ΧΑΛΚΗ – ΑΠΟΣΤΟΛΗ. Η ησυχία του κυριακάτικου απογεύματος στη Χάλκη έσπασε από το ποδοβολητό ενός κοριτσιού. Ηταν δεν ήταν 10 χρόνων. Η κοτσίδα ανέμιζε στον ρυθμό της ξέφρενης τρεχάλας, στο χέρι κρατούσε σφιχτά ένα τετράδιο. «Πρόσεχε!» της φωνάζω –τελικά, όσο μακριά και αν πας, βγαίνει το μαμαδίστικο. «Δεν γίνεται, έχω μάθημα!» είπε συνεχίζοντας το ράλι. Δυο βήματα πιο εκεί, στην παραλία, το καλοκαίρι επέμενε –γεμάτες οι ξαπλώστρες από τουρίστες–, στα σοκάκια όμως ο Σεπτέμβρης ήδη οργίαζε.
Μπορεί η έναρξη της σχολικής χρονιάς να ξεκινούσε επισήμως την επόμενη ημέρα και μάλιστα με την παρουσία στον αγιασμό της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου, τα παιδιά στο ακριτικό νησί, όμως, είχαν από μέρες ξεκινήσει τα μαθήματα, την προετοιμασία τους. Εχουν ισχυρό κίνητρο: μια μέρα να φύγουν, επάνω στο πλοίο της γραμμής να ανεμίσουν το πτυχίο τους σε αποχαιρετισμό και να ρίξουν άγκυρες στην πόλη, μια οποιαδήποτε πόλη. Εχουν, όμως, κόντρα άνεμο την αγάπη για τον τόπο τους.
«Τι θα πάρετε;» με ρωτάει λίγα λεπτά αργότερα η Τσαμπίκα Αργυρίου, μια 17χρονη κοπέλα με ένα χαμόγελο πιο ζαχαρένιο και από τις πάστες της βιτρίνας. «Ενα φρέντο εσπρέσο σκέτο, παρακαλώ». «Αμέσως», λέει και χάνεται στην κουζίνα του καφέ – ζαχαροπλαστείου στο λιμάνι. Είναι το πρώτο καλοκαίρι που δουλεύει. «Ηθελα να μην επιβαρύνω τους γονείς μου. Το βλέπω κι αλλιώς, ότι σκληραγωγήθηκα το καλοκαίρι για να μπω τώρα στη Γ΄ Λυκείου. Θα είναι το δυσκολότερο μάθημα όλης της ζωής μου», συνεχίζει.
«Το σχολείο έχει προβληθεί πολύ χάρη στις διάφορες διακρίσεις που έχει λάβει· στα παιδιά εδώ δεν λείπει τίποτα».
Παρακάτω, δύο κορίτσια κάνουν την απογευματινή τους βόλτα. Είναι η 22χρονη Γεωργία Σφυρίου και η μικρή εξαδέλφη της, Βασιλεία, που φέτος θα πάει προνήπιο. «Είσαι χαρούμενη που ξεκινάς σχολείο;» τη ρωτάω. «Πολύ», απαντάει. Η Γεωργία εργάζεται στον δήμο με σύμβαση που λήγει τον Γενάρη. «Ηταν ευκαιρία, γιατί μαζεύεις μόρια για το ταμείο ανεργίας τον χειμώνα», λέει. «Δυστυχώς δεν υπάρχουν δουλειές εδώ, και στη Ρόδο δεν αντέχω πάνω από δύο μέρες. Ξέρω ότι άλλοι δεν αντέχουν εδώ, αλλά εγώ δεν μπορώ μακριά από το νησί μου».
Ο μπαμπάς της είναι ψαράς –«η θάλασσα δεν δίνει πολλά πράγματα πια»– και η μαμά της καθαρίστρια στο σχολείο. «Δεν τα είχα καταφέρει στις Πανελλήνιες, αλλά θέλω να δουλεύω για να βοηθάω τους δικούς μου». Η Βασιλεία θέλει να συνεχίσουν τη βόλτα τους – αύριο έχει σχολείο, πρέπει σήμερα να παίξει όσο περισσότερο γίνεται.
Πέρυσι, δύο ταινίες των παιδιών, μία για τα σπάνια ονόματα της περιοχής και η άλλη για τις γυναίκες στη Χάλκη (ήταν και είναι μητριαρχική η κοινωνία εδώ), απέσπασαν το πρώτο βραβείο σε σχετικό διαγωνισμό, η ομάδα του σχολείου αναδείχθηκε δεύτερη στον 4ο Πανελλήνιο Σχολικό Διαγωνισμό Generation Next, έχουν Smart Lab με 3D printer, εκδίδουν ηλεκτρονικό περιοδικό, το e-Χάλκe. Οπως είπε και η Πρόεδρος της Δημοκρατίας «καλωσορίζοντας» τους μαθητές στη νέα σχολική χρονιά, «με τη δημιουργική χρήση της τεχνολογίας, την πρωτοτυπία και την ενεργητικότητά σας ανοίγεστε από το ακριτικό, πανέμορφο νησί σας σε ολόκληρο τον κόσμο». Τα παιδιά στο προαύλιο σηκώθηκαν στις μύτες να τη δουν και ψήλωσαν δυο πόντους.
«Πήραμε πτυχία που δεν έχουν σχέση με το νησί μας»
Το ερ κοντίσιον στα ενοικιαζόμενα δωμάτια έκαιγε στο φουλ. «Μη σας νοιάζει, τζάμπα είναι», είπε ο ιδιοκτήτης καλωσορίζοντάς μας στο νησί. «Λοιπόν, να περάσετε καλά και ό,τι θέλετε με παίρνετε», συνέχισε κλείνοντας πίσω του την πόρτα. Είχαμε ακούσει για την ενεργειακή αυτονομία της Χάλκης, όμως άλλο να διαβάζεις τα δημοσιεύματα και άλλο να βλέπεις την εφαρμογή του φιλόδοξου προγράμματος στην πράξη. Ναι, οι 170 από τους 250 μόνιμους κατοίκους του νησιού έχουν μειωμένες έως και μηδενικές χρεώσεις ρεύματος χάρη σε φωτοβολταϊκό πάρκο, ισχύος 1 MW, το οποίο παράγει ενέργεια που καλύπτει την ενεργειακή ζήτηση της κοινότητας. Οι υπόλοιποι;
Ο δήμαρχος Χάλκης Ευάγγελος Φραγκάκης σηκώνει τους ώμους σε ένα κουρασμένο «δεν ξέρω». Από τον Νοέμβριο του 2021, οπότε η Χάλκη ανακηρύχθηκε το πρώτο GReco νησί της Ελλάδας, πηγαίνει πόρτα πόρτα προσπαθώντας να πείσει και τον τελευταίο συμπατριώτη του να εκμεταλλευθεί τις προσφερόμενες υπηρεσίες.
«Προσπαθώ να μη με επηρεάζει ότι κάποιοι, ίσως από αντιπολιτευτική διάθεση, δεν θέλουν να γίνουν μέλη της ενεργειακής κοινότητας. Το σημαντικό είναι ότι τόσες οικογένειες μπορούν να λειτουργούν τα σπίτια και τα καταστήματά τους χωρίς ενεργειακό κόστος», σημειώνει. Ο Δήμος Χάλκης έχει επίσης αναβαθμίσει τη συνδεσιμότητα σε 5G, διαθέτει σύστημα έξυπνου δημόσιου φωτισμού, ενώ έχει προχωρήσει στον εξηλεκτρισμό του στόλου των οχημάτων των δημόσιων φορέων, με οκτώ ηλεκτρικά Citroen και έξι σταθμούς φόρτισης.
«Σύντομα θα διαθέτουμε και ηλεκτρικά απορριμματοφόρα», αποκάλυψε ο δήμαρχος, που έχει και άλλα μεγαλεπήβολα σχέδια, όπως την παραγωγή ενέργειας 1 MW από τα κύματα της θάλασσας. «Δεν θα επηρεάσει καθόλου την ποσειδωνία. Το κακό είναι ότι δεν μπορούμε ακόμη να αποθηκεύουμε ενέργεια. Τη στέλνουμε στη Ρόδο, με την οποία είμαστε συνδεδεμένοι με υπόγειο καλώδιο».
Πρέπει να είναι περίεργο να έχεις το βλέμμα στο μέλλον, αλλά ταυτόχρονα να φοβάσαι την επόμενη μέρα. «Είναι βέβαιο, τα μικρά νησιά ερημώνουν, η Ελλάδα μικραίνει», λέει ο κ. Φραγκάκης. «Οι μόνιμοι κάποιοι είναι μια γενιά που γεννήθηκε και μεγάλωσε εδώ και σιγά σιγά οδεύει προς το αιώνιο ταξίδι. Υπάρχει μια ραχοκοκαλιά αλιέων, 15-20 οικογένειες, και τρεις-τέσσερις οικογένειες κτηνοτρόφων και βοσκών που βγαίνουν σιγά σιγά στη σύνταξη χωρίς διαδοχή. Τι θα γίνει;» Ο ίδιος θεωρεί ως μόνη λύση τη δημιουργία υπερκομματικού μηχανισμού, που θα αναπτύξει master plan με κίνητρα σε νέους να επιστρέφουν στον τόπο τους μετά τις σπουδές.
«Πήραμε πτυχία που δεν έχουν σχέση με το νισή μας», λέει, αναφερόμενος και στο δικό του πτυχίο μηχανολόγου. «Επειδή ήταν δύσκολη εδώ η ζωή, οι πατεράδες μας μόχθησαν να μας στείλουν να σπουδάσουμε. Πλέον, όμως, θα πρέπει να αναλογιστούμε: Τι καλλιεργεί ο τόπος; Τι παράγει; Τι έχει ανάγκη; Ισως πρέπει η κατεύθυνση που θα ακολουθούμε να είναι συνυφασμένη με την επιστροφή στον τόπο μας».
Ποιος να τους κατηγορήσει που φεύγουν; Φαρμακείο έχει το νησί μόλις εδώ και ένα χρόνο, ενώ οι κάτοικοι προσεύχονται να μην αρρωστήσουν σοβαρά. «Εχει βελτιωθεί πολύ η ζωή στη Χάλκη, αλλά και πάλι ο χειμώνας είναι άγριος», λέει η Τσαμπίκα Τσαγκάρη, που ζει μόνιμα στη Ρόδο, αλλά από φέτος το καλοκαίρι λειτουργεί κατάστημα με ρούχα και αξεσουάρ στη Χάλκη. «Εχω περάσει τρεις χειμώνες εδώ και μπορώ να πω ότι είναι ήρωες αυτοί που έρχονται να ζήσουν εδώ, οι καθηγητές, οι γιατροί…» Ενας νέος, λέει, για να μείνει στο νησί, θέλει λίγη παραπάνω ζωντάνια. «Να μπορώ κάπου να ακούσω μουσική».