Στο φετινό Greece Race for the Cure, τον συμβολικό αγώνα δρόμου κατά του καρκίνου του μαστού που οργανώνει ετησίως ο Πανελλήνιος Σύλλογος Γυναικών με Καρκίνο Μαστού «Αλμα Ζωής», ακούστηκε μία ιστορία που χαράχθηκε στη μνήμη της προέδρου του συλλόγου, Παρασκευής Μιχαλοπούλου. Μία από τις survivors εξιστόρησε πως την πρώτη φορά που πήγε στον αγώνα φορούσε άσπρο μπλουζάκι κι όχι το χαρακτηριστικό ροζ. Τη δεύτερη, ανέβηκε στη σκηνή μαζί με άλλες γυναίκες που είχαν περάσει καρκίνο του μαστού φορώντας το ροζ μπλουζάκι, αλλά κάθισε πίσω πίσω. «Για να μη με δουν», είπε. Την τρίτη, ήταν στην πρώτη σειρά, αγκαλιάζοντας τις γυναίκες δίπλα της, μιλώντας δυνατά για την εμπειρία της, δίνοντας ελπίδα στις γυναίκες που μαθαίνουν ετησίως ότι νοσούν.
«Οι ασθενείς δεν συζητούν τις δυσκολίες γιατί θέλουν να είναι δυνατοί» – «Είναι καθοριστικός παράγοντας η συμπα-ράσταση, όλα γίνονται λιγότερο επώδυνα όταν υπάρχει στήριξη».
Στην Ελλάδα, 7.772 γυναίκες διαγνώστηκαν το 2020 με καρκίνο του μαστού, λέει στην «Κ» ο πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας και χειρουργός μαστού Ευάγγελος Φιλόπουλος, αποτελώντας το 12% των ασθενών που διαγνώστηκαν με καρκίνο στη χώρα πέρυσι. Κι όμως, ενώ έχει γίνει πρόοδος, η νόσος περιβάλλεται συχνά από σιωπή.
«Στερεότυπο»
Η Ειρήνη Δημοπούλου είναι ψυχοθεραπεύτρια στο –χρηματοδοτούμενο από το υπουργείο Υγείας– Κέντρο Ημέρας για την Ψυχολογική Υποστήριξη Ασθενών με Καρκίνο της Εταιρείας Κοινωνικής Ψυχιατρικής «Π. Σακελλαρόπουλος», που παρέχει δωρεάν υπηρεσίες τόσο σε ασθενείς όσο και σε συγγενείς τους. Η κ. Δημοπούλου λέει στην «Κ» ότι ενώ πλέον η αποσιώπηση της νόσου δεν είναι τόσο συχνή όσο παλιότερα, συνεχίζει να υφίσταται. «Οι ασθενείς δεν συζητούν τις δυσκολίες γιατί θέλουν να είναι δυνατοί», αναφέρει. Παρόλο που «πρέπει κανείς να ζήσει με έναν διαφορετικό τρόπο, είναι ένα πένθος συνεχόμενο που δεν το συζητάει κανείς». Η ίδια σημειώνει ότι πολλοί ακόμα αποκαλούν τον καρκίνο «επάρατη νόσο» – «δεν δημιουργείται στερεότυπο έτσι;» αναρωτιέται, συμπληρώνοντας πως η ιστορική, και συχνά λανθασμένη, ταύτιση του καρκίνου με τον θάνατο οδηγεί πολλές φορές στην αποσιώπηση της νόσησης.
«Μιλούν πιο ανοιχτά οι γυναίκες, αλλά υπάρχει ακόμα μια αδικία, δεν είναι προκατάληψη», δηλώνει ο κ. Φιλόπουλος. «Είναι αδικία να θεωρείται πως ένας καρκινοπαθής δεν θα τα καταφέρει, ειδικά τώρα που η Ιατρική έχει προχωρήσει τόσο πολύ», εξηγεί ο ίδιος.
Η κ. Δημοπούλου αναφέρει πως η απόκρυψη της νόσου –«αρκετές το κρύβουν γιατί θεωρούν ότι είναι αδυναμία, ότι μπορεί να απολυθούν, ότι θα δουν τη λύπηση στα μάτια των άλλων»– επιβαρύνει τρομερά τους ασθενείς, όπως και η αποσιώπηση της ψυχολογικής επιβάρυνσης του αγώνα για την επιβίωση. «Θεωρεί ότι κάπου τη βοηθάει να το κρατάει μυστικό», λέει η κ. Μιχαλοπούλου, η οποία νόσησε το 1991, «αλλά συμβαίνει το αντίθετο, της προσθέτει επιπλέον βάρος». «Παίζεται ένα θέατρο εκατέρωθεν, ακριβώς για να μην ειπωθεί η λέξη», τονίζει. Ετσι, αντί κάθε γυναίκα να επικεντρωθεί στο να κοιτάξει τις πραγματικές ανάγκες της, μπορεί να επικεντρωθεί στο πώς να το κρατήσει κρυφό, «να μη δει και το βλέμμα τού απέναντι που μπορεί να την κοιτάξει με οίκτο», εξηγεί η κ. Μιχαλοπούλου, ενώ παράλληλα βιώνει φόβο – «για το πώς θα εξελιχθεί η ασθένεια, φόβο μην το περάσουν και τα παιδιά μου», λέει. «Χρειάζεσαι όλες τις δυνάμεις σου για να το αντιμετωπίσεις και ψυχικά, και σωματικά, και κοινωνικά, για να αποκτήσεις είτε τον ρόλο που είχες είτε αυτόν που δεν είχες και σου ταιριάζει», σημειώνει, τονίζοντας πως πολλές γυναίκες βγαίνουν από αυτή τη δοκιμασία ενδυναμωμένες γιατί είναι η πρώτη ίσως φορά που έχουν κάνει τον εαυτό τους προτεραιότητα. «Νιώθοντας πως χάνεται η ζωή, σκέφτεσαι “πρέπει να δω τη ζωή μου από την αρχή”».
Πρόληψη
Η ανοιχτή συζήτηση γύρω από το θέμα είναι υψίστης σημασίας για πολλούς λόγους, με κυριότερο την πρόληψη. «Είναι καλό οι πολιτικοί και οι διάσημοι να το αναφέρουν», λέει ο κ. Φιλόπουλος, τονίζοντας πως η πρώιμη διάγνωση είναι το παν για την καταπολέμηση του καρκίνου του μαστού. Βοηθάει επίσης τις ίδιες τις γυναίκες, επισημαίνει η κ. Δημοπούλου, «να πενθήσουν» για τις αλλαγές στη ζωή τους, «να δώσουν ένα νόημα σε αυτό που περνάνε» και να αντιμετωπίσουν όλες τις προεκτάσεις της ασθένειας, όπως και τους συγγενείς τους. «Είναι καθοριστικός παράγοντας η συμπαράσταση», σημειώνει η κ. Μιχαλοπούλου, «όλα γίνονται λιγότερο επώδυνα όταν υπάρχει στήριξη». Οταν μάλιστα γυναίκες που νοσούν έρχονται σε επαφή με τόσες γυναίκες που νόσησαν και επιβίωσαν, βρίσκουν δύναμη και αισιοδοξία για το μέλλον. «Εκεί που μια γυναίκα νιώθει πως έχασε το φως, μια άλλη γυναίκα είναι η ζωή μπροστά της που της λέει “κοίτα, το πέρασα και είμαι εδώ”». «Θα συνεχίσουμε τον αγώνα», τονίζει η κ. Μιχαλοπούλου, «μέχρι κάποια στιγμή να μην έχουμε να αντιμετωπίζουμε και το ταμπού».
Η σπουδαία παρακαταθήκη προσώπων του δημόσιου βίου
«Βγήκε και είπε την ασθένεια με το όνομά της», λέει στην «Κ» για τη Φώφη Γεννηματά η Ειρήνη Δημοπούλου, ψυχοθεραπεύτρια στο Κέντρο Ημέρας για την Ψυχολογική Υποστήριξη Ασθενών με Καρκίνο, όπου το 84% των ωφελουμένων είναι γυναίκες. «Εδειξε πως δεν είναι κάτι που δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί – το αντιμετώπισε για 13 χρόνια, μεγάλωσε παιδιά, έγινε αρχηγός κόμματος», σημειώνει.
«Η απώλεια της Φώφης Γεννηματά θα γίνει ένας οδηγός για να σπρώξουμε τις γυναίκες στη γρήγορη διάγνωση».
«Κάθε γυναίκα που βγαίνει και μιλάει για την ασθένειά της βάζει ένα λιθαράκι σε αυτόν τον αγώνα», τονίζει στην «Κ» η Παρασκευή Μιχαλοπούλου, πρόεδρος του Πανελλήνιου Συλλόγου Γυναικών με Καρκίνο Μαστού «Aλμα Ζωής». «Oταν το άτομο αυτό καθορίζει πράγματα», συμπληρώνει σε σχέση με τη Φώφη Γεννηματά, «δεν βάζεις απλά ένα λιθαράκι, γίνεσαι πολύ καθοριστικός πυλώνας για να σπάσει το ταμπού όταν προλάβεις να μιλήσεις για την πρόληψη. «Η παρακαταθήκη αυτής της απώλειας θα μείνει», τονίζει, «θα γίνει ένας οδηγός για να σπρώξουμε τις γυναίκες στη γρήγορη διάγνωση».
Η Φώφη Γεννηματά υπήρξε εδώ και χρόνια ανοιχτή όσον αφορά τον καρκίνο του μαστού, και δεν ήταν η μόνη. Τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, άνδρες και γυναίκες του δημόσιου βίου έχουν μιλήσει για τη νόσο, με πρόσφατο παράδειγμα την Ντόρα Μπακογιάννη. «Αυτή είναι μια ασθένεια με την οποία μαθαίνεις να ζεις», έγραψε, εκτός των άλλων, η κ. Μπακογιάννη στη σελίδα της στο Facebook στις 18 Οκτωβρίου, όταν ανακοίνωσε πως διαγνώστηκε με πολλαπλό μυέλωμα. «Πιστεύω ότι σας χρωστούσα την αλήθεια», είπε.
Από το 2013, όταν έμαθε πως έπασχε από βασικοκυτταρικό καρκίνωμα στη μύτη, ο Αυστραλός ηθοποιός Χιου Τζάκμαν ξεκίνησε να μιλάει για την προστασία του δέρματος, προτρέποντας τον κόσμο να φοράει αντηλιακό. Ο Ρόμπερτ ντε Νίρο και ο Μπεν Στίλερ έχουν μιλήσει ανοιχτά για τον καρκίνο του προστάτη και τη σημασία της γρήγορης διάγνωσης, ενώ πολλές διάσημες γυναίκες –από την Κάιλι Μινόγκ και τη Σίνθια Νίξον μέχρι τη Μαρία Χούκλη και τη Γωγώ Μαστροκώστα– έχουν μοιραστεί την εμπειρία τους με τον καρκίνο του μαστού, προτρέποντας γυναίκες παγκοσμίως να κάνουν συχνές μαστογραφίες και ελέγχους.
«Αίσθηση ανισχυρότητας»
Το 2013, μέσω ενός άρθρου στους New York Times, η Αντζελίνα Τζολί, η μητέρα της οποίας πέθανε από καρκίνο, ανακοίνωσε πως υποβλήθηκε σε προληπτική διπλή μαστεκτομή καθώς εξετάσεις έδειξαν ότι ανήκει στην ομάδα υψηλού κινδύνου για εμφάνιση καρκίνου. Το 2015, ανακοίνωσε με αντίστοιχο άρθρο πως αφαίρεσε τις ωοθήκες και τις σάλπιγγές της, για τον ίδιο λόγο. «Γράφω για αυτό τώρα γιατί ελπίζω πως άλλες γυναίκες θα επωφεληθούν από την εμπειρία μου», έγραψε η Τζολί το 2013. «Η λέξη “καρκίνος” γεμίζει ακόμα τις καρδιές του κόσμου με φόβο, δημιουργώντας μια βαθιά αίσθηση ανισχυρότητας», συμπλήρωσε, λέγοντας πως είναι πλέον δυνατό να ανακαλύψει κάποιος αν ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου μέσω μιας εξέτασης αίματος, και μετά να δράσει. «Η ζωή έχει πολλές προκλήσεις», τόνισε, «δεν πρέπει να μας τρομάζουν όσες μπορούμε να αντιμετωπίσουμε και να ελέγξουμε».