Μια πρόσφατη σφυγμομέτρηση εκτίμησε ότι μόνο το 60% των Ελλήνων θεωρούν απαράδεκτη τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, σε αντίθεση με τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης στις οποίες το ποσοστό αυτό κυμαίνεται ανάμεσα στο 78% και το 88%.
Πώς εξηγείται η ελληνική υστέρηση έναντι των άλλων Ευρωπαίων;
Υπάρχει σίγουρα το επιχείρημα της ιστορίας που θέλει το «ξανθό γένος» υπερασπιστή των ελληνικών ελευθεριών από τον 18ο αιώνα έως την ανεξαρτησία της Ελλάδος. Πρέπει να πούμε ότι η προσπάθεια των αδελφών Ορλώφ το 1870 κάθε άλλο παρά χρήσιμη αποδείχθηκε για τους Ελληνες οι οποίοι επαναστάτησαν κατά των Οθωμανών παρακινούμενοι από τη μεγάλη ρωσική βοήθεια που σύμφωνα με τις υποσχέσεις των Ορλώφ βρισκόταν καθ’ οδόν. Ομως ο στρατός της Αικατερίνης δεν έφτασε ποτέ και λίγοι Ρώσοι που είχαν έρθει, έφυγαν. Το αποτέλεσμα είναι γνωστό. Η άγρια καταστολή της εξέγερσης στον Μοριά έκανε ώστε ο επόμενος ξεσηκωμός να γίνει έπειτα από 50 χρόνια.
Κατά τη διάρκεια της Παλιγγενεσίας, τη διελκυστίνδα ανάμεσα στους Βρετανούς, οι οποίοι μας έταξαν ανεξαρτησία, και τους Ρώσους, που προτιμούσαν την αυτονομία μας για να παίζουν μεγαλύτερο ρόλο στις ελληνικές υποθέσεις, κέρδισαν οι Βρετανοί. Οι Ελληνες οφείλουν χάριτες στους Αγγλους φιλέλληνες για την υποστήριξη της ελληνικής ανεξαρτησίας.
Η κοινή ορθόδοξη εκκλησιαστική παράδοση των δύο λαών ασφαλώς έπαιξε έναν πρόσθετο ρόλο στη διάθεση των σημερινών Ελλήνων έναντι της Ρωσίας. Η εικόνα του Πούτιν να ασπάζεται τις εικόνες στον εκκλησιασμό του αποτελεί ακόμα μία γνώριμη στους Ελληνες κοινή αναφορά. Βέβαια και η πλειοψηφία του ουκρανικού λαού μοιράζεται την Ορθοδοξία με τους Ελληνες, αλλά αυτό δεν είναι σε όλους γνωστό.
Η υποταγή του ατόμου σε αρχές είναι σημείο της νεωτερικότητας την οποία οι περισσότεροι Ελληνες γνώρισαν το 1821 από τους Φιλικούς, τους φιλέλληνες και τον Ρήγα Φεραίο. Κάποιοι όμως σχολιαστές αποδοκιμάζουν ακόμα τον ορθολογισμό του Κοραή και με τον τρόπο αυτό θέτουν σε αμφιβολία οτιδήποτε μας έρχεται από τη Δύση.
Ενδιαφέρουσα είναι η σύγκλιση της Αριστεράς με ακραίους δεξιούς στα ΜΜΕ και τη Βουλή. Ο αντιδυτικισμός εκπέμπεται και από τα δύο άκρα και καταλήγει σε έναν ηθικό σχετικισμό ο οποίος εξισώνει την πολιτική ισχύος με την άμυνα υπέρ βωμών και εστιών. Ουδείς λόγος βεβαίως περί καλού και κακού εδώ.
Υπάρχει πάντοτε και η πρακτική του «συμψηφισμού» αμαρτιών. Σύμφωνα με τον συμψηφισμό οι παρούσες αμαρτίες του ενός εξισώνονται με τις παρελθούσες αμαρτίες εκείνου που τον ελέγχει. Αν ο Πούτιν σκοτώνει τους αμάχους, έστω και ως παράπλευρη απώλεια, είναι το ίδιο κατακριτέα ενέργεια με τον πόλεμο των Αμερικανών στο Αφγανιστάν. Καθώς η κριτική του ενός αναιρεί την κριτική του άλλου με τον συμψηφισμό των ενοχών, η δυνατότητα αποτίμησης της συμπεριφοράς του καθενός ξεχωριστά καθίσταται αδύνατη. Ετσι οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει ποτέ ένοχο κράτος γιατί οι ενοχές του κάθε κατηγορουμένου αντισταθμίζονται από τις ενοχές του κατηγόρου του.
Μας σώζει από το αδιέξοδο η εισβολή στην Κύπρο η οποία καθιστά ένα ποσοστό Ελλήνων πιο ευαίσθητο στις αυθαιρεσίες των ισχυρών. Στο Κυπριακό δεν ισχύει για τους Ελληνες ο συμψηφισμός και λειτουργεί η ηθική καταδίκη του θύτη χωρίς να απαιτείται η αντισταθμιστική ευθύνη του θύματος. Διαφορετικά είναι πιθανό αυτό το 60% να ήταν χαμηλότερο.
* Ο κ. Θάνος Βερέμης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, αντιπρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ.