Τον Μάιο του 2020, ο ΟΗΕ προειδοποίησε για την κρίση ψυχικής υγείας που ξεκινούσε – σήμερα, σύμφωνα με μια εταιρεία αναλύσεων, 7 στους 10 ανθρώπους παγκοσμίως δυσκολεύονται ψυχολογικά. Η Αμερικανίδα παθολόγος Λούσι Μακμπράιντ, η οποία γράφει ένα δημοφιλές newsletter για τη διαχείριση της πανδημίας, μιλάει στην «Κ» για τη σημασία της ψυχικής υγείας και τον κορωνοϊό.
– Επειτα από δύο χρόνια πανδημίας, σχεδόν όλοι είναι εξαντλημένοι. Πώς συμβουλεύετε τον κόσμο να συνδυάσει την ανάγκη προσοχής για τον κορωνοϊό με την καταπολέμηση του άγχους;
– Αυτή είναι η αγαπημένη μου ερώτηση. Γράφω ένα newsletter από τον Μάρτιο του 2020 για να βοηθήσω τους ανθρώπους ακριβώς με αυτό. Πρώτον, να εμβολιαστούν. Δεύτερον, να καταλάβουν τα επιστημονικά δεδομένα. Δεχόμαστε τόσες πολλές πληροφορίες συνέχεια. Πρέπει να έχει ο καθένας έναν γιατρό που εμπιστεύεται, να κοιτάμε τα δεδομένα και όχι να δεχόμαστε μηνύματα βουτηγμένα στον φόβο που προέρχονται ακόμα και από γιατρούς. Πολλοί γιατροί, κατά λάθος ή εσκεμμένα, πυροδοτούν τον φόβο γιατί φοβούνται οι ίδιοι. Υπάρχει ολόκληρο υποσύνολο γιατρών που έχουν, πιστεύω, καλές προθέσεις, αλλά αντί να βοηθήσουν τον κόσμο με τον θόρυβο των ΜΜΕ, τον δημιουργούν. Οποιος έχει δημόσια παρουσία και πτυχίο Ιατρικής χρωστάει στο κοινό να είναι μετρημένος και να βοηθάει τους ανθρώπους να βάλουν το ρίσκο και τα δεδομένα σε πλαίσιο. Υπάρχουν πολλά ανησυχητικά νέα, αλλά αυτό σημαίνει πως οι γιατροί πρέπει να βοηθήσουν τον κόσμο να καταλάβει τι να κάνει, πρέπει το εσωτερικό μας αφήγημα να βασίζεται στα δεδομένα, όχι στον φόβο.
Το άλλο κομμάτι είναι να προτεραιοποιούμε την ψυχική μας υγεία. Οπως λέω στους ασθενείς μου, η ψυχική υγεία είναι υγεία και από εκεί γεννιέται και η φυσική υγεία. Μετά πρέπει να αναγνωρίσουμε πως υπάρχει ελπίδα! Εχουμε κάνει τεράστια πρόοδο από τον Μάρτιο του 2020. Ξέρουμε τόσα πολλά για τον ιό, ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε για να προστατεύσουμε τον κόσμο, ξέρουμε ποιοι είναι οι πιο ευπαθείς. Πρέπει οι συμβουλές δημόσιας υγείας να είναι πιο στοχευμένες στους ανθρώπους που κινδυνεύουν περισσότερο και όχι να τρομάζουμε εκείνους που είναι προστατευμένοι είτε από τον εμβολιασμό είτε επειδή είναι νέοι.
– Δεν έχουν αυξηθεί όμως οι νοσηλείες των παιδιών;
– Εννοείται πως είναι ανησυχητικό ότι νοσηλεύονται παιδιά, αλλά πρέπει να θυμόμαστε πως είναι ως επί το πλείστον ανεμβολίαστα. Τα εμβόλια είναι τόσο ασφαλή.
– Στην Ελλάδα, αρκετοί γιατροί έχουν συμβουλεύσει εγκύους να μην εμβολιαστούν.
– Αυτό είναι τρελό! Η εγκυμοσύνη σε βάζει σε υψηλότερο ρίσκο για σοβαρότερη νόσηση με κορωνοϊό και επίσης τα εμβόλια έχουν επανειλημμένως αποδειχθεί ασφαλή για τις εγκύους.
Είναι λάθος να προβλέπουμε συγκεκριμένη ημερομηνία για το τέλος της πανδημίας. Θα φτάσουμε σε ένα σημείο όπου ο κορωνοϊός θα γίνει μέρος της καθημερινότητάς μας. Θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε μαζί του.
– Κάποιοι λένε πως η πανδημία θα τελειώσει τον Μάρτιο. Τι πιστεύετε;
– Νομίζω πως είναι λάθος να προβλέπουμε συγκεκριμένη ημερομηνία για το τέλος της πανδημίας – ο κορωνοϊός ήρθε για να μείνει. Ενα κομμάτι της υγειονομικής και οικονομικής κρίσης θα μειωθεί όσο οι άνθρωποι θα αποκτούν ανοσία και θα φτάσουμε σε ένα σημείο που ο ιός θα γίνει μέρος της καθημερινότητάς μας. Θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τον κορωνοϊό. Αν κοιτάξουμε τα δεδομένα από τη Νότιο Αφρική και τη Μεγάλη Βρετανία, μπορούμε να φανταστούμε πως τον Μάρτιο, με βάση τον αριθμό θανάτων και νοσηλειών, η κοινωνία θα είναι σε ένα επίπεδο που θα μπορεί να λειτουργήσει, μπορεί αυτή να είναι η στιγμή που θα αποφασίσουμε ότι δεν είναι πια πανδημία. Αυτό θα γίνει όταν τα συστήματα υγείας δεν θα είναι καταβεβλημένα και ο ιός δεν θα προκαλεί πλεόνασμα θανάτων, νοσηλειών. Κάποτε θα πρέπει να σταματήσουμε τους περιορισμούς και να συνεχίσουμε με κάτι που να μοιάζει με κανονική ζωή, γιατί ο ιός δεν θα φύγει.
– Θα γίνει όμως λιγότερο επικίνδυνος;
– Ναι. Είναι ήδη για όσους είναι εμβολιασμένοι. Αν έχεις εμβολιαστεί κι έχεις κάνει την αναμνηστική δόση, αν τη χρειάζεσαι, το ρίσκο για θάνατο ή νοσηλεία είναι πολύ χαμηλό. Αυτό που λέω στους ασθενείς μου είναι πως άπαξ και είστε εμβολιασμένοι, έχετε κάνει το καλύτερο βήμα για να προστατέψετε τους εαυτούς σας, την οικογένειά σας και την κοινωνία σας και μπορείτε να συνεχίσετε σε έναν βαθμό την κανονική ζωή σας, χρησιμοποιώντας την κοινή λογική. Η «Ομικρον» είναι εγγενώς λιγότερο σφοδρή από τις άλλες μεταλλάξεις. Λιγότεροι άνθρωποι πηγαίνουν στο νοσοκομείο και διασωληνώνονται, είτε εμβολιασμένοι είτε ανεμβολίαστοι, από ό,τι με άλλες μεταλλάξεις, αλλά και πάλι οι εμβολιασμένοι είναι καλύτερα προστατευμένοι. Αν δείτε τα δεδομένα, οι διασωληνωμένοι είναι σε μεγάλο βαθμό ανεμβολίαστοι. Δεν σημαίνει πως οι εμβολιασμένοι δεν κολλάνε – κολλάνε. Oταν έχεις έναν πάρα πολύ μεταδοτικό ιό, γιατί η «Ομικρον», αν και λιγότερο σφοδρή είναι ακραία μεταδοτική, τα εμβόλια δεν προστατεύουν κατά της νόσου. Αλλά αυτοί που αρρωσταίνουν πιο σοβαρά είναι ανεμβολίαστοι. Επίσης, όταν έχεις ένα θετικό τεστ χωρίς συμπτώματα, σημαίνει πως το εμβόλιο λειτουργεί, κόλλησες αλλά δεν είχες κορωνοϊό. Κορωνοϊός είναι να έχεις αρρωστήσει. Γι’ αυτό πρέπει να σταματήσουμε να κάνουμε τεστ σε ανθρώπους που δεν είναι άρρωστοι.
– Δεν μεταδίδουν και οι ασυμπτωματικοί;
– Μπορούν, γι’ αυτό κάνουμε τεστ, ειδικά σε μία υπερμεταδοτική φάση όπως τώρα. Αλλά αυτό θα πρέπει να αλλάξει. Κάποια στιγμή, όχι ακόμα όμως, θα πρέπει να φτάσουμε σε ένα σημείο που δεν θα κάνουμε τεστ σε μη αρρώστους γιατί είναι σπατάλη πόρων, δεν υπάρχουν αρκετά τεστ. Αυτή τη στιγμή στις ΗΠΑ πρέπει να περιμένεις σε μεγάλες ουρές για τεστ. Πρέπει να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να καταλάβουν ότι το ρίσκο διαφέρει ανάλογα με την κατάσταση της υγείας σου και ότι υπάρχουν άνθρωποι που είναι πιο ευάλωτοι από άλλους και σε αυτούς πρέπει να αφιερώσουμε τους πόρους μας.
– Τι σας έχει διδάξει η εμπειρία σας ως παθολόγος κατά τη διάρκεια της πανδημίας;
– Εχει ξεγυμνώσει το πόσο ευάλωτοι είμαστε ως πληθυσμός και ως άτομα. Μου έχει θυμίσει το πόσο σχετική είναι η ψυχική υγεία για τη γενικότερη υγεία μας, πως πρέπει να την προστατεύουμε όπως κάθε σύστημα οργάνων και ότι οι άνθρωποι πραγματικά χρειάζονται έναν πάροχο πρωτοβάθμιας περίθαλψης να τους βοηθήσει να καταλάβουν περίπλοκες πληροφορίες. Εχει επίσης ξεγυμνώσει τις ανισότητες στην κοινωνία μας, την έλλειψη πρόσβασης σε δεδομένα και το πόσο απεγνωσμένοι είναι οι άνθρωποι γι’ αυτά.
Το αντίδοτο στο στρες
– Πώς μας επηρεάζει η ψυχική υγεία;
– Πρέπει να καταλάβουμε πως όλοι έχουμε ψυχική υγεία, είναι μέρος της ανθρώπινης κατάστασης. Το να προσέχουμε την ψυχική υγεία μας είναι το σημείο μηδέν για όλη την υγεία. Οσοι έχουν στρες, παραδείγματος χάριν, έχουν υψηλότερη πίεση και παλμούς, πονοκεφάλους, ημικρανίες, πόνους στο στομάχι. Οταν δω ασθενείς με υψηλή πίεση, δεν θα τους δώσω απλά φάρμακα. Συζητάμε για το πώς μπορούν να διαχειριστούν τη σχέση με το αλκοόλ, την καφεΐνη, πόσο κοιμούνται, πώς διαχειρίζονται το άγχος. Αν μπορώ να βοηθήσω με αυτά τα θέματα, η πίεσή τους θα καλυτερεύσει, η υγεία τους γενικότερα. Πρέπει να αναγνωρίσουμε τον ρόλο που έχουν στο σώμα μας το άγχος, ο φόβος και οι καθημερινές μας συνήθειες. Πρέπει να καταλάβουμε πως οι άνθρωποι είναι πολλά περισσότερα από το επίπεδο της χοληστερίνης τους, ή τον αριθμό στη ζυγαριά. Πρέπει να τους δούμε, να τους ακούσουμε, να τους καταλάβουμε.