Η Nάνα Λουίζ Β. Λίντε είναι αντιπρόεδρος European Government Affairs της Microsoft. Τα τελευταία 14 χρόνια από επιτελικές θέσεις έχει συνδράμει τη Microsoft να οικοδομήσει συνεργασίες με κυβερνήσεις σε ολόκληρη τη Γηραιά Ηπειρο και να καταστήσει τον τεχνολογικό κολοσσό έναν αξιόπιστο εταίρο στην περιοχή. Επιβλητική παρουσία, πρώην μοντέλο και μητέρα τριών παιδιών, η ζωή της μοιάζει βγαλμένη από επεισόδιο της σειράς Borgen – άλλωστε είναι και Δανή. Μέχρι στιγμής, ζει έξω από την Κοπεγχάγη με τον σύζυγό της που αυτοαποκαλείται, αστειευόμενος, ως «η γυναίκα του σπιτιού». Είναι αυτός που κάνει τις δουλειές του σπιτιού και φροντίζει τα παιδιά όταν εκείνη ταξιδεύει ανά τον κόσμο για τρεις συνεχόμενες εβδομάδες. Σύντομα όμως θα μετακομίσει στις Βρυξέλλες και ο καλλιτέχνης σύζυγός της θα την ακολουθήσει με χαρά, εφόσον τα παιδιά τους έχουν πλέον μεγαλώσει και τα δύο από αυτά σπουδάζουν αλλού.
Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης, καταλήξαμε να συζητάμε για τις εμπειρίες μας ως δύο γυναίκες που προέρχονται από δύο διαφορετικές εργασιακές κουλτούρες. Παραδέχεται ότι ακόμη και στη χώρα της, τη Δανία, τα πράγματα δεν είναι πάντα ιδανικά για τις εργαζόμενες γυναίκες, ειδικά γι’ αυτές που δεν εργάζονται σε πολυεθνικές εταιρείες όπως η Microsoft. Κι εγώ αρχίζω να οραματίζομαι την ύπαρξη ενός μελλοντικού «κοινωνικού συμβολαίου» μεταξύ ανδρών και γυναικών στην ελληνική οικογένεια.
Αρχίσαμε τη συζήτηση από την ψηφιακή αναβίωση της Αρχαίας Ολυμπίας, στο πλαίσιο του προγράμματος «AI for Cultural Heritage» της Microsoft, που υλοποιήθηκε στην Ελλάδα ως μέρος της επενδυτικής πρωτοβουλίας της Microsoft Hellas, «Gr for Growth».
«Η ιδέα για την ψηφιακή διατήρηση της Αρχαίας Ολυμπίας γεννήθηκε όταν επισκεφθήκαμε το Μουσείο των Δελφών και είδαμε μια αναπαράσταση για το πώς ήταν το μαντείο στην αρχαιότητα. Αυτό ενέπνευσε την ομάδα μας και μας έκανε να φανταστούμε πόσο υπέροχο θα ήταν να περπατάς ανάμεσα σε μνημεία που αναστηλώνονται ψηφιακά μπροστά σου. Η ηγεσία της εταιρείας μαζί με την ελληνική κυβέρνηση πήγαν την ιδέα ένα βήμα παρακάτω κι έτσι η πρωτοβουλία άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά. Ωστόσο, καθώς δεν υπήρχε επιστημονική συναίνεση για το πώς ήταν πραγματικά οι Δελφοί στην αρχαιότητα, εξερευνήθηκαν και άλλες επιλογές. Και καθώς εκείνη τη χρονιά λάμβαναν χώρα οι Ολυμπιακοί Αγώνες, στραφήκαμε στην Αρχαία Ολυμπία», εξηγεί η κ. Λίντε.
– Πώς βλέπετε το μέλλον της εργασίας μετά τις καραντίνες και την πανδημία; Και ποια πιστεύετε ότι θα είναι η θέση της γυναίκας;
– Στη Microsoft ενθαρρύνουμε την υβριδική εργασιακή κουλτούρα. Η τρέχουσα πολιτική μας για την τηλεργασία επιτρέπει στους εργαζομένους να περνούν έως και το 50% των ωρών εργασίας τους εκτός γραφείου. Αυτό δεν σημαίνει ότι δουλεύουν αποκλειστικά από το σπίτι, αλλά ότι πηγαίνουν σε συναντήσεις κ.λπ.
– Οι γυναίκες ήταν αυτές που επωμίστηκαν το μεγαλύτερο βάρος κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αφού τους ζητήθηκε να συνδυάσουν το διάβασμα των παιδιών, τη δουλειά τους και τις δουλειές του σπιτιού. Πολλές φορές ήταν αυτές που έπεσαν θύματα ενδοοικογενειακής βίας. Δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται διαφορετικά τώρα που τελείωσαν όλα αυτά; Γιατί όλα αυτά τα έχω συναντήσει: είναι περισσότερο οι γυναίκες εκείνες που διεκδικούν να μείνουν στο σπίτι και να εργάζονται από εκεί, ενώ οι άνδρες είναι πρόθυμοι να επιστρέψουν.
– Ομολογώ ότι δεν το έχω σκεφτεί, αλλά δεν νομίζω ότι πρέπει να αντιμετωπίζονται διαφορετικά τα δύο φύλα. Αντιθέτως, ίσως θα ήταν καλό να αποφασίσουμε τον τρόπο εργασίας κατά περίπτωση ανάλογα με τον εργαζόμενο και τη θέση του. Κατά τη γνώμη μου, θα πρέπει να υπάρχει ένας γενικός κανόνας για την υβριδική εργασία όπως αυτός που έχουμε στη Microsoft, αλλά φυσικά προαπαιτούμενο είναι να υπάρχουν και οι απαραίτητες δομές υποστήριξης για τη φροντίδα των παιδιών. Στη Δανία έχουμε εξασφαλισμένη θέση σε παιδικό σταθμό από τη στιγμή που το παιδί γίνει έξι μηνών. Αν δεν υπάρχουν θέσεις, το κράτος είναι υποχρεωμένο να βρει κάποιο άτομο για να φροντίζει τα παιδιά όσο η μητέρα εργάζεται.
– Οταν μετακομίσετε στις Βρυξέλλες, τι θα γίνει;
– Επειδή η μικρότερη κόρη μου τελειώνει φέτος το σχολείο, δεν ήθελα να την πιέσω να μετακομίσει. Ετσι, εγώ θα πηγαινοέρχομαι και εκείνη θα μένει με τον σύζυγό μου όσο εγώ θα βρίσκομαι στις Βρυξέλλες μέσα στη βδομάδα.
– Συζητήσαμε το παράδειγμα της σειράς Borgen, όπου η μαμά γίνεται πρωθυπουργός και ο μπαμπάς μένει σπίτι και μεγαλώνει τα παιδιά. Μας περιγράφετε ένα παρόμοιο μοντέλο. Περί τίνος πρόκειται; Ετσι είναι μια τυπική δανέζικη οικογένεια;
– Οχι, δεν είναι έτσι. Δεν μπορώ επίσης να πω ότι εκείνος μένει στο σπίτι κι εγώ δουλεύω. Εχει τη δική του καριέρα. Είναι επίσης μια νέα κατάσταση τώρα που τα παιδιά έχουν μεγαλώσει. Κάτι τέτοιο δεν συνέβαινε όταν ξεκίνησα την καριέρα μου στη Microsoft πριν από 17 χρόνια. Κι εκείνος ταξιδεύει επίσης πολύ, έχει τη δική του δουλειά, αλλά ασχολείται πολύ και με τα παιδιά μας. Θα έλεγα ότι η ευελιξία που μου παρείχε η Microsoft σε όλη τη διάρκεια της καριέρας μου και το γεγονός ότι είχαμε βοήθεια στο σπίτι, μου επέτρεψαν να αντεπεξέλθω στις διάφορες απαιτήσεις. Για μένα είναι σημαντικό να πούμε ένα νέο αφήγημα στις νέες γυναίκες: ότι επιτέλους μπορείς να έχεις και καριέρα και οικογένεια και ότι δεν χρειάζεται να θυσιάσεις το ένα από τα δύο.
– Ο σύζυγός σας και εσείς έχετε εξίσου επιτυχημένη καριέρα;
– Η αλήθεια είναι ότι το είδος της δουλειάς μας είναι πολύ διαφορετικό. Εγώ κάνω επαγγελματική καριέρα, ενώ αυτός είναι καλλιτέχνης και επενδυτής ακινήτων.
– Και προφανώς αυτό δεν τον ενοχλεί, είναι περήφανος…
– Ναι, πιστεύει στις ικανότητές του και δεν νιώθει μειονεκτικά απέναντί μου.
Είναι σημαντικό να πούμε ένα νέο αφήγημα στις νέες γυναίκες: ότι επιτέλους μπορείς να έχεις και καριέρα και οικογένεια και ότι δεν χρειάζεται να θυσιάσεις το ένα από τα δύο.
– Δηλαδή, δεν υπάρχει ίχνος ανταγωνισμού μεταξύ σας;
– Οχι. Πήραμε από κοινού την απόφαση να αποδεχτώ τη νέα μου θέση στις Βρυξέλλες που για μένα ήταν η ιδανική δουλειά.
– Θα έρθει μαζί σας όταν φύγει και η μικρότερη κόρη σας για σπουδές;
– Ναι, σε ένα χρόνο. Αλλά αν μου έλεγε ότι δεν του άρεσε η ιδέα της μετεγκατάστασης, δεν θα το έκανα. Δεν είμαι έτοιμη να θυσιάσω την οικογένειά μου για την καριέρα μου.
– Πιστεύετε ότι ένας άνδρας θα είχε το αντίστοιχο δίλημμα;
– Εξαρτάται. Στην περίπτωσή μου, ο σύζυγός μου ήταν πολύ υποστηρικτικός. Είπε: «Είναι η δουλειά των ονείρων σου, κάν’ το. Θα τα καταφέρουμε. Μη χάσεις αυτή την ευκαιρία». Να σου πω την αλήθεια, δεν θα το έκανα δέκα χρόνια πριν. Τώρα, τα παιδιά έχουν μεγαλώσει και είναι πιο εύκολο.
– Ακούγοντάς σας όλη αυτή την ώρα, πιστεύω ότι όλα αυτά μοιάζουν με επιστημονική φαντασία σε σχέση με τα ελληνικά δεδομένα γιατί δυσκολεύομαι πολύ να φανταστώ έναν Ελληνα να στηρίζει τόσο πολύ τη σύζυγό του. Πιθανότατα να ήταν ανταγωνιστικός, να ζήλευε αν εκείνη έβγαζε περισσότερα χρήματα, να γινόταν τοξικός ή να υπονόμευε την καριέρα της γυναίκας του. Πώς αποκτά ένας άνδρας αυτή τη νοοτροπία; Είναι θέμα ανατροφής;
– Οχι στην περίπτωση του συζύγου μου. Προέρχεται από ένα παραδοσιακό μοντέλο οικογένειας: ο πατέρας του ήταν επιτυχημένος επιχειρηματίας και η μητέρα του νοικοκυρά που μεγάλωνε τα παιδιά. Δεν είναι ότι το δικό μας οικογενειακό μοντέλο του ήταν οικείο. Απλώς έχει αυτοπεποίθηση και είναι περήφανος για μένα. Θέλει να αξιοποιήσω πλήρως τις ικανότητές μου. Είναι επίσης τολμηρός, του αρέσουν οι αλλαγές και τα νέα μέρη. Εγώ θα μπορούσα να ζήσω για πάντα στο ίδιο σπίτι και στην ίδια χώρα. Τώρα που τα παιδιά μας μεγάλωσαν, δύο άνθρωποι τόσο διαφορετικοί, μπορούν να ξαναχτίσουν τη ζωή και τη σχέση τους.
– Πάντα έτσι ήταν τα πράγματα;
– Ναι, όποτε έπαιρνα προαγωγή, γύριζε σπίτι με μια τεράστια ανθοδέσμη. Οταν είχαμε καλεσμένους, με διευκόλυνε και φρόντιζε για τα πάντα αν έπρεπε να δουλέψω μέχρι αργά. Σίγουρα δεν είναι ο κανόνας. Εχω φίλες που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη δουλειά τους ή να εργαστούν με μερική απασχόληση επειδή δεν μπορούσαν να υπάρχουν δύο καριερίστες στην ίδια οικογένεια.
– Πώς βλέπετε τις σχέσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών στο εργασιακό περιβάλλον;
– Αυτό που με λυπεί είναι ότι πολλές γυναίκες φαίνεται να πιστεύουν ότι για να μπουν στις αίθουσες συσκέψεων μεγάλων εταιρειών, πρέπει να συμπεριφέρονται σαν άνδρες. Δεν χρειαζόμαστε κάτι τέτοιο. Αυτό που θέλουμε είναι διαφορετικότητα, ενσωμάτωση και αυθεντικότητα. Αυτό προσπαθώ να κάνω. Να φέρω τον αυθεντικό μου εαυτό στη δουλειά. Είναι η βασική μου αρετή. Αν θέλεις να σε ακούσουν οι άλλοι, πρέπει να είσαι ειλικρινής.
– Πιστεύετε όμως ότι οι γυναίκες πρέπει να κάνουν διπλάσια προσπάθεια για να ακουστούν;
– Η αλήθεια είναι ότι μόλις ακούν τι θέση κατέχω στην εταιρεία, μου δίνουν σημασία. Οταν, από την άλλη, δεν ξέρουν ποια είμαι, μερικές φορές νιώθω ότι με παραβλέπουν. Πριν από μερικά χρόνια, μαζί με άλλες γυναίκες, έγραψα ένα βιβλίο για το πώς η Δανία απογοητεύει τον γυναικείο πληθυσμό της. Αν και έχει περάσει αρκετός καιρός, ορισμένα από αυτά τα ζητήματα εξακολουθούν να είναι επίκαιρα σήμερα. Στο πανεπιστήμιο η αναλογία γυναικών και ανδρών είναι περίπου 65-35. Οταν οι νέες γυναίκες ξεκινούν την πρώτη τους δουλειά, η αναλογία γίνεται 50-50 και μετά υπάρχει μείωση λόγω της μητρότητας και στην ανώτατη διοίκηση τα ποσοστά είναι μονοψήφια. Γιατί συμβαίνει αυτό; Το κράτος επενδύει σημαντικά στη δωρεάν εκπαίδευση και αυτές οι επενδύσεις δεν πρέπει να σπαταλώνται. Χρειαζόμαστε τα πιο δυνατά μυαλά στις εκτελεστικές θέσεις. Οταν αρχικά οι γυναίκες καταλαμβάνουν το 65% των θέσεων στα πανεπιστήμια και καταλήγει μόνο το 7% αυτών σε ηγετικές θέσεις, κάτι μου λέει ότι δεν προωθούμε τα πιο δυνατά μυαλά.
– Είστε υπέρ των ποσοστώσεων;
– Νομίζω ότι οι ποσοστώσεις είναι απαραίτητες. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος για να σπάσει η «γυάλινη οροφή». Το παράδοξο είναι ότι ακόμη και οι γυναίκες είναι συχνά κατά των ποσοστώσεων. Δεν το καταλαβαίνω. Αυτές πρέπει να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία και να αποδείξουν ότι αξίζουν. Η καριέρα μου στη Microsoft επίσης δεν παρεμποδίστηκε από το γεγονός ότι είμαι γυναίκα. Αυτό που με βοήθησε όμως ήταν ότι είχα υποστηρικτικούς μάνατζερ και μέντορες, καθώς και γυναικεία πρότυπα που με ενέπνευσαν.