Για την Κεντρική και τη Δυτική Ευρώπη είναι μια πραγματικότητα εδώ και χρόνια το ECMO (Extracorporeal membrane oxygenation), ένα μηχάνημα-μέθοδος το οποίο αφαιμάσσει τον ασθενή, όταν δεν έχει πλέον άλλο τρόπο να πάρει οξυγόνο, και τον οξυγονώνει τεχνητά έως ότου η αναπνευστική του λειτουργία μπορέσει σταδιακά να επανέλθει. Είναι σαν ένα μεγάλο τεχνητό νεφρό που φιλτράρει το αίμα. Τα ελληνικά νοσοκομεία άργησαν να εντάξουν στο οπλοστάσιό τους το ECMO που τώρα χρησιμοποιείται στο τέταρτο κύμα της πανδημίας και σώζει ζωές.
Το Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας (ΚΕΣΥ) είχε αποφασίσει τη λειτουργία του στις ΜΕΘ του «Αττικόν» και του «Ευαγγελισμού». «Πρέπει να υπάρχουν όλες οι ειδικότητες και καρδιοχειρουργική παρακολούθηση για να αντιμετωπίζονται οι επιπλοκές άμεσα», είπε στην «Κ» η καθηγήτρια Αναστασία Κοττανίδου. Για τους επικεφαλής των μονάδων η χρησιμοποίηση του ECMO δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Κατ’ αρχάς ποιος «θα μπει» στο μηχάνημα και πώς θα επιλεγεί. Ο επικεφαλής της ΜΕΘ στο «Αττικόν», Ηρακλής Τσαγκάρης, χαρακτηρίζει το μηχάνημα γέφυρα ζωής, καθώς οι εντατικολόγοι καταφεύγουν σε αυτό όταν ο ασθενής δεν έχει πλέον τη δυνατότητα να πάρει οξυγόνο με άλλο τρόπο.
Τι γίνεται όμως όταν μπροστά στις τρεις «γέφυρες» που έχει η χώρα σε «Αττικόν», «Ευαγγελισμό» και «Σωτηρία» στέκονται δεκάδες ασθενείς όπως συμβαίνει σε αυτό το τέταρτο κύμα; Υπάρχουν κάποια κριτήρια επιλογής. Η πρώτη προϋπόθεση είναι να μην υπάρχει δυνατότητα λήψης οξυγόνου με άλλο τρόπο μηχανικού αερισμού, η δεύτερη είναι «ο άρρωστος να είναι ιδανικά κάτω από 50 ή διασταλτικά 60 ετών», αναφέρει ο κ. Τσαγκάρης. Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση οι υποψήφιοι είναι περισσότεροι από τις θέσεις που υπάρχουν ελεύθερες. Αν σκεφθεί κανείς ότι, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, «ο μέσος όρος παραμονής στο μηχάνημα είναι 17 μέρες», λέει ο κ. Τσαγκάρης, οι ομάδες των εντατικολόγων που αποφασίζουν πρέπει να σταθμίσουν αρκετές παραμέτρους.
Η διευθύντρια της ΜΕΘ στο «Σωτηρία», Αντωνία Κουτσούκου, σημειώνει ότι ο/η υποψήφιος/α «πρέπει να είναι κάτω από 60, να έχει βαριά αναπνευστική ανεπάρκεια χωρίς συννοσηρότητες. Η ηλικία και η πρόγνωση παίζουν ρόλο». Ο ασθενής μπαίνει σε καταστολή και στη συνέχεια χρειάζεται συνεχή παρακολούθηση.
Οι υπεύθυνοι μονάδων πρέπει να «παραχωρούν» το ECMO στους πιο έμπειρους νοσηλευτές και νοσηλεύτριες που, ωστόσο, δεν υπάρχουν σε αριθμητική «αφθονία» και ειδικά σε μια ασθένεια όπως η COVID-19. Οταν είχαμε μιλήσει με την κ. Κουτσούκου για το ECMO, την άνοιξη στο τρίτο κύμα, το μεγαλύτερό της πρόβλημα ήταν η εκπαίδευση αυτού του προσωπικού που πήγε στη Γαλλία και πιστοποιήθηκε. Στον «Ευαγγελισμό» στέλνουν δυο δυο τις νοσηλεύτριες –«διότι διαφορετικά θα μας λείψουν», λέει η κ. Κοττανίδου– σε κέντρα που έχουν μεγάλη εμπειρία κυρίως λόγω μεταμοσχεύσεων (στο μεγαλύτερο νοσοκομείο της χώρας έχουν τρία ECMO). Αυτή τη στιγμή, το πρόβλημα της έλλειψης νοσηλευτών είναι ίσως το μεγαλύτερο του ΕΣΥ.
Τρία νοσοκομεία στην Αττική χρησιμοποιούν στο τέταρτο κύμα της πανδημίας μηχάνημα εξωσωματικής κυκλοφορίας.
Οι παγκόσμιες επιδόσεις από τη χρήση του μηχανήματος στις ΜΕΘ είναι χαμηλότερες στην COVID-19 απ’ ό,τι σε άλλα περιστατικά που είχε χρησιμοποιηθεί (Η1Ν1, μεταμοσχεύσεις). Αυτό έχει σχέση με τη βαριά φύση της νόσου και όπως λέει ο κ. Ηρακλής Τσαγκάρης, με το γεγονός ότι ο άρρωστος «θα συνδεθεί στο μηχάνημα περίπου μια εβδομάδα από τη νόσησή του».
Το ιστορικό
Oταν πρωτοανακαλύφθηκε η μέθοδος (ο πρώτος επιζών του ECMO χρονολογείται το 1971) η ιατρική κοινότητα δεν την αγκάλιασε, παρά το γεγονός ότι το 1978 έγινε δυνατή η απομάκρυνση του διοξειδίου του άνθρακα. Το 1979 μία μελέτη έδινε το ποσοστό της επιβίωσης από τη χρήση του στο 10%. Το 1989 δημιουργήθηκε ο ELSO, ένας οργανισμός που υποστήριζε την ανταλλαγή εμπειρίας στην εξωσωματική κυκλοφορία (extracorporal support organisation). Με τη γρίπη H1N1 πολλαπλασιάσθηκαν οι επιτυχίες από τη χρήση του στα νοσοκομεία, βελτιώθηκε η τεχνολογία του και η ιατρική και νοσηλευτική κοινότητα πήρε αυτό που ο κ. Τσαγκάρης αποκαλεί learning curve (εκπαιδευτική στροφή), γιατροί και νοσηλευτές απέκτησαν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στη χρήση της.
Οταν φτάσεις σε αυτό το μηχάνημα οι πιθανότητές σου να ζήσεις αν δεν υπήρχε θα ήταν μηδενικές. Τώρα είναι 20%. Και ο δρόμος προς την αποσύνδεση δεν είναι πάντα ευθεία. Στο «Σωτηρία», ασθενής έπαθε ρήξη εντέρου, πήγε στο χειρουργείο, γύρισε και βγήκε όρθιος από τη ΜΕΘ. Ο κ. Τσαγκάρης που με τους συναδέλφους του έχουν στο ενεργητικό τους τη διάσωση μιας λεχωίδας, μιλάει για τη ρουτίνα του ECMO που «ανασταίνει νεκρούς». Η χρήση του ECMO έσωσε πραγματικά ζωές. Στις κλινικές του «Σωτηρία» και του «Ευαγγελισμού» οι μοναδίστες έχουν σώσει από δύο ζωές νέων ανθρώπων σε αυτό το κύμα της πανδημίας, που σε διαφορετική περίπτωση θα χάνονταν. Μία ακόμα περίπτωση νέου ανθρώπου «οδηγείται σε αίσιο τέλος», επισημαίνει η κ. Κοττανίδου. Στον «Ευαγγελισμό» η ομάδα της κ. Κοττανίδου συνέδεσε στο ECMO «ασθενείς με συννοσηρότητες που είχαν καλή εξέλιξη».
«Το προσωπικό παρά την κούρασή του», σημειώνει η κ. Κουτσούκου, «αντιμετωπίζει την καινούργια πρόκληση με προθυμία και διάθεση να μάθει». Στην κλινική της κ. Κουτσούκου στο πρώτο περιστατικό στη μία μετά τα μεσάνυχτα είχαν υπηρεσία τρεις εφημερεύοντες γιατροί, αλλά βρέθηκαν γύρω από τον άρρωστο 12 άτομα! «Ο κόσμος έχει κουραστεί αλλά ακόμα ενθουσιάζεται όταν μπορεί να κάνει κάτι παραπάνω», λέει η κ. Κουτσούκου.
