτείνονται είναι είτε η τηλεκπαίδευση είτε η εγκατάσταση κοντέινερ εν είδει σχολικών αιθουσών. «Είναι αδύνατον να μιλάμε για τηλεκπαίδευση σε παιδιά που είναι άστεγα», σημειώνει η κ. Κασαπάκη, δεδομένου ότι περίπου 80% των κτισμάτων έχουν κριθεί «κίτρινα». «Σε όσους δεν γνωρίζουν το Αρκαλοχώρι έχει δημιουργηθεί η λανθασμένη εντύπωση ότι ήταν ένα μικρό χωριό, όμως γύρω από τον παλιό οικισμό είχε δημιουργηθεί μια μικρή πόλη με σύγχρονα κτίρια». Βάσει της τελευταίας απογραφής του 2011 οι εγγεγραμμένοι κάτοικοι ήταν 4.200, ωστόσο κινούνταν, εργάζονταν και φοιτούσαν στα σχολεία πολλαπλάσιοι άνθρωποι.
Αυτή τη στιγμή κανείς στο Αρκαλοχώρι και στα πληγέντα χωριά της ευρύτερης περιοχής –Αρχοντικό, Πατσίδερος, Ρουσσοχώρια, Βόνη, Ανω και Κάτω Πούλιες, Χουμέρι, Ζίντα κ.ά.– δεν διανυκτερεύει στο σπίτι του, ακόμα και αν αυτό έχει κριθεί κατάλληλο, καθώς οι μνήμες από τον σεισμό των 5,8 Ρίχτερ είναι ακόμα νωπές και συνεχίζονται οι μετασεισμοί. Ετσι, κοιμούνται σε σκηνές ή παραπήγματα, στο αυτοκίνητο, κάποιοι έχουν μετακομίσει σε εξοχικά, φιλοξενούνται σε συγγενείς και φίλους ή μένουν σε ξενοδοχεία. Ολοι πηγαινοέρχονται, ωστόσο, καθώς, μεταξύ άλλων, ο φόβος για πλιάτσικο είναι υπαρκτός. «Εδώ οι κάτοικοι δεν δέχονται να απομακρυνθούν, καθώς έχουν τις καλλιέργειες και τα ζώα τους», λέει στην «Κ» ο Νεκτάριος Κοκολάκης, πρόεδρος του χωριού Ινι, που απέχει 8 χλμ. από το Αρκαλοχώρι. «Ενας από τους μεγαλύτερους μετασεισμούς, ισχύος 4,5 Ρίχτερ, έγινε με επίκεντρο το Ινι», σημειώνει ο ίδιος και τονίζει την ανάγκη για ψυχολογική υποστήριξη των σεισμοπλήκτων.
Ο φόβος
Οσο περνούν οι μέρες και αιωρείται η ασάφεια σχετικά με τις επιλογές των κατοίκων, τόσο εντείνεται ο φόβος όχι μόνο διαρροής μαθητών αλλά και ερήμωσης της περιοχής. «Συζητάμε με τους γονείς μου να συνεχίσουμε το σχολείο στο Ηράκλειο», αναφέρει η Μαίρη. «Φοβάμαι ότι ίσως εκεί τα παιδιά να μην με κάνουν παρέα, αλλά φοβάμαι και να γυρίσω στο κτίριο του σχολείου μου». Τι θα καθορίσει την τελική τους απόφαση; «Κριτήριο είναι το δικό μας συμφέρον, των παιδιών». Ηδη όσοι δεν είχαν ιδιό-κτητες κατοικίες, αλλά νοίκιαζαν, νέες οικογένειες και μετανάστες, μετακινούνται προς το Ηράκλειο. Καθώς, δε, πλησιάζει η εποχή του μαζέματος της ελιάς, στην οποία κατεξοχήν στηριζόταν η τοπική οικονομία, γεννάται το εύλογο ερώτημα ποιος θα αναλάβει τις αγροτικές εργασίες. Τις ελιές μάζευαν κυρίως Βούλγαροι και Αλβανοί, που τώρα δηλώνουν έτοιμοι να φύγουν ακόμα και για τις πατρίδες τους.
«Κάποιες στιγμές αισιοδοξώ, άλλες με πιάνει μελαγχολία», λέει η κ. Κασαπάκη, εκφράζοντας το συλλογικό συναίσθημα. Το υπό κατασκευή αεροδρόμιο στο Καστέλι, το οποίο πολλοί έχουν δαιμονοποιήσει ως… γενεσιουργό αιτία του σεισμού, είναι αυτό που γεννά ελπίδες για την ανάκαμψη της περιοχής. «Η καταστροφή μπορεί να σταθεί αφορμή για την ανοικοδόμηση μιας καλύτερης πόλης», λέει στην «Κ» ο Χαράλαμπος Γιαννόπουλος, πρώην δήμαρχος Αρκαλοχωρίου και ένας εκ των ιδρυτών της Πρωτοβουλίας «Αρκαλοχώρι: Παρόντες επί Τόπου. Επιβίωση και Ανάπτυξη». «Πρέπει να γίνει τροποποίηση της σύμβασης παραχώρησης του αεροδρομίου, ώστε να συμπεριλάβει την κατά προτεραιότητα απασχόληση ντόπιων στα κατασκευαστικά έργα, όπως και να ξεκινήσουν οι υποδομές δίπλα από το αεροδρόμιο». Αυτές είναι ορισμένες κινήσεις που θα δώσουν μια νέα προοπτική στην τοπική κοινωνία.