Οσο μακριά κι αν έχει φύγει από την πατρίδα της, ακόμη και τώρα που χτίζει στα 40 της έτη τα θεμέλια μιας νέας ζωής για την ίδια και την κόρη της σε ασφαλή τρίτη χώρα, η Ιρανή Σαραρέ Καντεμί δεν έχει αποτινάξει το αίσθημα του φόβου. «Οσο ζω θα κοιτάζω πίσω από την πλάτη μου», λέει, «μήπως και κάποιος με παρακολουθεί».
Το 2019 η δημοσιοποίηση της ιστορίας της και το ενδεχόμενο έκδοσής της στο Ιράν είχε προκαλέσει μεγάλο κύμα συμπαράστασης στην Ελλάδα. Η Σαραρέ συνελήφθη τον Ιούνιο εκείνου του έτους στην Ορεστιάδα, μαζί με την εξάχρονη κόρη της αφού είχαν περάσει τα σύνορα στον Εβρο. Προσπαθούσε, όπως κατέθεσε αργότερα, να διαφύγει από τον βίαιο και καταπιεστικό σύζυγό της. Εις βάρος της, έπειτα από μήνυση του συζύγου της, εκκρεμούσε ερυθρά αγγελία της Interpol για αρπαγή ανηλίκου και πλαστογραφία (για το ψεύτικο διαβατήριο που είχε βγάλει στο παιδί της ώστε να εγκαταλείψουν τη χώρα τους).
Με συνοπτικές διαδικασίες το Συμβούλιο Εφετών Θράκης γνωμοδότησε θετικά στην έκδοσή της. «Είπαν στο δικαστήριο ότι το Ιράν είναι ασφαλές. Προσπάθησα να εξηγήσω ότι αυτό δεν ισχύει. Δεν είχα εκεί ως γυναίκα βασικά δικαιώματα. Δεν μπορούσα να διαλέξω τι ρούχα θα φορέσω, έπρεπε να καλύπτω τα μαλλιά μου, δεν μπορούσα να διαμαρτυρηθώ», λέει.
Ωσπου τον Οκτώβριο του 2019 ο Αρειος Πάγος, σε μια απόφαση-σταθμό, έκρινε ότι η Σαραρέ δεν πρέπει να μεταφερθεί στην πατρίδα της. Σύμφωνα με το σκεπτικό του ανωτάτου δικαστηρίου, διαφαινόταν υπαρκτός κίνδυνος η Σαραρέ να υποβληθεί σε βασανιστήρια και απάνθρωπη μεταχείριση, ενώ δεν μπορούσε να αποκλειστεί και το ενδεχόμενο επιβολής της θανατικής ποινής.
Ακόμη, βάσει της ίδιας απόφασης, το γεγονός ότι ζητούσε άσυλο στην Ελλάδα, αλλά και η πολιτική της δράση στη χώρα της (ακόμη και το ιστορικό συμμετοχής σε αντικυβερνητικές διαδηλώσεις), μπορούσαν να την καταστήσουν «εχθρό του καθεστώτος» για τις ιρανικές αρχές. Υπήρχε βάσιμος φόβος να κατηγορηθεί μεταξύ άλλων για διάδοση ψευδούς προπαγάνδας και «βλασφημία κατά του προφήτη».
Η Μαχσά και η εξέγερση
Η υπόθεσή της ανέδειξε στην ελληνική κοινή γνώμη τις δυσχερείς συνθήκες διαβίωσης των γυναικών στο Ιράν. Τις τελευταίες εβδομάδες, όμως, χιλιάδες θύματα αυτών των περιορισμών και των απαγορεύσεων αντιδρούν. Ο πρόσφατος θάνατος της 22χρονης Μαχσά Αμίνι, μετά τη σύλληψή της από την αστυνομία ηθών, έχει πυροδοτήσει διαδηλώσεις στο Ιράν. Το κίνημα διαμαρτυρίας καταστέλλεται με βία και σύμφωνα με τον απολογισμό διεθνών ανθρωπιστικών οργανώσεων οι νεκροί από τις συγκρούσεις είναι πλέον δεκάδες.
Η Σαραρέ παρακολουθεί με θλίψη όσα εκτυλίσσονται στην πατρίδα της. «Το Ιράν ξεκίνησε πόλεμο απέναντι στους πολίτες του που διαμαρτύρονται. Το Ιντερνετ έχει πέσει, είναι αδύνατον για όποιον βρίσκεται στο εξωτερικό να επικοινωνήσει με συγγενείς του για να διαπιστώσει εάν είναι καλά. Κάθε μέρα μαθαίνουμε για νέες συλλήψεις διαδηλωτών και νέους θανάτους», λέει στην «Κ» μέσω WhatsApp.
Νέα ζωή κάπου μακριά…
«Το Ιράν ξεκίνησε πόλεμο απέναντι στους πολίτες του. Κάθε μέρα μαθαίνουμε για νέες συλλήψεις και θανάτους», λέει στην «Κ».
Από τον Ιούλιο του 2021 ζει εκτός Ελλάδας, σε χώρα την οποία η «Κ» δεν αποκαλύπτει για την ασφάλεια της ίδιας και της κόρης της. Μαθαίνει εντατικά τη νέα γλώσσα και ελπίζει κάποια στιγμή να ασκήσει το επάγγελμά της – στην πατρίδα εργαζόταν ως νοσηλεύτρια. «Προσπαθώ να σταθώ όρθια για το παιδί μου», λέει. «Τα έχασα όλα και πλέον στα 40 μου πρέπει να ξεκινήσω από την αρχή».
Κατά την ακρόασή της στον Αρειο Πάγο η Σαραρέ περιέγραψε την ενδοοικογενειακή κακοποίηση που είχε αντιμετωπίσει στην πατρίδα της (υπέστη κάταγμα στο χέρι από ξυλοδαρμό του συζύγου της) και μίλησε για την πρόθεση του άντρα της να παντρέψει την κόρη τους μόλις συμπλήρωνε τα 9 έτη.
Επισήμανε το αδιέξοδο και τη δευτερογενή θυματοποίηση, όποτε επιχειρούσε να καταγγείλει στις αρμόδιες ιρανικές αρχές όλα όσα συνέβαιναν στο σπίτι της.
Ανακούφιση και αγωνία
Μετά την απόφαση του Αρείου Πάγου η ανακούφισή της ήταν πρόσκαιρη. Ενιωθε ανά πάσα στιγμή ότι κάτι μπορεί να πάει στραβά, ότι ίσως κάποιος αναζητήσει τα ίχνη της ή επιχειρήσει να αρπάξει το παιδί της. Αισθανόταν ότι η Αθήνα δεν ήταν και τόσο μακριά από την Τεχεράνη. «Μπορεί να φοβόμουν γιατί είχα την προηγούμενη εμπειρία της σύλληψης και κράτησης στην Ελλάδα. Είχα πάντως έντονη αγωνία, σκεφτόμουν ότι μπορεί να απαχθεί η κόρη μου», λέει. Με τη βοήθεια μη κυβερνητικών οργανώσεων βρέθηκε ένα ασφαλές σπίτι για να μείνουν. Σπάνια το εγκατέλειπαν.
Η ιστορία της, όμως, είχε εμπνεύσει πολλούς. Η Ναντίνα Χριστοπούλου, υπεύθυνη του δικτύου μεταναστριών «Μέλισσα» στην Αθήνα, θυμάται ότι η Σαραρέ έγινε δεκτή με χειροκροτήματα από τις υπόλοιπες γυναίκες της οργάνωσης όταν επισκέφθηκε τα γραφεία τους μετά τη δικαστική απόφαση. Ηταν πρότυπο χειραφέτησης. «Σηκώθηκαν όλες όρθιες και την υποδέχθηκαν με δέος», λέει.
Πιλοτικό πρόγραμμα
Μέσω ενός πιλοτικού προγράμματος στήριξης επιζωσών έμφυλης βίας και θυμάτων βασανιστηρίων, στο οποίο μετέχει και η «Μέλισσα», η Σαραρέ και η κόρη της έγιναν τελικά δεκτές σε τρίτη χώρα. Εκεί για μία διετία θα τους παρέχεται στέγη, ασφάλιση και υγειονομική περίθαλψη μέχρι να κάνουν τα πρώτα βήματα αυτονομίας.
Η μεγάλη απόσταση μεταξύ της νέας της κατοικίας και της πατρίδας της θα μπορούσε να λειτουργήσει επουλωτικά. Η Σαραρέ λέει ότι η κόρη της έχει ενταχθεί στο νέο εκπαιδευτικό σύστημα, ότι πλέον μοιάζει ανακουφισμένη. Τα βράδια, όμως, ακόμη δεν μπορεί να κοιμηθεί μόνη.