Είναι μια εποχή που μας καθόρισε. Δοκίμασε τα όρια αντοχής του υποστελεχωμένου Εθνικού Συστήματος Υγείας. Καθιέρωσε για μεγάλο διάστημα πρωτόγνωρα –σε τόσο μεγάλη κλίμακα– μέτρα απομόνωσης. Αλλαξε τον τρόπο επικοινωνίας των υγειονομικών με τους αρρώστους, αλλά και το πώς οι συγγενείς αποχωρίστηκαν τους οικείους τους.
Στις αρχές Μαΐου ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κήρυξε το τέλος της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης για την πανδημία της COVID-19, επισημαίνοντας, όμως, ότι η ασθένεια δεν έχει πάψει να αποτελεί παγκόσμια απειλή για την υγεία. Με αφορμή αυτή την εξέλιξη η «Κ» μίλησε με δύο γιατρούς και έναν νοσηλευτή της πρώτης γραμμής. Επιχείρησαν μια σύντομη αναδρομή στις πιεστικές στιγμές που αντιμετώπισαν κατά την πανδημία, οι οποίες δύσκολα θα περάσουν στη λήθη.
ΜΑΡΙΑ ΜΥΛΩΝΑ
Παθολόγος
Αν δεν είχα εμβολιαστεί, δεν θα μιλούσαμε
Η πρώτη επαφή της Μαρίας Μυλωνά με τον ιό ήταν αιφνίδια, τον Μάρτιο του 2020, όταν την ειδοποίησε συνάδελφός της ότι νόσησε. Ηταν μία από τις στενές επαφές του και δεν άργησε να εμφανίσει και εκείνη συμπτώματα. Συνολικά πέντε υγειονομικοί βγήκαν θετικοί στο Λαϊκό Νοσοκομείο τότε μέσα σε τρεις ημέρες. Ηταν μία από τις πρώτες νοσοκομειακές εστίες υπερμετάδοσης και υπήρχε κίνδυνος να κλείσει η κλινική εφόσον εμφανίζονταν περισσότερα κρούσματα. Τελικά αυτό δεν συνέβη.
Η κ. Μυλωνά, παθολόγος και επιμελήτρια Α΄ στο Λαϊκό Νοσοκομείο, θυμάται ακόμη εκείνη τη στρεσογόνο και αγωνιώδη περίοδο. Συνάδελφός της που επικοινωνούσε με Ιταλούς γιατρούς, τους ενημέρωνε για πρωτοεμφανιζόμενα συμπτώματα. Οι νοσούντες υγειονομικοί κρατούσαν λεπτομερές ημερολόγιο, προσπαθούσαν να υποστηρίξουν ο ένας τον άλλο. Στις 15 ημέρες είχαν επιστρέψει στα καθήκοντά τους, εκτός από την κ. Μυλωνά. «Στα 37 μου, να μην μπορώ ακόμη να περπατήσω παραπάνω από 15 μέτρα χωρίς να κουραστώ, να ταχυκαρδίσω στην όρθια στάση σε βαθμό βασανιστικό», λέει. Τελικά επανήλθε στις τρεις εβδομάδες, κατάκοπη και ανέτοιμη. Επρεπε όμως να βοηθήσει στην κλινική και να συμμετάσχει στις εφημερίες της πρώτης γραμμής. Αυτή δεν ήταν η μόνη φορά που θα νοσούσε.
Τον Αύγουστο του 2021 βγήκε για δεύτερη φορά θετική. Οπως περιγράφει, εκτέθηκε σε ανεμβολίαστη ασθενή με οξεία λοίμωξη αναπνευστικού, η οποία επιθετικά αρνιόταν να φορέσει μάσκα για να προστατεύσει τους υπόλοιπους. Συνολικά 22 άτομα, νοσηλευόμενοι, νοσηλευτές και γιατροί ασθένησαν.
Η ανοσοκατεσταλμένη μητέρα συναδέλφου της έχασε τη ζωή της από αυτή τη διασπορά, ενώ η ίδια είχε πλέον ακόμη πιο σοβαρά συμπτώματα. Κοιμόταν μπρούμυτα για να αναπνεύσει καλύτερα, έκανε στο σπίτι της αναπνευστική φυσικοθεραπεία και η ορθοστατική ταχυκαρδία την επισκέφθηκε ξανά. Και αυτή η επιστροφή της στην εργασία ήταν επώδυνη. Λέει ότι ακόμη και ένα μήνα μετά τη νόσηση, χρειαζόταν βοήθεια για να ανέβει έναν όροφο. Εκανε τρεις στάσεις και στο τέλος ανέβαζε 120 σφυγμούς. Χρειαζόταν 15 λεπτά καθιστή για να επανέλθει. «Αν δεν είχα εμβολιαστεί, δεν θα μιλούσαμε σήμερα», τονίζει.
Νόσησε άλλες δύο φορές, ήπια ή χωρίς συμπτώματα. Ολη αυτή η περιπέτεια, όμως, οδήγησε σε διάγνωση μυοκαρδίτιδας και βρίσκεται ακόμη υπό καρδιολογική παρακολούθηση. Και άλλοι υγειονομικοί έχουν να μοιραστούν παρόμοιες μαρτυρίες, ακόμη κι αν ανά περίπτωση ο τρόπος εκδήλωσης της νόσου διαφέρει.
Χρειάστηκε σε διάφορες φάσεις της πανδημίας να δείξουν αυταπάρνηση παρά τον φόβο και τους κινδύνους. Αυτό δεν ξεχνιέται εύκολα.
«Η ανακοίνωση του ΠΟΥ σήμανε το τέλος των έκτακτων μέτρων της πανδημίας, ο κορωνοϊός για εμάς τους υγειονομικούς όμως είναι και θα είναι εδώ, απλά σε πιο ενδημική μορφή, με αυξημένα πάντα μέτρα για την προστασία των ασθενών μας. Τώρα έχουμε όπλα, έχουμε γνώση, αυξημένη εγρήγορση», λέει. Τρία χρόνια μετά την εμφάνιση των πρώτων κρουσμάτων και της δικής της πρώτης νόσησης τονίζει ότι της έχει μείνει μια πικρή γεύση, ειδικά από «τη μη αναγνώριση του έργου ιδίως των παθολόγων σε όλη την πανδημία», αλλά και τη «μη αναγνώριση του πολύτιμου έργου της κινητήριου δύναμης των νοσοκομείων μας, των ειδικευομένων μας».
ΓΑΡΥΦΑΛΛΙΑ ΠΟΥΛΑΚΟΥ
Παθολόγος – λοιμωξιολόγος
Γνώσεις δεκαετίας μέσα σε τρία χρόνια
Ηταν Ιανουάριος του 2021 όταν η Γαρυφαλλιά Πουλάκου, παθολόγος-λοιμωξιολόγος στη Γ΄ Παθολογική Κλινική του «Σωτηρία», περιέγραψε στην «Κ» μια σκηνή που μέχρι τότε συναντούσε μόνο στη βιβλιογραφία. Από τις κάμερες που είχαν τοποθετηθεί στους θαλάμους νοσηλείας της κλινικής COVID είδαν μια ασθενή στο πάτωμα, νόμιζαν ότι είχε πέσει από το κρεβάτι. Αργότερα διαπίστωσαν ότι είχε κάτσει με την πλάτη στον τοίχο, το κεφάλι σκυμμένο και το δεξί γόνατο λυγισμένο στο στέρνο της. Βρισκόταν σε τελικό στάδιο δύσπνοιας, η μάσκα δεν την ανακούφιζε. Πάσχιζε να αναπνεύσει και έψαχνε μια στάση που θα τη βοηθούσε. Χρειάστηκε να διασωληνωθεί. Η ασυνήθιστη θέση που πήρε ενστικτωδώς αποκαλείται στη βιβλιογραφία «στάση μετάνοιας». Τα χρόνια της πανδημίας πέρασαν για την κ. Πουλάκου σε μια διαρκή κατάσταση εγρήγορσης στην πρώτη γραμμή μαζί με τους συναδέλφους της στο «Σωτηρία». Δεν μπορούσε να φανταστεί σε όλη αυτή την πορεία των συνεχών ανατροπών πότε θα έφτανε η ώρα της εξόδου από την κρίση. «Ηξερα ότι θα χρειάζονταν πολλαπλές παρεμβάσεις, όπως νέες θεραπείες και εμβόλια, αλλά δεν μπορούσα να φανταστώ ότι η πλαστικότητα του ιού θα ξεπερνούσε τόσες φορές τις δικές μας κατακτήσεις, όπως έγινε με τα τόσο υποσχόμενα μονοκλωνικά αντισώματα», δηλώνει.
Το τελευταίο εξάμηνο η καθημερινότητα στα περιστατικά που διαχειρίζονται έχει βελτιωθεί αισθητά. Ωστόσο τονίζει ότι το τέλος της πανδημίας θα είναι για τους ίδιους οριστικό «όταν θα καταργηθεί και η τελευταία νοσηλευτική πτέρυγα αποκλειστικά για COVID-19». Αναγνωρίζει πάντως ότι πλέον στον κόσμο ο κορωνοϊός φαίνεται ήδη σαν μια μακρινή ανάμνηση. «Επιστημονικά ζήσαμε γνώσεις μιας δεκαετίας μέσα σε τρία χρόνια. Αλλαξε τόσες φορές η στρατηγική μας έναντι της νόσου. Ευτυχώς οι άνθρωποι έχουμε την τάση να ξεχνάμε γρήγορα τα επώδυνα και να προχωράμε μπροστά, είναι ένας μηχανισμός άμυνας», λέει και προσθέτει ότι δεν πρέπει να ξεχάσουμε ό,τι συνέβη εάν θέλουμε να μην επαναληφθεί. «Χρειάζεται μια ψύχραιμη αποτίμηση της πραγματικότητας που ζήσαμε, με τη συμμετοχή όλων των κοινωνικών εταίρων, ώστε να είμαστε έτοιμοι και ώριμοι για μια επόμενη πρόκληση, που είναι σίγουρο ότι θα έρθει». Η επόμενη μέρα, πάντως δεν προδιαγράφεται ανέφελη. Η κ. Πουλάκου επισημαίνει ότι καθώς ένα μεγάλο μέρος της υγειονομικής δύναμης στρατεύθηκε στη μάχη του κορωνοϊού, άλλες πτυχές φροντίδας έμειναν πίσω. Η φυγή νέων επιστημόνων στο εξωτερικό συνεχίζεται και μεγάλο μέρος των υγειονομικών εμφανίζει σύνδρομο εργασιακής εξουθένωσης. «Πέρα από τη στρατηγική ενδυνάμωσης του αριθμού των υγειονομικών, η φροντίδα της ακεραιότητας και της ασφάλειας των ήδη υπηρετούντων πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα για το μέλλον», λέει.
ΓΑΒΡΙΗΛ ΤΑΧΤΑΤΖΟΓΛΟΥ
Νοσηλευτής
«Καταλάβαμ εότι είμαστε περαστικοί»
Τον Νοέμβριο του 2020, σε μία από τις πιο δύσκολες εξάρσεις της πανδημίας, ο Γαβριήλ Ταχτατζόγλου έστησε μια κατ’ οίκον «μονάδα αυξημένης φροντίδας» για να περιθάλψει συγγενείς του που είχαν νοσήσει. Προμηθεύτηκε οξυγόνο, φορούσε μάσκα, ήταν αδύνατο όμως να περάσει αλώβητος αυτή τη διαδικασία, βρισκόταν εκτεθειμένος. «Επρεπε να επιλέξω: ή θα μπω στη φωτιά με κίνδυνο να καώ ή θα μείνω απέξω και θα κάνω τον σταυρό μου για να δω πώς θα καταλήξει. Εγώ προτίμησα να μπω στη φωτιά», είχε δηλώσει τότε στην «Κ». Ο έμπειρος νοσηλευτής επέλεξε αυτή την οδό γιατί ήδη τα νοσοκομεία της Θεσσαλονίκης ήταν γεμάτα. Δεν ήθελε να επιβαρύνει με πρόσθετο φόρτο τους συναδέλφους του. Στο τέλος όλα πήγαν καλά. Η πανδημία, όμως, έχει αφήσει ανεξίτηλο αποτύπωμά. «Οι συνθήκες ήταν εκτάκτου ανάγκης, τώρα προσπαθούμε να μπούμε στη ρουτίνα μας», λέει στην «Κ» ο κ. Ταχτατζόγλου, αναπληρωτής προϊστάμενος νοσηλευτών στη ΜΕΘ του «Παπαγεωργίου». «Οταν ξεκινούσε η πανδημία δεν φανταζόμουν ότι θα χάναμε τόσο κόσμο και ότι θα άφηνε τόσο μεγάλες πληγές και ψυχικά, σε όλους, και κυρίως σε εμάς στην πρώτη γραμμή».
Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών έχασε και δύο κοντινούς του ανθρώπους, συνομηλίκους του. «Παρόλο που αντιμετωπίζουμε τον θάνατο και την αρρώστια κάθε λεπτό στις μονάδες εντατικής θεραπείας, καταλάβαμε ότι είμαστε περαστικοί από αυτή τη ζωή», τονίζει.