«Ενα παιδί ποτέ δεν φταίει. Κανένα θύμα βιασμού δεν φταίει! Η ολοκληρωτική ευθύνη ανήκει στον άνθρωπο που διέπραξε το έγκλημα. Κι όμως, ακόμα και όταν λέμε στο παιδί “μην αφήσεις κανέναν να σε αγγίζει στα γεννητικά σου όργανα” αντί για “κανείς δεν επιτρέπεται να σε αγγίξει στα γεννητικά σου όργανα” μετακυλίουμε σε αυτό ένα αίσθημα ευθύνης». Η Λίνα Λυκομήτρου, ψυχολόγος, μελετώντας επί χρόνια το φαινόμενο της σεξουαλικής παρενόχλησης σε παιδιά κι εφήβους, έχει καταλήξει ότι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση αποτελεί την πιο αποτελεσματική «ασπίδα» σε τέτοιου είδους επιθέσεις. Μέσα από τη δράση «Αγγιγμα και Ορια», την οποία ίδρυσε με ψυχολόγους και θεατροπαιδαγωγούς, «εκπαιδεύουν» με όχημα το παιχνίδι και το θέατρο τα παιδιά να προστατεύουν το σώμα τους.
«Ενα παιδί μπορεί να οχυρωθεί τόσο ώστε να μην επιλεχθεί ως θύμα. Οταν ο θύτης δει πως το παιδί γνωρίζει πως όλο του το σώμα είναι ιδιωτικό και όχι μόνο η περιοχή των γεννητικών οργάνων, πως απαγορεύεται κάποιος να το αγγίζει αν το ίδιο δεν το θέλει, πως υπάρχουν ιδιωτικοί χώροι, όπως η τουαλέτα και το υπνοδωμάτιο, στους οποίους ακολουθούμε κανόνες ιδιωτικότητας και φυσικά όταν έχει μια ουσιαστική συναισθηματική σύνδεση με τους γονείς του, τότε το παιδί αυτό έχει αποκλειστεί από τη λίστα των θυμάτων του», τονίζει η κ. Λυκομήτρου. Μάλιστα, η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση ξεκινάει από τη βρεφική ηλικία. «Ο τρόπος που αγγίζουμε εμείς τα παιδιά μας είναι ο τρόπος που τα ίδια μαθαίνουν να κανονικοποιούν το άγγιγμα. Για παράδειγμα, όταν τα φιλάμε στο στόμα, το μήνυμα που περνάμε σε αυτά είναι πως ένας ενήλικος που αγαπούν και εμπιστεύονται –δηλαδή ακόμα και ο μελλοντικός θύτης– μπορεί να τα φιλήσει στο στόμα».
Φυσικά ποτέ δεν ήταν εύκολο να μιλήσεις στις οικογένειες για τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και ενημέρωση. «Πολλοί γονείς θέλουν να ενημερωθούν αλλά άλλοι το θεωρούν ακόμα ταμπού, μολονότι είναι ένα ζήτημα που αφορά την υγεία του παιδιού. Δυστυχώς υπάρχει η σκέψη ή η πεποίθηση ότι “εγώ ξέρω πώς να προστατεύσω το παιδί μου, αφού ούτως ή άλλως δεν μιλάει ποτέ σε αγνώστους” ή “του έχω πει να μην αφήσει κανέναν να το αγγίξει”. Μας ακολουθεί η στατιστική όμως. Στην Ελλάδα, 1 στα 6 παιδιά θα δεχθεί κάποιας μορφής σεξουαλική βία στη ζωή του και σε 9 στις 10 περιπτώσεις ο θύτης είναι ένας άνθρωπος που ανήκει στο στενό φιλικό ή συγγενικό περιβάλλον».
«Κοχυλάκι, εσύ δε φταις!»
Πριν από λίγες εβδομάδες η ομάδα «Αγγιγμα και Ορια» εξέδωσε το παραμύθι για την πρόληψη της σεξουαλικής κακοποίησης των παιδιών «Κοχυλάκι, εσύ δε φταις!» (εκδόσεις Μεταίχμιο), με ήρωα ένα αξιαγάπητο μικρό μαλάκιο που έχει μια δυσάρεστη εμπειρία στον βυθό από ένα προσφιλές του πρόσωπο, τον Κάβουρα. Προφανής ο συμβολισμός: «Οι θύτες είναι άτομα που τα παιδιά γνωρίζουν, εμπιστεύονται και αγαπούν, οπότε τους είναι εύκολο να τα προσεγγίσουν και να τα χειραγωγήσουν ώστε να τα εξαναγκάσουν να “βγουν απ’ το καβούκι τους”», εξηγούν στην «Κ» οι συγγραφείς του παραμυθιού (Μάγια Μύριαμ Παπαγεωργίου, Φιλίππη Ρούβαλη, Νατάσα Ρουστάνη, Γκλόρια Χόντια). Το πλαίσιο του βυθού είναι και αυτό συμβολικό της συναισθηματικής απομόνωσης του θύματος. «Ο θύτης δημιουργεί στο παιδί την αίσθηση ότι δεν μπορεί και δεν πρέπει να μιλήσει στους δικούς του για ό,τι συνέβη». Οπως λένε, το παραμύθι στοχεύει στην ενδυνάμωση του παιδιού να λέει όχι σε ένα άγγιγμα που το κάνει να νιώθει άσχημα και το τρομάζει και να μη νιώθει ότι έφταιξε για το περιστατικό και στην παρακίνηση να μιλήσει αμέσως σε κάποιον που εμπιστεύεται.
Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση των παιδιών μπορεί να σπάσει και τη σιωπή τους. «Τα παιδιά δεν γνωρίζουν πολύ βασικές πληροφορίες, όπως το να ονοματίζουν τα γεννητικά τους όργανα με πραγματικές, ιατρικές ονομασίες», προσθέτει η κ. Λυκομήτρου. «Επιπλέον, σε μια οικογένεια όπου δεν έχει συζητηθεί ποτέ η έννοια του σεξ ή έχει χαρακτηριστεί ως κάτι βρώμικο και ντροπιαστικό, πώς ένα παιδί θα ανοίξει το θέμα;».
Τι κάνουμε όταν ένα παιδί μας εκμυστηρευθεί ένα τέτοιο γεγονός; «Το πιστεύουμε! Το παιδί έχει δώσει ήδη μια πολύ μεγάλη μάχη για να μπορέσει να εμπιστευθεί κάποιον άλλον!».
Το «Κοχυλάκι, εσύ δε φταις!» περιλαμβάνει πρόσθετο υλικό για γονείς και εκπαιδευτικούς με βιωματικές δραστηριότητες για να τις αξιοποιήσουν μαζί με το παιδί εμβαθύνοντας στην πρόληψη και την ενημέρωση για τη σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών.