Όταν η Μαριάνθη Κερμανίδου έκανε δειγματοληψίες, οργώνοντας με ένα ειδικά εξοπλισμένο καΐκι τον Θερμαϊκό Κόλπο, δεν μπορούσε να φανταστεί τη μόλυνση που έχει υποστεί ήδη η θάλασσα της Θεσσαλονίκης.
«Στο νερό δεν φαίνονται τόσο πολύ. Όταν πας στο εργαστήριο όμως και τα αναλύεις στα μικροσκόπια και τα στερεοσκόπια, ξαφνικά βλέπεις πόσα πολλά είναι, και πόσα διαφορετικά σχήματα έχουν: σφαιρίδια και ίνες».
Η μεταδιδακτορική ερευνήτρια αναφέρεται στα μικροπλαστικά που εντόπισε ως μέλος της επιστημονικής ομάδας του ΑΠΘ που πραγματοποίησε την πρώτη, τέτοιας κλίμακας, μελέτη για να ποσοτικοποιήσει τα μικροπλαστικά σε δείγματα νερού, βυθού αλλά και ψαριών του Θερμαϊκού Κόλπου.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα που δημοσιεύτηκαν πρόσφατα στο έγκριτο Science of Total Environment, o Θερμαϊκός έχει υποστεί ήδη σημαντική επιβάρυνση από μικροπλαστικά, που σε σύγκριση μάλιστα με άλλους κόλπους στην Ελλάδα και τη Μεσόγειο είναι μεγαλύτερη.
Μεγαλύτερες συγκεντρώσεις από Δυτική Μεσόγειο και Ιόνιο
«Υπάρχει σημαντική επιβάρυνση. Είμαστε ψηλά σε σχέση με το μέσο όρο. Για παράδειγμα, στη Σαρδηνία εντόπισαν 0,5 μικροπλαστικά ανά κυβικό μέτρο νερού ενώ εμείς στον Θερμαϊκό Κόλπο 2 μικροπλαστικά. Αντίστοιχα, το άθροισμα των μικροπλαστικών ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο στον Θερμαϊκό είναι 750.000, τη στιγμή που τα αντίστοιχα νούμερα στη Δυτική Μεσόγειο είναι 130.000 και στο Ιόνιο 230.000», δηλώνει στην «Κ» ο Δημοσθένης Σαρηγιάννης, Καθηγητής, Περιβαλλοντικής Μηχανικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, προσθέτοντας πως η κατάσταση ου Θερμαϊκού είναι παρόμοια με αυτή του Κόλπου της Μερσίνης στην Τουρκία. Όπως σημειώνει, η έρευνα αποδεικνύει πως οι αρχές πρέπει να δράσουν άμεσα για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
Οι μεγάλες συγκεντρώσεις μικροπλαστικών στις θάλασσες σε όλο τον κόσμο απασχολούν τα τελευταία χρόνια τους επιστήμονες, που έχουν ήδη αποσαφηνίσει τις αρνητικές συνέπειες της ύπαρξης αυτών στα ψάρια και μελετούν επισταμένα και τις πιθανές επιπτώσεις τους στην υγεία του ανθρώπου.
Στο πιάτο μέσω… ψαριών
Στην περίπτωση του Θερμαϊκού, η μόλυνση των μικροπλαστικών φαίνεται πως καταλήγει εύκολα στο πιάτο μας.
«Εντοπίζονται από 1,3 έως 15 μικροπλαστικά ανά ψάρι τα οποία μπορεί να έχουν μέγεθος από 1 έως 2,5 χιλιοστά. Το μεγαλύτερο μέρος των πλαστικών αυτών είναι πολυαιθυλένιο και πολυπροπυλένιο», σημειώνει ο καθηγητής, συμπληρώνοντας πως οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις εντοπίζονται στα ψάρια μεσοπέλαγα του Κόλπου, μάλλον εξαιτίας των ρευμάτων.
Όπως επισημαίνει, για να αποκτήσουν τις επιθυμητές ιδιότητες, στα πλαστικά αυτά έχουν προστεθεί χημικά τα οποία έχουν συνήθως τοξικές ιδιότητες που μπορεί να έχουν επιπτώσεις στην υγεία όσων τα καταναλώνουν. Μάλιστα, προσθέτει πως οι χημικές αυτές ουσίες εκλύονται πιο εύκολα όταν τα μικροπλαστικά είναι σε ινώδη μορφή, την οποία και έχει περίπου το 60% των μικροπλαστικών που εντοπίστηκαν στον Θερμαϊκό Κόλπο.
«Όταν έχουν ινώδη μορφή, εισχωρούν και ευκολότερα στους ιστούς των ψαριών», συμπληρώνει.
Η πλειοψηφία των μικροπλαστικών που εξήχθησαν από τα ψάρια ήταν λευκά ωστόσο εντοπίστηκαν αρκετά μαύρα και πολύ λιγότερα κόκκινα, μπλε, γκρίζα, φουξ, πορτοκαλί και πράσινα κομμάτια. Το δεδομένο αυτό, σύμφωνα με τη μελέτη, δείχνει πως η μόλυνση έρχεται από διαφόρων ειδών πλαστικά που χρησιμοποιούνται από τις συσκευασίες μέχρι τα ρούχα.
Οι πιθανές αιτίες
Οι αιτίες που η επιβάρυνση του Θερμαϊκού είναι σημαντική οφείλεται εν μέρει, κατά τον κ. Σαρηγιάννη, στη μορφολογία του Θερμαϊκού, ο οποίος είναι ένας κλειστός κόλπος που με τα ρεύματα μπορεί να συσσωρεύσει μεγάλες συγκεντρώσεις μικροπλαστικών.
Η κ. Κερμανίδου προσθέτει πως η αιτία μπορεί να αναζητηθεί και στις ανθρωπογενείς δραστηριότητες, όπως τη βιομηχανία, τα δίχτυα αλλά και τις ποσότητες πλαστικών που καταναλώνουμε.
Στη μελέτη ως πιθανές αιτίες αναφέρονται επίσης η ιχθυοκαλλιέργεια, αλλά και η δραστηριότητα του ναυτιλία, καθώς το λιμάνι της Θεσσαλονίκης είναι το δεύτερο μεγαλύτερο της χώρας.
Όπως αναφέρει, η έρευνα αυτή είναι μια πολύ καλή αρχή, ώστε η ομάδα να συνεχίσει με πιο εξειδικευμένες μελέτες που θα επικεντρώνονται σε περιοχές ή σε συγκεκριμένα είδη ψαριών. «Είναι ένα πολύ ενδιαφέρον, καινούργιο κομμάτι και σίγουρα τα μικροπλαστικά θα μας απασχολήσουν πολύ από εδώ και πέρα».
Ο κ. Σαρηγιάννης, αποφεύγοντας την κινδυνολογία, λέει πως προφανώς θα συνεχίσει να τρώει ψάρι από τον Θερμαϊκό, ωστόσο υπογραμμίζει πως τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν πως πρέπει να ληφθούν άμεσα μέτρα. «Ο κόλπος είναι επιβαρυμένος και είναι σημαντικό να πάρουμε πολύ πιο γρήγορα μέτρα αλλαγής συμπεριφοράς για να μην επιβαρυνθεί περαιτέρω».
Σημειώνεται ότι τα δείγματα συλλέχθηκαν τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 2019. Συγκεκριμένα, συλλέχθηκαν δείγματα νερού από 21 διαφορετικές τοποθεσίες στον Θερμαϊκό, 126 δείγματα ιζήματος από πέντε παραλίες και 72 ψάρια.