Kαθώς ο ιός μεταλλάσσεται, οι διαγνωστικές μέθοδοι (τεστ) πρέπει να χρησιμοποιούνται αναλόγως ώστε να δίνουν το πιο πιστό αποτέλεσμα. Αλλά αυτό δεν γίνεται πάντα, και στις ημέρες εξάπλωσης της «Ομικρον» κάτι τέτοιο μπορεί να έχει συνέπειες. Πάντως για την ώρα, καθώς το σύνολο των κρουσμάτων καταγράφεται κυρίως στη Νότιο Αφρική, στο Ντουμπάι ή στο Ηνωμένο Βασίλειο, η κατάσταση δεν μοιάζει να έχει ξεφύγει από τον έλεγχο. Ακόμα.
Το να βγαίνει κάποιος θετικός σε κορωνοϊό ενώ ασθενούσε επί 12 μήνες διαρκώς, δεν είναι βέβαια κάτι συχνό. Αλλά συνέβη και αυτό στην Αττική με έναν ανοσοκατεσταλμένο ασθενή που το ανοσοποιητικό του δεν μπορούσε να «καθαρίσει» τον ιό, και το φορτίο μέσα στο καλοκαίρι αντί να πέφτει αυξανόταν. Το κρούσμα με τη μετάλλαξη «Β 1222» εντοπίστηκε πέρυσι τον Νοέμβριο. Η μετάλλαξη αυτή ήταν ένα είδος μετάλλαξης – μετάβασης από το αρχικό στέλεχος στη λεγόμενη βρετανική μετάλλαξη (Β), όπως μου είχε εξηγήσει ο επικεφαλής του Κέντρου Γονιδιωματικής της Ακαδημίας Αθηνών, Δημήτρης Θάνος.
O κ. Θάνος και οι συνεργάτες του «διαβάζουν» τους 30.000 χαρακτήρες του κώδικα του ιού. Οι μεταλλάξεις αφορούν αλλαγές σε δύο τρεις χαρακτήρες. Ο επικεφαλής του εργαστηρίου Θεραπευτικής Ανοσολογίας του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, Ραντζίβ Γκούπτα, είχε πει στην «Κ» ότι για τη μετάλλαξη Β.1.1.7 το πιο πιθανό σενάριο είναι ότι ο ασθενής «μηδέν» είναι ένας ηλικιωμένος στο Κεντ. Είχε λέμφωμα, έκανε χημειοθεραπείες και ήταν ανοσοκατεσταλμένος. Κόλλησε COVID και λόγω της ανοσοκαταστολής έβγαινε θετικός για 102 μέρες πριν αποβιώσει. Σε τέτοιες περιπτώσεις, χαμηλής άμυνας του ανοσοποιητικού, ο ιός βρίσκει ευκαιρία να μεταλλαχθεί σοβαρά ώστε να γίνεται πιο μεταδοτικός και ορισμένος φορές πιο θανατηφόρος.
Μετάλλαξη «Ομικρον»
Ο κ. Γκούπτα αυτή την εβδομάδα ανέλυσε την «Ομικρον» και βρήκε ότι είναι σίγουρα πιο μεταδοτική, αλλά επειδή δυσκολεύεται να προσβάλει το κατώτερο αναπνευστικό σύστημα μπορεί να προκαλεί μικρότερη βαριά λοίμωξη άρα και νοσηρότητα. Ο ίδιος όμως βρήκε και κάτι άλλο. Στη μετάλλαξη «Ομικρον» η απαλοιφή χαρακτήρων όπως και στην «Αλφα» αφορά τρία γονίδια-στόχους. Ο εντοπισμός της μιας μεταβολής στη διαγνωστική εξέταση PCR (μοριακός έλεγχος) είναι ένδειξη ότι ο ιός μπορεί να αφορά το στέλεχος Β11 529 που μετά τις 9 Δεκεμβρίου ονομάσθηκε Βα 1 (κλασική «Ομικρον»).
Ομως πριν από δύο εβδομάδες ο οργανισμός Public Health England (η Αγγλία πραγματοποιεί στην Ευρώπη την καλύτερη ανίχνευση μεταλλάξεων) ανακοίνωσε ότι δίπλα στην κλασική «Ομικρον» ανακάλυψε και την «Ομικρον stealth», μία μετάλλαξη και Βα 2 (υποπαραλλαγή) που δεν ανιχνεύεται στον μοριακό έλεγχο και γι’ αυτό ονομάσθηκε stealth. Επειδή όμως ανιχνεύεται στην αλληλούχηση του ιού, το κέντρο του Ιδρύματος της Ακαδημίας Αθηνών με μία ειδική εφαρμογή που έχει κατασκευάσει η ομάδα υπό την κ. Κατερίνα Ζώη, θα τον είχε εντοπίσει έστω και καθυστερημένα, κάτι που δεν έχει συμβεί.
Δίπλα στην κλασική «Ομικρον» ανακαλύφθηκε και η «Ομικρον stealth», μία μετάλλαξη που δεν ανιχνεύεται στον μοριακό έλεγχο.
Εδώ έρχεται ο δεύτερος κρίσιμος παράγοντας στον εντοπισμό της μετάλλαξης: ο χρόνος. Η «Ομικρον» κινείται πιο γρήγορα από κάθε μετάλλαξη, «διπλασιάζεται κάθε μια έως τρεις ημέρες», σύμφωνα με το Public Health England. Kάποια εργαστήρια (Θεσσαλονίκη, Λάρισα, Ηράκλειο, Πάτρα) χρησιμοποιούν «κιτ» διαγνωστικών ελέγχων που δίνουν έγκαιρα την ένδειξη ότι εκείνο που «λείπει» (το στοιχείο 6970) παραπέμπει σε κλασική «Ομικρον» (Βα 1). Εκεί που δεν υπάρχουν τέτοια διαγνωστικά «κιτ» πρέπει το δείγμα να έρθει στην Αθήνα στο Κέντρο Γονιδιωματικής του ιδρύματος της Ακαδημίας Αθηνών. Αυτό απαιτεί κάποιες ημέρες. Ο ΕΟΔΥ λέει από τρεις έως πέντε ημέρες, στα νοσοκομεία υποστηρίζουν και περισσότερες. Tέλος, υπάρχει η πιθανότητα να «ανταλλάξουν» γενετικό υλικό το στέλεχος «Ομικρον» με το «Δέλτα» οδηγώντας σε ένα νέο υβρίδιο, κάτι πάντως που δεν έχει εντοπισθεί ακόμα.
Πύλες εισόδου
Τόσο στον ΕΟΔΥ όσο και στην Πολιτική Προστασία αυτού του είδους η χρονική υστέρηση (που παρατηρείται και σε άλλες χώρες – τη Δευτέρα η Γερμανία δήλωνε 23 περιπτώσεις «Ομικρον» έναντι 26 της Ελλάδας) δεν αλλάζει τη βασική εικόνα ότι το σύνολο των κρουσμάτων της μετάλλαξης βρίσκονται στις πύλες εισόδου της χώρας (αεροδρόμια) ή στα ξενοδοχεία καραντίνας κατόπιν άφιξης από μία εκ των «ύποπτων» χωρών προέλευσης.
«Ολα τα κρούσματα συνδέονται με ταξίδια», είπε στην «Κ» ανώτατη κυβερνητική πηγή, χωρίς να αποκλείσει ότι υπάρχει ήδη μια διασπορά στην κοινότητα. Το γεγονός ότι η Κρήτη εμφανίζει περισσότερα κρούσματα από την Αττική, πάντως, αποδίδεται στο ό,τι αφενός το εκεί εργαστήριο του πανεπιστημίου μπορεί λόγω εξοπλισμού να «αποκαλύπτει» πιο γρήγορα τη βασική μετάλλαξη της «Ομικρον» και αφετέρου διότι πολλοί από τους εργαζομένους στον τουρισμό μετά το τέλος της σεζόν τον Νοέμβριο συνηθίζουν να ταξιδεύουν, επιστρέφοντας στο νησί αρχές Δεκεμβρίου.
Σοβαρότερο πρόβλημα στους ελέγχους είναι η μαζική χρήση των rapid tests σε εξωτερικούς χώρους (φαρμακεία). Ο κ. Ανάργυρος Μαριόλης, μέλος της επιτροπής εμπειρογνωμόνων και γιατρός πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας στη Λακωνία, όπου καταγράφηκαν κρούσματα «Ομικρον», είπε στην «Κ» ότι τα rapid tests που χρησιμοποίησε από τους πρώτους στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 2020 «δεν δουλεύουν πάντα στις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες δίνοντας ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα».
Στον ΕΟΔΥ γνωρίζουν το πρόβλημα και για αυτό πρόκειται να δώσουν σχετικές οδηγίες. Σε πολλές συσκευασίες οι ίδιοι οι κατασκευαστές των tests προειδοποιούν ότι δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται σε θερμοκρασίες άνω των τριάντα και κάτω των τεσσάρων βαθμών Κελσίου.