Ενα βιβλίο μπορεί να είναι η καλύτερη συντροφιά. Τα πρωινά με τον καφέ· το μεσημέρι, αγκαλιά με μια κουβέρτα στον καναπέ· τα βράδια, στο κρεβάτι λίγο πριν από τον πιο γλυκό ύπνο. Για τα άτομα της τρίτης ηλικίας, εκτός από πολύτιμη παρέα –σχεδόν οικογένεια–, τα βιβλία επιτελούν και έναν άλλο ρόλο, αυτόν της όξυνσης του νου, της διατήρησης της πνευματικής εγρήγορσης, που αποτελούν την καλύτερη άμυνα για την άνοια. Βαθαίνοντας στα χρόνια, όμως, πολλοί εγκαταλείπουν το διάβασμα, την αγαπημένη τους συνήθεια, συνεπαρμένοι από τα θέλγητρα της τηλεόρασης. Μπορεί άραγε αυτή η πορεία να αντιστραφεί;
«Για πολλά χρόνια, αναγκαζόμασταν να προτείνουμε σε ηλικιωμένους ή άτομα που είχαν αρχίσει να ξεχνούν να διαβάζουν παιδικά βιβλία λόγω φόρμας».
Αυτό αναρωτήθηκε κάποια στιγμή η Oλγα Λυμπεροπούλου, γνωστική νευροψυχολόγος με ειδίκευση στην τρίτη ηλικία και στις άνοιες και υπεύθυνη του Κέντρου Διαταραχών Μνήμης trainyourbrain.gr, αναπτύσσοντας τη σειρά βιβλίων Ασημένιοι Αναγνώστες (εκδόσεις Εντύποις), την πρώτη σειρά βιβλίων στην Ελλάδα που απευθύνεται αποκλειστικά σε αναγνώστες τρίτης ηλικίας. Το πρώτο βιβλίο της σειράς «Μικρές ιστορίες για μεγάλους» ήταν μια συλλογή διηγημάτων από νέους και καταξιωμένους συγγραφείς, γραμμένα με απλή γλώσσα και συνοδευόμενα από επεξηγηματική εικονογράφηση. Εκτός από το κατάλληλα προσαρμοσμένο περιεχόμενο, η έκδοση ήταν φιλική στην τρίτη ηλικία και ως προς την εμφάνιση: μεγάλη γραμματοσειρά, φαρδιά περιθώρια, στοίχιση του κειμένου στα αριστερά, όπως ορίζουν οι διεθνείς κατευθυντήριες γραμμές για τους ηλικιωμένους και τους ανθρώπους με άνοια. «Το διάβασμα σαν δραστηριότητα αποτελεί άσκηση του εγκεφάλου», λέει η κ. Λυμπεροπούλου στην «Κ». «Για πολλά χρόνια, αναγκαζόμασταν να προτείνουμε σε ηλικιωμένους ή άτομα που είχαν αρχίσει να ξεχνούν, να διαβάζουν παιδικά βιβλία λόγω φόρμας. Αυτοί οι άνθρωποι συμβιβάζονταν με ιστορίες γραμμένες για έξι δεκαετίες νεότερους αναγνώστες. Ηταν επίπονο και για εκείνους και για εμάς. Επειδή κι εγώ αγαπώ το διάβασμα πολύ, θεώρησα ότι αδιαφορούμε γι’ αυτή τη μερίδα των αναγνωστών».
Με τους Ασημένιους Αναγνώστες ο στόχος ήταν να γίνει ξανά η ανάγνωση ενός βιβλίου μια απολαυστική διαδικασία. Οπως εξηγεί, οι μεγαλύτεροι σε ηλικία αναγνώστες, και δη όσοι έχουν τα πρώτα συμπτώματα άνοιας, κουράζονται τόσο από τη σύγχρονη μορφοποίηση των βιβλίων με τα ψιλά γράμματα και τις πυκνογραμμένες σελίδες, αλλά και από το δυσνόητο περιεχόμενο. «Οι ηλικιωμένοι όταν συναντούν κάποιο εμπόδιο αποθαρρύνονται και εγκαταλείπουν τη δραστηριότητα. Οι άνθρωποι με άνοια ειδικά διαβάζουν 2-3 παραγράφους, τις κατανοούν, ξαναγυρίζουν, τις ξαναδιαβάζουν και την άλλη μέρα πάλι το ίδιο. Το διάβασμα γίνεται επίπονη δραστηριότητα και έτσι το σταματούν πολύ νωρίς στην πορεία της νόσου. Τα διηγήματα του βιβλίου ήταν μικρά σε έκταση, με απλό λεξιλόγιο και σύνταξη και σαφή, ευθύγραμμη πλοκή. Εύκολα αλλά όχι απλοϊκά». Οι εικόνες είχαν ρόλο επεξηγηματικό της πλοκής. «Και δεν παρέπεμπαν σε παιδικό βιβλίο».
Η επόμενη έκδοση της σειράς είχε τίτλο «Ολα όσα είμαι», ένα λεύκωμα που είχε στόχο να καθοδηγήσει τον αναγνώστη να καταγράψει τις εντονότερες αναμνήσεις, τις μεγαλύτερες επιθυμίες, τις βαθύτερες σκέψεις, τις σημαντικότερες στιγμές της ζωής του: όλα όσα είναι. «Η ανασκόπηση της ζωής τους είναι κάτι που ενισχύει την αυτοεκτίμησή τους, ενώ οι άνθρωποι που ξεχνούν νιώθουν πολύ πιο άνετα με τις ιστορίες του παρελθόντος», λέει η κ. Λυμπεροπούλου.
Ο στόχος είναι να μην επέλθει η κούραση, η απογοήτευση από τα βιβλία. «Γιατί είναι μια ασχολία που δεν θα αντικατασταθεί με κάτι άλλο παρά μόνο με την τηλεόραση. Τα άτομα της τρίτης ηλικίας δεν έχουν το εσωτερικό κίνητρο να αναζητήσουν κάτι άλλο, κάποιο άλλο χόμπι». Θα μπορούσε η λύση να είναι τα ηλεκτρονικά ή ηχητικά βιβλία; «Οι ηλικιωμένοι δυσκολεύονται να υιοθετήσουν μια νέα συνήθεια. Εχουν πολλές προκλήσεις μπροστά τους, δεν μπορούμε να τους ζητήσουμε και αυτό».