Μπορεί κάποιοι να προβλέπουν ένα τουριστικό μέλλον για την Ελλάδα με φαραωνικές ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις, ανεπτυγμένες εις βάρος του φυσικού περιβάλλοντος και «αποβάσεις» τουριστών σε νησιά, που ασφυκτιώντας χάνουν σταδιακά τον ιδιαίτερο χαρακτήρα τους, όμως σχεδιάζουν δίχως τον… ξενοδόχο. Eμάς. Ο σύγχρονος ταξιδιώτης έχει αλλάξει. Εχει άλλα θέλω, άλλες προτεραιότητες, πολύ μακριά από το μοντέλο του μαζικού τουρισμού. Τα νέα του χαρακτηριστικά, που είχαν αρχίσει να διαφαίνονται ήδη πριν από τον κορωνοϊό, σήμερα έχουν κυριαρχήσει. Η πανδημία άλλαξε τον τρόπο που βλέπουμε τη ζωή – πόσο μάλλον τις διακοπές μας.
Οι νέοι τουρίστες αγαπούν την εξερεύνηση και αποστρέφονται τα πλήθη. Αναζητούν το νόημα στα ταξίδια τους, μεγαλύτερες συνδέσεις, βαθύτερη κατανόηση των τόπων που επισκέπτονται. Σύμφωνα με δεδομένα της πλατφόρμας Arival, οι νέοι ταξιδιώτες επιλέγουν να κινούνται κατά μόνας ή σε μικρά γκρουπ και κυνηγούν την εμπειρία έναντι της πολυτέλειας. Οι ιδιωτικές ξεναγήσεις επιλέγονται πλέον κατά κόρον έναντι των παλιομοδίτικων επισκέψεων σε αξιοθέατα. Το φθηνό εισιτήριο δεν είναι πια το μόνο κριτήριο. Πρέπει να συνοδεύεται από ουσία. Στις νέες τάσεις του τουρισμού είναι επίσης η άνοδος των κρατήσεων από κινητά, η άνοδος του ταξιδιού «της τελευταίας στιγμής». Το κινητό είναι πλέον το κορυφαίο κανάλι κρατήσεων, οι νεότεροι ταξιδιώτες επιλέγουν τι να κάνουν εν κινήσει. Η τάση ενισχύθηκε από την πανδημία: πολλά καλοκαίρια κάναμε σχέδια που δεν ευοδώθηκαν.
Διατηρώντας ανοιχτές τις κεραίες της, η νέα γενιά επιχειρηματιών του τουρισμού διέγνωσε έγκαιρα τις επερχόμενες αλλαγές και προετοιμάστηκε κατάλληλα. Η επέλαση της COVID -19 «πάγωσε» τις δραστηριότητές τους, αλλά όχι και τις ομάδες τους που εργάστηκαν σκληρά για την επόμενη μέρα: αυτοματοποίησαν διαδικασίες, ανέπτυξαν νέα προϊόντα και υπηρεσίες που θα απαντούσαν στις νέες ανάγκες. Ετσι σήμερα ατενίζουν το πρώτο COVID-free καλοκαίρι με ενισχυμένους τζίρους και μπόλικη αισιοδοξία.
Οδηγός στον δρόμο
Η ιδέα ήρθε στην Τίνα Κυριάκη το 2016, αν και περισσότερο από ιδέα ήταν ευσεβής πόθος. Ωραία δεν θα ήταν –σκέφτηκε– να υπήρχε κάποιος να οργανώνει τα ταξίδια μας επιτόπου, να ξυπνάμε το πρωί στον προορισμό μας και να επιλέγουμε το πρόγραμμα της ημέρας ανάλογα με τη διάθεσή μας; «Τις περισσότερες φορές φτάνει 12 το μεσημέρι κι ακόμη συζητάμε πού θα πάμε και τι θα κάνουμε. Ή πάει 4 το απόγευμα και αρχίζουμε να ψάχνουμε “κάπου καλά” να φάμε, ενώ τα παιδιά κλαίνε στο πίσω κάθισμα», λέει περιγράφοντας μια σκηνή πιο οικεία από όσο θέλουμε να παραδεχθούμε. Οχι, δεν ήταν ένα ταξιδιωτικό γραφείο αυτό που έψαχνε. Ηθελε να παραμένει ανεξάρτητη κι ευέλικτη. Αλλά ταυτόχρονα κάποιος να έχει κάνει όλο το γκουγκλάρισμα, πριν από αυτήν γι’ αυτήν.
Κάπως έτσι γεννήθηκε η Back to the Routes (λογοπαίγνιο που παραπέμπει στην επιστροφή στις ρίζες, στην ουσία των ταξιδιών), μια εταιρεία καινοτόμων roadtrips, που δίνει τη δυνατότητα στον ταξιδιώτη να προσαρμόζει το ταξίδι του στις προσωπικές του προτιμήσεις, ενώ βρίσκεται στον δρόμο. Μέσω ενός travel app μπορείς να δημιουργήσεις το δικό σου πρόγραμμα επιλέγοντας από must see και προαιρετικές στάσεις, ανατρέχοντας σε προτάσεις για φαγητό και δραστηριότητες ανά περιοχή, διαβάζοντας tips και ιστορίες και πολλά άλλα. «Σαν να έχεις έναν guide με άποψη συνεχώς μαζί σου», λέει η Τίνα, που έστησε την Back to the Routes μαζί με την ξεναγό Δανάη Κουσουρή στα άνυδρα ταξιδιωτικά χρόνια της πανδημίας. Τότε που όλοι ονειρεύονταν να κάτσουν πίσω από ένα τιμόνι και απλώς να φύγουν.
Η ιδέα ανταποκρίνεται απολύτως στις σύγχρονες τάσεις γύρω από τον τουρισμό. «Ηδη τα τελευταία χρόνια υπήρχε στροφή του κόσμου προς το ανεξάρτητο ταξίδι. Στην αρχή έκλειναν μόνοι τους τα μεταφορικά, αργότερα τα ξενοδοχεία, τώρα τα τουρ (σ.σ. η Τίνα Κυριάκη είναι και η ιδρύτρια της Alternative Athens, που προσφέρει εναλλακτικά τουρ στην Αθήνα). Ο κόσμος θέλει να κάνει τις δικές του επιλογές. Να προσαρμόζει το ταξίδι του on-the-go. Εντονη είναι και η τάση του last minute booking. Δεν θέλουν πια να προγραμματίζουν τα πάντα καιρό πριν. Και σταδιακά φεύγουν από τον μαζικό τουρισμό και το πολύ μέινστριμ». Η εμπειρία της COVID επέτεινε αυτές τις τάσεις (φυγής). «Το είδαμε και στην Alternative Athens. Μέχρι πριν από τον κορωνοϊό ο κόσμος επέλεγε τα τουρ σε μικρά γκρουπ για να ξεφύγει από τη μαζικότητα. Τώρα τα επιλέγει και για λόγους υγείας». Η πανδημία, εκτιμά η κ. Κυριάκη, μας έκανε να επανεξετάσουμε τις αξίες μας, να επιστρέψουμε σε ό,τι μετράει περισσότερο. «Γι’ αυτό βλέπουμε και τα κύματα των μαζικών παραιτήσεων, το φαινόμενο των digital nomads, ανθρώπων που φεύγουν από δουλειές γιατί θέλουν να κάνουν κάτι με περισσότερο νόημα. Η καραντίνα μας έκανε να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να πούμε “ήταν τρελή η ζωή που έκανα πριν”. Ακόμη και οι διακοπές μου».
Οι «δραματικές» χρονιές της πανδημίας μοιάζουν πλέον μακρινές για τον Αλέξανδρο Τρίμη, συνιδρυτή της Welcome Pickups. Η ελληνική startup, που ιδρύθηκε το 2015 καλύπτοντας με οδηγούς-πρεσβευτές όλες τις ταξιδιωτικές ανάγκες των ταξιδιωτών (μεταφορές, ταξιδιωτικά προϊόντα, προτάσεις ενασχόλησης, πληροφορίες) από τη στιγμή της άφιξής τους σε έναν νέο προορισμό μέχρι και την αναχώρησή τους, φέτος θα εξυπηρετήσει πάνω από 1,6 εκατ. ταξιδιώτες σε 120 προορισμούς και 53 χώρες. «Ο σκοπός μας ήταν να κάνουμε την πρώτη και την τελευταία ώρα σε έναν προορισμό όσο πιο ευχάριστη και φιλική γίνεται», λέει ο ίδιος στην «Κ». «Αυτό δεν ήταν κάτι που φέραμε απέξω και το εφαρμόσαμε σε τοπικό περιβάλλον. Είναι κάτι που δεν έχουμε δει αλλού, ο συνδυασμός της απλής μεταφοράς, ενός δηλαδή σχετικά βαρετού στοιχείου, με την εμπειρία και την προσωποποίηση». Η αλματώδης ανάπτυξη της εταιρείας, ωστόσο, διακόπηκε απότομα. «Εκεί που διπλασιαζόμασταν το ’20, πέσαμε ξαφνικά στο 5% των κρατήσεων. Κάπως έτσι πέρασαν 1,5-2 χρόνια». Ωστόσο, η ομάδα δεν έμεινε αδρανής. «Αξιοποιήσαμε αυτό το διάστημα για να αυτοματοποιήσουμε και να βελτιώσουμε κάποιες διαδικασίες». Το ’21 έφθασε στο 70% του ’19 (η τελευταία φυσιολογική χρονιά του τουρισμού), το ’22 έφτασε 50% πάνω από το ’19 και φέτος αναμένεται να εκτοξευθεί σε επίπεδα 60% πάνω από το ’22. «Σε επίπεδο τζίρου θα έχουμε τριπλασιασμό από το ’19».
Οπως λέει ο κ. Τρίμης, ο κορωνοϊός υπήρξε μεγάλη πληγή για τον τουρισμό, αλλά ταυτόχρονα ενίσχυσε επιχειρηματικές προσπάθειες όπως η δική τους. «Ο κόσμος δεν ήθελε πια να μπει σε μετρό ή λεωφορείο φθάνοντας στον προορισμό του. Υπάρχει στροφή σε πιο μικρά γκρουπ, σε πιο ασφαλές, sanitised περιβάλλον». Εκτός από αυτό, όπως λέει, αναζητούν πια την εμπειρία, ουσιαστικές επαφές, σε βάθος γνωριμία με έναν νέο τόπο. «Το ταξίδι έχει γίνει πια εξερεύνηση».
Ψηφιακός ξεναγός στο ακουστικό
Ο τζίρος της Clio Muse Tours, της ελληνικής startup που δημιουργεί και διαθέτει ακουστικές ξεναγήσεις για κορυφαία αξιοθέατα και θεματικούς περιπάτους, είχε φθάσει το 2019 στις 760.000 ευρώ. Μετά το χάος. «Μας έλεγαν ότι μπορεί η μετά COVID εποχή να έχει θετικό πρόσημο για εμάς, αλλά δεν μπορούσαμε σε εκείνη τη φάση να το δούμε», λέει στην «Κ» η Δάφνη Τσεβρένη, η οποία με τον Γιάννη Νικολόπουλο και τον Ανδρέα Φατούρο ίδρυσαν την εταιρεία το 2014. Οι τρεις τους είχαν γνωριστεί λίγα χρόνια νωρίτερα ως φοιτητές συμμετέχοντας σε σεμινάρια επιχειρηματικότητας. Η ιδέα του Ανδρέα να δημιουργήσουν ένα δίκτυο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς ακούστηκε αρχικά λίγο τρελή, αλλά έκανε αμέσως κλικ στους άλλους δύο. «Κάναμε έρευνα αγοράς σε μουσεία και ταξιδιώτες και σταδιακά καταλήξαμε σε μια μορφή ακουστικής ξενάγησης, την πρώτη εκδοχή της Clio Muse Tours. Αναπτύξαμε τη μεθοδολογία αφήγησης που ακολουθούμε ακόμη και λανσάραμε την υπηρεσία σε κάποια μουσεία. Το είδαν κάποια τουριστικά γραφεία και μας πρότειναν να το μεταφέρουμε και σε tours εξωτερικού χώρου. Ετσι ξεκίνησε η σημερινή εκδοχή της Clio Muse Tours, η οποία είναι ένα τουριστικό μοντέλο που παρέχεται στον πελάτη ο οποίος πληρώνει για να ακούσει το audio tour για αξιοθέατα, μουσεία, περιπάτους», λέει η κ. Τσεβρένη. Από το 2018 η ακουστική ξενάγηση συνδυάζεται και με εισιτήριο εισόδου σε ένα ενιαίο πακέτο. Κάλυψαν έτσι ένα κενό στην αγορά. «Πολλοί άνθρωποι δεν ήθελαν να συμμετάσχουν σε μεγάλο γκρουπ ή δεν έβρισκαν ξεναγό διαθέσιμο (σ.σ. οι ξεναγήσεις δημιουργούνται από διαπιστευμένους ξεναγούς και καταξιωμένους επαγγελματίες από τον χώρο του τουρισμού και του πολιτισμού)».
Περιμένοντας να περάσει η μπόρα της πανδημίας, η ομάδα της Clio Muse Tours κατόρθωσε να αυτοματοποιήσει πολλά κομμάτια στη διαδικασία εξυπηρέτησης και να εξελίξει ακόμη περισσότερο την πλατφόρμα. «Το 2020 πέσαμε, αλλά το 2021 φθάσαμε στις 780.000 και το 2022 στα 3,2 εκατ. ευρώ. Ναι, πήγε αρκετά δυνατά». Η εταιρεία δραστηριοποιείται σε 24 χώρες, με πιο έντονη παρουσία σε Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία, Αίγυπτο και Τουρκία. «Πέρυσι φθάσαμε στους 120.000 ταξιδιώτες που είτε κατέβασαν audio tour ή αγόρασαν πακέτο ακουστικής ξενάγησης και εισιτήριο μαζί. Το προϊόν προσφέρει ανεξαρτησία, ευκολία, απαντάει στην τάση του last minute». Οπως λέει η ίδια, έχει αλλάξει και ο ταξιδιώτης. «Το 2019 μόνο το 15% των επισκεπτών σε μουσείο ίσως έπαιρνε ακουστική ξενάγηση. Τώρα είμαστε στο 30%. Η ιδέα της ακουστικής ξενάγησης έχει πάρει μεγαλύτερες διαστάσεις μετά την COVID-19. Περάσαμε δύσκολα, αλλά κάθε εμπόδιο τελικά είναι για καλό». Ο στόχος φέτος είναι ο τζίρος να φθάσει στα 13,5 εκατ. ευρώ.
Οι αριθμοί
58% της Gen Z (18-25) και των millennials (26-41) δίνουν προτεραιότητα στις ταξιδιωτικές εμπειρίες από τα καταναλωτικά αγαθά.
63% ήταν η ζήτηση στο σύνολο των ταξιδιωτών για ξεναγήσεις το 2022, από 43% το 2019, ενώ αντίστοιχα οι επισκέψεις σε ιστορικά αξιοθέατα μειώθηκαν από 57% σε 36%.
35% έφθασε η ζήτηση για δραστηριότητες σε εξωτερικό χώρο, από 26% που ήταν πριν από τρία χρόνια.
25% των ταξιδιωτών ηλικίας κάτω των 35 ετών χρησιμοποιούν το TikTok για να ανακαλύψουν νέες δραστηριότητες.