Τον Οκτώβριο του 2012, ο τότε πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς ήταν ο βασικός ομιλητής στο IHT Global Conversation, μια εκδήλωση για τα 125 χρόνια της International Herald Tribune στο Παρίσι. Την επόμενη χρονιά, η IHT, που τον Οκτώβριο του 2013 μετονομάστηκε σε International New York Times, και η «Καθημερινή» θα γιόρταζαν 15 χρόνια συνεργασίας. Μετά την ομιλία του Αντώνη Σαμαρά στο Παρίσι, ο τότε αντιπρόεδρος της IHT, Αχιλλέας Τσάλτας, σκέφτηκε «γιατί να μην κάνουμε ένα Global Conversation στην Ελλάδα;», όπως διηγείται σήμερα ο ίδιος, λίγες ημέρες πριν από το 10ο συνέδριο για τη Δημοκρατία στην Ελλάδα, που ξεκίνησε ως σκέψη και κατέληξε να γίνει θεσμός.
Ο κ. Τσάλτας απευθύνθηκε στον διευθυντή της «Καθημερινής» Αλέξη Παπαχελά και στον τότε διευθυντή της αγγλικής έκδοσης της εφημερίδας, Νίκο Κωνσταντάρα, και άρχισαν να ψάχνουν τίτλο για την εκδήλωση. «Democracy under pressure», αναφώνησε ο κ. Κωνσταντάρας, «Δημοκρατία υπό πίεση», και αυτός κατέληξε να είναι ο τίτλος του Athens Democracy Forum τα δύο πρώτα χρόνια ύπαρξής του, σχολιάζει ο κ. Τσάλτας.
Την προσπάθειά τους τότε υποστήριξε και ο Αντώνης Σαμαράς, ο οποίος ήταν ένας από τους ομιλητές στην πρώτη, δίωρη, εκδήλωση που έλαβε χώρα στις 16 Σεπτεμβρίου 2013, την επομένη της Διεθνούς Ημέρας της Δημοκρατίας, και με την υποστήριξη του Democracy Fund των Ηνωμένων Εθνών και του τότε γενικού γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών Μπαν Κι-Μουν, στη Στοά του Αττάλου. Η ιδέα να φιλοξενηθεί εκεί η εκδήλωση ανήκε στην Ολγα Κεφαλογιάννη, η οποία τότε διατελούσε υπουργός Τουρισμού, ενώ το εγχείρημα είχε στηρίξει από την αρχή και ο τότε δήμαρχος Αθηναίων, Γιώργος Καμίνης. «Ηρθε σε μια πολύ καλή συγκυρία για την Αθήνα το συνέδριο», λέει ο ίδιος στην «Κ». Οπως θυμάται, κάποια στιγμή, ο κ. Τσάλτας είχε ζητήσει να τον συναντήσει, «με την ιδέα να οργανώναμε κάτι για τη Δημοκρατία στην Αθήνα». «Ο δήμος», τονίζει, «το αγκάλιασε με ενθουσιασμό, ήταν εγγύηση για εμάς ότι είχε τη στήριξη της “Καθημερινής” και των New York Times – όταν είδαμε την επιτυχία, πήραμε την απόφαση να το κάνουμε θεσμό στην Αθήνα».
Καταξιωμένοι ομιλητές
Πράγματι, έγινε θεσμός. Από το 2013 έως τώρα, στο πλαίσιο του ετήσιου συνεδρίου έχουν μιλήσει καταξιωμένες προσωπικότητες όπως ο Κόφι Ανάν, ο Τζόζεφ Στίγκλιτς, η Σβετλάνα Τσιχανόφσκαγια, ο Γιουβάλ Νόα Χαράρι, η Ιρίνα Μπόκοβα και ο Ντόναλντ Τουσκ, ο νυν πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, αλλά και αμφιλεγόμενες, όπως ο Εντουαρντ Σνόουντεν ή ο Στιβ Μπάνον.
Φέτος, ο Μπαν Κι-Μουν, ο οποίος το 2013 ήταν «παρών» στην πρώτη εκδήλωση μέσω μιας επιστολής στήριξης, θα είναι ένας από τους κεντρικούς ομιλητές του συνεδρίου, το οποίο θα λάβει χώρα στην Αθήνα στις 28-30 Σεπτεμβρίου, όπως και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, αλλά και η Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου. Το ετήσιο βραβείο της Δημοκρατίας φέτος θα παραλάβει ο λαός και ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
«Ζούμε και δρούμε σε ιστορικούς καιρούς, όπου το δίλημμα “δημοκρατία ή αυταρχισμός” έχει πάψει να είναι απλά ένα σύνθημα και ένα θεωρητικό σχήμα», υπογραμμίζει στην «Κ» ο δήμαρχος Αθηναίων, Κώστας Μπακογιάννης. «Ο ηρωικός λαός της Ουκρανίας, υπό τη θαρραλέα ηγεσία του προέδρου Ζελένσκι, οι ηγεσίες αλλά και οι λαοί της δημοκρατικής Ευρώπης δίνουν κάθε μέρα την απάντησή τους: Δημοκρατία, με κάθε τίμημα και κόστος», συμπληρώνει ο δήμαρχος, εξηγώντας τους λόγους για τους οποίους το Βραβείο Δημοκρατίας της Πόλης των Αθηνών του 2022 θα απονεμηθεί στους Ουκρανούς, στο πλαίσιο του Athens Democracy Forum.
«Για 10η χρονιά», τονίζει για το συνέδριο ο κ. Μπακογιάννης, «στέλνει το μήνυμα ότι η Αθήνα παραμένει η αιώνια κοιτίδα της Δημοκρατίας». Η Αθήνα έχει παίξει πολύ μεγάλο ρόλο στο συγκεκριμένο συνέδριο. Μετά την επιτυχία της πρώτης εκδήλωσης, όλοι οι εμπλεκόμενοι αποφάσισαν να την επαναλάβουν το 2014 και να την κάνουν λίγο μεγαλύτερη.
«Η ενέργεια του Ελληνα της διασποράς, η αγωνία που είχε ο πατέρας μου να επιστρέψω στην Ελλάδα, βγήκε στο Athens Democracy Forum», λέει ο εμπνευ-στής του θεσμού, Αχιλλέας Τσάλτας.
«Από το 2010 και έπειτα, η Δημοκρατία άρχισε να βάλλεται από κινδύνους, διψούσε ο κόσμος για συζήτηση πάνω σε αυτή», λέει ο κ. Τσάλτας. Θυμάται ότι στην εκδήλωση του 2014 γύρισε και κοίταξε το κοινό – είδε να παρακολουθούν τη συζήτηση 7-8 δημοσιογράφοι των New York Times. Στο επόμενο ταξίδι του στη Νέα Υόρκη, ο κ. Τσάλτας είπε στον τότε εκδότη των NYT, Αρθουρ Σουλτσμπέργκερ Τζούνιορ, πως το forum είχε μέλλον. «Οπως ο Κλάους Σβαμπ έφτιαξε το World Economic Forum στο Νταβός – αν άρχιζε τώρα, θα έφτιαχνε το Athens Democracy Forum στην Αθήνα», του είπε ο κ. Τσάλτας.
Από το 2015, το συνέδριο έγινε πολύ πιο οργανωμένο, με δύο ημέρες στην Αθήνα και δύο στo ξενοδοχείο Costa Navarino, και φυσικά μετονομάστηκε, και, με πρωτοβουλία του editorial director των NYT, έγινε το πρώτο συνέδριο της εφημερίδας που στον τίτλο του είχε όνομα πόλης. «”Αθήνα” δεν είναι μόνο το όνομα μιας πόλης», είπε στον κ. Τσάλτα, «η Αθήνα είναι μια ιδέα». Αλλά το συνέδριο πήγαινε τόσο καλά, που από το 2016 οι New York Times άρχισαν να θέλουν να το μετακινήσουν από την Αθήνα, πηγαίνοντάς το σε μέρη όπως το Λονδίνο. «Ο Γιώργος Καμίνης τότε είπε, “θα έρθω στη Νέα Υόρκη και θα μιλήσουμε μαζί στον ιδιοκτήτη των ΝΥΤ”», θυμάται ο κ. Τσάλτας. Ετσι κι έγινε.
«Πήγα επιτόπου στη Νέα Υόρκη για να πείσω το διοικητικό συμβούλιο των ΝΥΤ πόσο σημαντικό ήταν να μείνει το συνέδριο στην Αθήνα, τον αυτονόητο τόπο όπου πρέπει να διεξάγεται αυτό το συνέδριο, γιατί η Αθήνα είναι η κοιτίδα της Δημοκρατίας», σημειώνει ο κ. Καμίνης. Τους είπε επίσης πως το συνέδριο είχε ήδη καθιερωθεί τόσο στη συνείδηση των κατοίκων της πόλης όσο και σε όσους συμμετείχαν σε αυτό. «Πίστευα ότι κάνει καλό στην πόλη να έχει έναν τέτοιο θεσμό, με διεθνή ακτινοβολία, και ότι δίνει μεγάλη προβολή στην Αθήνα προς το τέλος της τουριστικής σεζόν, που τότε θέλαμε να επιμηκύνουμε», συμπληρώνει ο τέως δήμαρχος Αθηναίων.
Αλλά δεν ήταν μόνον η επιχειρηματολογία του Γιώργου Καμίνη που έπεισε τους ΝΥΤ. «Η εφημερίδα ενδιαφερόταν για την Ελλάδα – ήταν η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που φλέρταρε με τον λαϊκισμό, η Αθήνα έβραζε, και έβλεπαν ότι αυτά που γίνονταν εδώ θα γίνονταν αργότερα και αλλού. Θέλαμε να δούμε πώς θα αντιμετώπιζε η Ελλάδα αυτή την κρίση», συνεχίζει ο κ. Τσάλτας, τον οποίο ο διεθνής πρόεδρος της New York Times Company Στίβεν Ντάνμπαρ-Τζόνσον αποκαλεί στην «Κ» «την κύρια έμπνευση» πίσω από το ADF. Κι έτσι το συνέδριο έμεινε –προς το παρόν τουλάχιστον– στην Αθήνα, κι ενώ διεξάγεται ακόμη σε συνεργασία με τους New York Times, το 2020 ανεξαρτητοποιήθηκε από την εφημερίδα και από τότε πραγματοποιείται υπό την αιγίδα του Democracy & Culture Foundation, πρόεδρος του οποίου είναι ο κ. Τσάλτας.
Ο βασικός λόγος πίσω από την ίδρυση του οργανισμού ήταν να βοηθηθεί το συνέδριο να μεγαλώσει, αλλά και να μην αποτελεί μόνο κέντρο συζήτησης περί Δημοκρατίας, αλλά και ανάληψης πρωτοβουλιών. «Ο στόχος είναι, από όλα αυτά που συζητάμε εδώ και 10 χρόνια, να βγαίνουν κάποιες προτάσεις και να υλοποιούνται, γιατί όντως, η Δημοκρατία ζητάει εξέλιξη, η Δημοκρατία πρέπει να προσαρμοστεί στα καινούργια δεδομένα, πρέπει να αλλάξει», επισημαίνει ο κ. Τσάλτας, τονίζοντας πως η αλλαγή που επιτεύχθηκε από το 2013 μέχρι σήμερα είναι πως το συνέδριο αποτελεί πλέον όχι τον σκοπό, αλλά το μέσο. «Εμείς», λέει ο κ. Τσάλτας, «λέμε ότι το συνέδριο είναι το μεγάφωνο του ιδρύματος», μέσω του οποίου προβαίνουν ήδη σε κινήσεις –όπως ένα πρότζεκτ που «έτρεξαν» σε πέντε διαφορετικές πόλεις από τον Απρίλιο έως τον Ιούνιο φέτος με σκοπό να ταυτοποιήσουν τις καινούργιες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι δημοκρατικές δομές και διαδικασίες παγκοσμίως– που έχουν στόχο να βοηθήσουν την εξέλιξη της Δημοκρατίας.
Το «μικρόβιο» του αποδήμου
Οσον αφορά τον ίδιο, ο οποίος είναι ελληνικής καταγωγής αλλά μεγάλωσε στη μακρινή, όπως λέει, Αυστραλία, πιστεύει ότι η ενασχόλησή του με το συγκεκριμένο συνέδριο από το 2013 έως σήμερα πηγάζει από την επιρροή των γονιών του, τους οποίους έχασε το 2010 και το 2011. Στη συνάντηση που είχαν πριν από περίπου πέντε χρόνια ο ίδιος και ο Γιώργος Καμίνης με τους New York Times και άλλους εμπλεκομένους του συνεδρίου στη Νέα Υόρκη, τον ρώτησαν: «Πώς άρχισες, Αχιλλέα, αυτό το πράγμα;». Τους απάντησε πως λίγο πριν πεθάνει ο πατέρας του, συζητούσαν στο κρεβάτι του νοσοκομείου και γύρω του είχε στοίβες βιβλία για την αρχαία Ελλάδα. «Μου είπε, “γιε μου, πρέπει να κάνεις κάτι για την Ελλάδα”. Το κράτησα αυτό», λέει ο κ. Τσάλτας, «υπάρχει αυτή η ενέργεια του Ελληνα της διασποράς, η αγωνία που είχε ο πατέρας μου να επιστρέψω στην Ελλάδα, να δει τα παιδιά του να κάνουν κάτι για την Ελλάδα – αυτή η ενέργεια βγήκε στο Athens Democracy Forum».
Ετσι ενώθηκαν οι τελείες για τον ίδιο προσωπικά. Για τη μαγεία του εγχειρήματος πείστηκε στην πρώτη εκδήλωση του 2013, όταν ο Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν, ο αείμνηστος πρόεδρος της Γαλλίας από το 1974 μέχρι το 1981, έτυχε να βρίσκεται στην Αθήνα και στο κοινό, και ο δημοσιογράφος των ΝΥΤ Ρότζερ Κόεν τον προσκάλεσε να πει δυο απροβάριστα λόγια. «Το να μιλήσει κανείς για τη Δημοκρατία εδώ είναι ταυτόχρονα φυσικό και συγκινητικό», δήλωσε από το βήμα στη Στοά Αττάλου. «Η γέννηση της Δημοκρατίας ξεκίνησε εδώ ως ένα αίτημα όχι για εξουσία, αλλά για το δικαίωμα του λόγου», τόνισε στα αγγλικά ο Ζισκάρ ντ’ Εστέν, «δεν είναι το αίτημα ενός ατόμου, αλλά το αίτημα ενός συνόλου. Η Δημοκρατία γεννήθηκε εδώ, και είναι, πάνω-κάτω, μια θεά – εύχομαι ότι αυτή η θεά θα βοηθήσει την Ελλάδα να βρει την καλύτερη και την πιο ευρωπαϊκή λύση στα προβλήματά της», ολοκλήρωσε.
Μιλώντας σήμερα στην «Κ», ο κ. Τσάλτας έχει πίσω του την Ακρόπολη – εννέα χρόνια αργότερα, η Δημοκρατία γιορτάζεται ακόμη στην κοιτίδα της, γιορτάζεται ακόμη στην Αθήνα.
