Εκπληξη, θλίψη και θυμό στην πλειονότητα του ιατρικού κόσμου προκάλεσε ο χαρακτηρισμός ως διακινητή οργάνων για μεταμόσχευση προς το εξωτερικό, από συνήγορο υπεράσπισης, του διευθυντή ΜΕΘ Παίδων του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Πατρών Ανδρέα Ηλιάδη, η μονάδα του οποίου έχει προσφέρει σημαντικά στον χώρο των μεταμοσχεύσεων το τελευταίο διάστημα. «Και δεν είναι μόνο η συγκεκριμένη μονάδα που προσφέρει. Είναι και του Αττικόν, του Παπανικολάου, του Παπαγεωργίου, του Πανεπιστημιακού Ιωαννίνων και άλλων», ανέφερε στην «Κ» στέλεχος του Ελληνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων. Ο φόβος όλων είναι σε μια περίοδο όπου γίνονται προσπάθειες να βγει η χώρα μας από ένα μεταμοσχευτικό τέλμα δεκαετιών, να επικρατήσει ξανά εσωστρέφεια με πολίτες που θα είναι καχύποπτοι και γιατρούς που θα φοβούνται να προωθήσουν τις μεταμοσχεύσεις για να μην κατηγορηθούν για «εμπόριο οργάνων».
Η επίθεση που δέχθηκε ο εντατικολόγος του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Πατρών, και την οποία καταδίκασαν μεταξύ άλλων το υπουργείο Υγείας, ο ΕΟΜ και η Ελληνική Εταιρεία Εντατικής Θεραπείας, βρήκε την Ελλάδα με μια δυναμική αύξησης των μεταμοσχεύσεων. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΟΜ, από τις αρχές του έτους έως και προχθές, 5/4/2023, έχουν γίνει στη χώρα μας 62 μεταμοσχεύσεις συμπαγών οργάνων από αποβιώσαντα δότη έναντι 163 πέρυσι όλο τον χρόνο και 126 το 2021.
Τους τρεις πρώτους μήνες του έτους αναφέρθηκαν στον ΕΟΜ 52 εγκεφαλικοί θάνατοι και αφαιρέθηκαν όργανα προς μεταμόσχευση από 29 αποβιώσαντες. Το 2022 (και τους δώδεκα μήνες) είχαν αναφερθεί στον ΕΟΜ 178 εγκεφαλικοί θάνατοι και είχαν δωριστεί όργανα από 69 αποβιώσαντες δότες. Και αξίζει να σημειωθεί ότι η περυσινή χρονιά, με δείκτη δωρεάς οργάνων 6,6 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού, ήταν η καλύτερη της τελευταίας δεκαετίας σε ό,τι αφορά τις μεταμοσχεύσεις για την Ελλάδα. Η απόσταση από άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Κροατία, παραμένει μεγάλη. Η Ισπανία έχει ετησίως 40 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού, η Πορτογαλία και η Κροατία περίπου 30 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού.
Τοπικοί συντονιστές
Η δυναμική στη δωρεά οργάνων της χώρας μας σχετίζεται με την πιλοτική τοποθέτηση από τον ΕΟΜ –με χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση– σε επτά νοσοκομεία τοπικών συντονιστών μεταμοσχεύσεων, οι οποίοι είναι ένας θεσμός που οδήγησε την Ισπανία στα υψηλά ποσοστά δωρεάς οργάνων. Επίσης βοηθιέται και με την ανάδειξη περιστατικών δωρεάς από τοπικά και εθνικά ΜΜΕ, που λειτουργεί ως παράδειγμα για οικογένειες και γιατρούς.
Αυτή τη δυναμική θέλουν να διαφυλάξουν το υπουργείο Υγείας, ο Ελληνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων και όσοι σχετίζονται με τις μεταμοσχεύσεις. Χθες η ηγεσία του υπουργείου Υγείας παρέσχε πλήρη στήριξη στον κ. Ηλιάδη. Προτίθεται να αναζητήσει τα πρακτικά της δίκης προκειμένου να κινηθεί δικαστικά αυτοτελώς «στην περίπτωση που έχουν ειπωθεί πράγματα που θίγουν θεσμούς του υπουργείου», όπως ανέφεραν πηγές του. Το υπουργείο εκφράζει «απόλυτη στήριξη στον ΕΟΜ και στον θεσμό των μεταμοσχεύσεων, ο οποίος στη χώρα μας γίνεται με πλήρη ασφάλεια και διαφάνεια και από τις μεταμοσχεύσεις σώζονται εκατοντάδες ζωές ετησίως».
Η περυσινή χρονιά, με δείκτη δωρεάς οργάνων 6,6 δότες ανά εκατ. πληθυσμού, ήταν η καλύτερη της τελευταίας δεκαετίας σε ό,τι αφορά τις μεταμοσχεύσεις για την Ελλάδα.
«Λάθος εντύπωση»
Στο ίδιο πλαίσιο, η προϊσταμένη του τμήματος Συντονισμού των Μεταμοσχεύσεων του ΕΟΜ, Γιούλη Μενουδάκου, σχολιάζει στην «Κ» ότι «με περιστατικά σαν και αυτά δίνεται η λάθος εντύπωση για τον τρόπο διαχείρισης της δωρεάς οργάνων. Η δωρεά δεν είναι υπόθεση ενός εντατικολόγου που θα “μοιράσει όργανα”. Η πιστοποίηση του εγκεφαλικού θανάτου είναι δουλειά διεπιστημονικής ομάδας, που ουδεμία σχέση έχει με τις μεταμοσχευτικές μονάδες και τον Ελληνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων.
Αφού διαπιστωθεί ο εγκεφαλικός θάνατος και υπάρξει έγγραφη συναίνεση των συγγενών, ενημερώνεται το συντονιστικό κέντρο του ΕΟΜ και με βάση διεθνή πρωτόκολλα οργανώνονται η λήψη και η διανομή των οργάνων προς μεταμόσχευση, με απόλυτη διαφάνεια και ελεγχόμενες διαδικασίες».
Ο ομότιμος καθηγητής Παθολογίας – Νεφρολογίας, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μεταμοσχεύσεων και του Ωνασείου, Ιωάννης Μπολέτης, σημειώνει στην «Κ» ότι «είναι άδικο για έναν γιατρό που αγωνίζεται μετά την απώλεια της ζωής ενός ασθενούς του να δώσει ζωή σε άλλα παιδιά, να υφίσταται επίθεση για άλλους λόγους. Και ο φόβος είναι μέσω μιας τέτοιας διαχείρισης να μείνουμε πίσω στη δωρεά οργάνων. Αυτό σημαίνει απώλεια ζωών».
«Κάνουν τα πάντα»
Το ίδιο πιστοποιούν με μαρτυρίες τους γονείς που βρέθηκαν στη δύσκολη θέση να δωρίσουν τα όργανα του παιδιού τους. Στον οδηγό για τη δωρεά οργάνων του ΕΟΜ και του Ιδρύματος Ωνάση (πρόγραμμα Organmeetings) σε συνέντευξή της η κ. Ιωάννα Σαρρή-Μπαλάση, της οποίας η κόρη με τον θάνατό της βοήθησε πέντε ανθρώπους να γεννηθούν ξανά, αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «αντίθετα με τις ιστορίες συνωμοσίας που κάποιοι πιστεύουν, οι γιατροί στην εντατική κάνουν τα πάντα για να σώσουν τον ασθενή, δεν νοιάζονται να του πάρουν τα όργανα».
«Προσβάλλει όλους τους εντατικολόγους»
Χθες, συνάδελφός μας και μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Εντατικής Θεραπείας χαρακτηρίστηκε από συνήγορο υπεράσπισης στο πλαίσιο ακροαματικής διαδικασίας ως «διακινητής οργάνων προς μεταμόσχευση» σε χώρα του εξωτερικού. Ο χαρακτηρισμός αυτός προσβάλλει κατάφωρα όλους τους εντατικολόγους της χώρας αλλά και τον ιερό θεσμό της δωρεάς οργάνων. Το μέγιστο δώρο ζωής είναι η δωρεά οργάνων. Θεωρούμε ότι η ιδέα της δωρεάς δέχεται μια ανοίκεια επίθεση με εντελώς αβάσιμα επιχειρήματα. Η οικογένεια των εντατικολόγων που καθημερινά προσπαθεί να προσφέρει ζωή, παραβλέποντας το προσωπικό κόστος, σήμερα θλίβεται από την επίθεση στο έργο του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού που εδώ και δεκαετίες προσπαθεί να βγάλει τη χώρα από το μεταμοσχευτικό τέλμα. Διαρκής προσπάθεια των εργαζομένων στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας είναι να προσφέρουμε στους Ελληνες πολίτες το δώρο της μεταμόσχευσης, δηλαδή το δώρο ζωής.
Εκ μέρους των εντατικολόγων όλης της χώρας, η πρόεδρος της ΕΕΕΘ Μ. Θεοδωρακοπούλου.
Αυστηρή, διαφανής διαδικασία βάσει διεθνών πρωτοκόλλων
Ως μία διαφανή και ελεγχόμενη διαδικασία όπου συμμετέχει ένα δίκτυο φορέων του Εθνικού Συστήματος Υγείας και η οποία διενεργείται βάσει διεθνών πρωτοκόλλων με τον κεντρικό συντονισμό του Ελληνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων, χαρακτηρίζουν οι ειδικοί τη δωρεά οργάνων προς μεταμόσχευση στη χώρα μας. Η διαδικασία ουσιαστικά ξεκινάει με τον θάνατο του ασθενούς που είναι στη ΜΕΘ.
Οπως εξηγεί στην «Κ» ο ομότιμος καθηγητής Παθολογίας – Νεφρολογίας του ΕΚΠΑ, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μεταμοσχεύσεων και του Ωνασείου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου, Ιωάννης Μπολέτης, «ο εγκεφαλικός θάνατος είναι μια πολύ καθορισμένη κατάσταση της οποίας τη διάγνωση κατ’ αρχάς βάζει ο εντατικολόγος κατόπιν συγκεκριμένων ιατρικών δοκιμασιών και εργαστηριακών εξετάσεων, εφόσον χρειαστεί». Σημειώνεται ότι εγκεφαλικός είναι ο θάνατος του ατόμου έπειτα από μη αναστρέψιμη καταστροφική βλάβη στο εγκεφαλικό στέλεχος. Και ουδέποτε στα ιατρικά χρονικά έχει επανέλθει ασθενής, ο οποίος έχει υποστεί καταστροφική βλάβη του εγκεφαλικού του στελέχους.
Ο κ. Μπολέτης συνεχίζει: «Ο γιατρός, αφού ενημερώσει τον Ελληνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων ότι έχει έναν δυνητικό δότη, απευθύνεται στους συγγενείς για το ενδεχόμενο δωρεάς οργάνων. Η συναίνεση των συγγενών δεν είναι απαραίτητη εφόσον ο αποβιώσας ήταν δωρητής οργάνων (εγγεγραμμένος στο Μητρώο Δωρητών) και δεν γίνεται εφόσον ο ασθενής είχε δηλώσει όταν ήταν εν ζωή την άρνησή του να γίνει μετά θάνατον δωρητής (μητρώο Αρνητών του ΕΟΜ). Την πληροφορία αυτή δεν την έχει από πριν ο γιατρός, αλλά τη λαμβάνει από τον ΕΟΜ κατά την επικοινωνία του μετά την πρώτη διάγνωση του εγκεφαλικού θανάτου. Εφόσον οι συγγενείς συναινέσουν, ομάδα γιατρών εκτός ΜΕΘ –σε κάποιες περιπτώσεις ακόμη και από άλλο νοσοκομείο– επαναλαμβάνει τις δοκιμασίες για την πιστοποίηση του εγκεφαλικού θανάτου για να υπάρχει μία επιπλέον βεβαιότητα στη διάγνωση. Ολες οι διαδικασίες και τα αποτελέσματα των δοκιμασιών καταγράφονται σε πρακτικά τα οποία υπογράφονται από την ομάδα των γιατρών που θα πιστοποιήσει τον θάνατο. Από εκεί και πέρα αναλαμβάνει τον συντονισμό της διαδικασίας προσφοράς των οργάνων ο Ελληνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων».
Η κατανομή των μοσχευμάτων στους υποψήφιους λήπτες του σχετικού Εθνικού Μητρώου που τηρείται στον ΕΟΜ ηλεκτρονικά, αποφασίζεται ανά όργανο και η διαδικασία πραγματοποιείται βάσει αυστηρών διεθνών ιατρικών κριτηρίων, όπως είναι η ομάδα αίματος, η ιστοσυμβατότητα μεταξύ δότη και υποψήφιων ληπτών, ο χρόνος αναμονής, η ηλικία, οι σωματομετρικές διαστάσεις και η ιατρικώς πιστοποιημένη βαρύτητα της κατάστασης της υγείας του κάθε ασθενούς.
Στη διαδικασία αφαίρεσης οργάνων επίσης δεν εμπλέκεται ο γιατρός της Μονάδας Εντατικής Θεραπείας. Αυτή γίνεται από ομάδα χειρουργών του νοσοκομείου και της μονάδας που θα κάνει τη μεταμόσχευση στον υποψήφιο λήπτη. Ο κ. Μπολέτης τονίζει ότι «στο εξωτερικό στέλνουμε όργανα προς μεταμόσχευση μόνο όταν δεν έχουμε δικό μας συμβατό λήπτη. Η αποστολή γίνεται σε χώρες οι οποίες έχουν συμφωνήσει ότι θα δέχονται ασθενείς από την Ελλάδα για μεταμοσχεύσεις που δεν γίνονται στη χώρα μας, άρα στο τέλος είναι προς όφελος των Ελλήνων ασθενών». Οπως άλλωστε αναφέρεται και στην ανακοίνωση του Ελληνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων, «ο ΕΟΜ προσφέρει βάσει αυστηρών κανόνων και πρωτοκόλλων τα όργανα σε μεταμοσχευτικές μονάδες της χώρας μας ή στην Ιταλία, με την οποία η Ελλάδα διατηρεί διακρατική συνεργασία, κυρίως για παιδιατρικές μεταμοσχεύσεις οργάνων που δεν πραγματοποιούνται στην Ελλάδα. Δεκάδες παιδιά από την Ελλάδα έχουν μεταμοσχευθεί στην Ιταλία με μοσχεύματα που προέρχονται από Ελληνες ή Ιταλούς δότες».