Οσο πλησίαζε η ώρα, ένιωθε την καρδιά της να χτυπάει όλο και πιο δυνατά. Στην αίθουσα συνεδριάσεων, στο υπόγειο ενός ξενοδοχείου στην πλατεία Καραϊσκάκη, η Ελπίδα Κόκκοτα ήταν περιτριγυρισμένη από 104 νεαρούς «ηγέτες», συναποφοίτους της στο πρόγραμμα «Obama Leaders». Στο κοινό κάθονταν επίσης η γιαγιά της, ο σύζυγός της, λίγοι διαπιστευμένοι δημοσιογράφοι και άνδρες της ασφάλειας – Ελληνες και Αμερικανοί.
Ξαφνικά στην αίθουσα υπήρξε κινητικότητα. Η Ελπίδα πήρε μια βαθιά ανάσα και ανέβηκε στη σκηνή. «Καλωσορίσατε στην Ελλάδα», είπε. Παρότι είχε προετοιμάσει τι θα πει, τελικά μίλησε αυθόρμητα «από καρδιάς» για την ομάδα που μοιράστηκαν τόσο πολλά τους τελευταίους έξι μήνες. «Ηταν μαγικά», τους είπε και καλωσόρισε στη σκηνή τον Μπαράκ Ομπάμα και την αδελφή του, Μάγια. Ακολούθησε συζήτησή του με τέσσερις νέους ηγέτες, η οποία σηματοδότησε το τέλος της εξάμηνης διαδρομής των συμμετεχόντων στο πρόγραμμα. Ο πρώην πρόεδρος είχε επιλέξει να γίνει η αποφοίτησή τους στην Ελλάδα, αφού ήταν προγραμματισμένο να συμμετάσχει στο συνέδριο «Nostos» του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. «Είναι προφανές το γιατί είμαστε εδώ», είπε κάποια στιγμή. «Είναι αξιοθαύμαστο το πώς η Ελλάδα είχε τόσο βαθιά επίδραση στην παγκόσμια ιστορία. Και το κατάφερε με τη ναυτιλία, το εμπόριο, την ανταλλαγή ιδεών. Αυτό δηλαδή που κάνατε και εσείς το τελευταίο διάστημα. (…) Ανυπομονώ να συνεχίσω να σας βλέπω να αλλάζετε τον κόσμο. Πλέον όμως όχι ο καθένας μόνος του, αλλά μαζί, μέλη αυτής της νέας κοινότητας που δημιουργήσατε», κατέληξε.
«Νομίζω πως θα μου πάρει τουλάχιστον μια εβδομάδα να το συνειδητοποιήσω», είπε στην «Κ» η Ελπίδα λίγα μόλις λεπτά μετά το τέλος της εκδήλωσης. «Οταν το 2010 έμπαινα σε ένα αεροπλάνο για τη Βοστώνη, δεν περνούσε καν από το μυαλό μου πως μια ημέρα θα συμβεί αυτό που έζησα σήμερα».
Η μεγάλη απόφαση
Ενα χρόνο νωρίτερα, η μητέρα της, έχοντας αποταμιεύσει ένα ποσό για εκείνη, της είχε δώσει δύο επιλογές. «Μπορείς αυτά τα χρήματα να τα χρησιμοποιήσεις για να κάνεις ένα μεταπτυχιακό στο εξωτερικό ή να πάρεις ένα σπίτι». Εκείνη δεν χρειάστηκε χρόνο για να αποφασίσει. Ηταν το όνειρό της να σπουδάσει στην Αμερική. Τι κι αν τα αγγλικά της ήταν σε επίπεδο μάλλον αρχαρίου· έπεσε με τα μούτρα στο διάβασμα και λίγους μήνες μετά ξεκίνησε μεταπτυχιακό στη διοίκηση επιχειρήσεων. «Δυσκολεύτηκα όμως». Από μικρή, βέβαια, ήταν μαθημένη στα δύσκολα. Κάνοντας πρωταθλητισμό στην υδατοσφαίριση, όλα τα σχολικά της χρόνια ξυπνούσε στις 5.30 και η ημέρα τέλειωνε στις 11 κάθε βράδυ. Μετά το σχολείο σπούδασε στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου στη Ρόδο, έπειτα δούλεψε στην οικογενειακή επιχείρηση της μητέρας της. Ηταν όμως στην Αμερική, στο πανεπιστήμιο και αργότερα στην πρώτη της δουλειά στο Hult Prize (έναν φοιτητικό διαγωνισμό κοινωνικής επιχειρηματικότητας), που ένιωσε να ανοίγονται μπροστά της πολλές ευκαιρίες.
Στη δουλειά γνώρισε τον Μοχάμεντ Γιουνούς, ο οποίος το 2006 βραβεύτηκε με το Νομπέλ Ειρήνης για τη δημιουργία της τράπεζας των φτωχών. Η ίδια διηγείται πώς του ζήτησε να γίνει μέντοράς της και εκείνος της πρότεινε να ταξιδέψει με την ομάδα του στην Αμερική. «Ελπίδα, απλώς πρέπει να κάνεις αυτό που αγαπάς», της είπε στο τέλος της αποστολής. «Οταν ένας νομπελίστας σού λέει κάτι τέτοιο, δεν μπορείς παρά να το… ερευνήσεις», λέει στην «Κ» γελώντας.
Εχοντας ως πρότυπο τη μητέρα της, μια δυναμική αυτοδημιούργητη επιχειρηματία που τη μεγάλωσε μόνη της, ήξερε πως ήθελε να δουλέψει με γυναίκες. Ηθελε να στήσει ένα φορέα που θα καθοδηγούσε και θα ενίσχυε νέες γυναίκες στο να υλοποιήσουν τις ιδέες τους στα πρώτα τους επιχειρηματικά βήματα. Αρχικά χωρίς χρηματοδότηση, αποφάσισε να δοκιμάσει την ιδέα της στο Μεξικό. Βρήκε όνομα για τη ΜΚΟ, εμπνευσμένο και αυτό από τη μητέρα της, που όταν ταξίδευε για δουλειά τής έλεγε πως δεν θα νιώσει ποτέ μόνη της αν αγκαλιάζει και προσέχει τον εαυτό της. «Το Mexoxo προέρχεται από το Me (εγώ) και το xoxo (αγκαλιές και φιλιά). Tο πρώτο βήμα στην επιτυχία είναι να αγαπήσουμε και να φροντίσουμε τον εαυτό μας», είχε γράψει στο Facebook όταν ξεκινούσε.
«Μέχρι το 2030 θέλω να έχω βοηθήσει πέντε εκατομμύρια γυναίκες», λέει η Ελληνίδα που προσφώνησε τον Μπαράκ Ομπάμα στην τελετή αποφοίτησης.
Εκανε στο χέρι της τατουάζ τη λέξη «περιπέτεια» στα ισπανικά για να θυμίζει στον εαυτό της να ζήσει την εμπειρία.
Ξεκίνησε να έρχεται σε επαφή με διάφορες οργανώσεις, να μιλάει με γυναίκες για να καταλάβει τις ανάγκες τους. Οι πρώτες προσπάθειες όμως δεν έμοιαζαν να αποδίδουν. Μια συζήτηση που είχε με έναν Αμερικανό καθηγητή ήταν καθοριστική: «Μην προσπαθείς να κάνεις κάτι περίπλοκο. Η ιδέα σου είναι σωστή. Ξεκίνα σιγά σιγά και μετάδωσε τη γνώση σου».
Δούλεψε αρχικά με δύο γυναίκες, το επόμενο διάστημα με 60, το δεύτερο εξάμηνο 500 γυναίκες παρακολουθούσαν κάποιο σεμινάριό της με πρακτικές συμβουλές. «Ενιωθα πως όλο αυτό είχε δυναμική αλλά και προοπτική. Τότε έβαλα τον επόμενο μεγάλο στόχο. Να γίνω μέλος του Clinton Global Initiative και όντας σε μια τέτοια πλατφόρμα να δεσμευτώ σε έναν υψηλό στόχο» (να βοηθήσει 5.000 γυναίκες μέχρι το 2020).
Παρότι δεν κατάφερε να εξασφαλίσει ολόκληρο το ποσό των 20.000 δολαρίων που χρειαζόταν για την εγγραφή, ήρθε σε επαφή με τον επικεφαλής και, όπως διηγείται, διαπραγματεύτηκε επίμονα τη συμμετοχή της. Τα κατάφερε και βρέθηκε να παρακολουθεί μια σειρά σεμιναρίων και ομιλιών. Ηταν σε αυτό το πλαίσιο που παρακολούθησε για πρώτη φορά από κοντά ομιλία του προέδρου Ομπάμα. «Η ενέργειά του ήταν κάτι που όλοι είχαμε νιώσει. Με ενέπνευσε βαθιά». Δέκα χρόνια αργότερα, ήταν εκείνη που τον προλόγιζε σε μια ομιλία στη χώρα της.
Η συμμετοχή της στο πρόγραμμα ηγεσίας του Ιδρύματος Ομπάμα ήρθε μέσα από την προσπάθεια να σταθεί ξανά στα πόδια της μετά μια μεγάλη προσωπική περιπέτεια – την αρρώστια και απώλεια της μητέρας της. «Ενιωθα πως έπρεπε να κάνω κάτι δραστικό για να διαχειριστώ το τι μου συνέβαινε», εξηγεί. Τον περασμένο Σεπτέμβριο έκανε αίτηση και όταν έγινε η διαδικτυακή συνέντευξη δεν είχε άγχος. «Ο,τι είναι να γίνει θα γίνει», σκεφτόταν. Τους είπε την ιστορία του Mexoxo, το πώς είχε επιστρέψει στην Ελλάδα και εν μέσω κρίσης είχε ταξιδέψει σε όλη τη χώρα προσπαθώντας να καταλάβει τις ανάγκες. «Προφανώς είναι διαφορετικές από ό,τι στο Μεξικό, στην Αφρική ή στο Νεπάλ (σ.σ. όπου επίσης δραστηριοποιείται), αλλά και εδώ οι γυναίκες χρειάζονται στήριξη», εξηγεί. Τα τελευταία χρόνια, με τη βοήθεια πολλών μεγάλων εταιρειών έχει πραγματοποιήσει πολλά και διαφορετικά προγράμματα. «Υπάρχουν πολλές γυναίκες που δεν έχουν ιδέα από πού να ξεκινήσουν ή τι σημαίνει business plan, αλλά και γυναίκες που βρίσκουν “γυάλινη οροφή” στην επαγγελματική ανέλιξή τους. Στόχος μας, να τις βοηθήσουμε με όποιον τρόπο χρειάζονται».
Στην ομάδα των ηγετών
Στις 13 Ιανουαρίου έλαβε το e-mail με τη θετική απάντηση από την ομάδα του Ομπάμα. «Για μερικά λεπτά απλώς κοιτούσα την οθόνη με το στόμα ανοικτό. Ε, μετά άρχισα να ουρλιάζω από χαρά και να χορεύω», λέει. Οι επόμενοι μήνες ήταν έντονοι αλλά δημιουργικοί. Κάθε Τετάρτη βρίσκονταν διαδικτυακά για μια συζήτηση. Με τον ίδιο τον Ομπάμα, μέλη του επιτελείου του στον Λευκό Οίκο, πρώην προέδρους άλλων χωρών, πρέσβεις. «Μοιράζονταν τις εμπειρίες τους με ωμή ειλικρίνεια. Δημιουργήθηκε ένα ασφαλές περιβάλλον που πραγματικά σε ενέπνεε», λέει. Παράλληλα γίνονταν συνεδρίες και one-on-one συναντήσεις με έμπειρους μέντορες για να βελτιώσουν τις ηγετικές τους δεξιότητες, ενώ καλλιεργήθηκε η σχέση μεταξύ των νέων «ηγετών» ώστε να ανακαλύψουν νέους τρόπους που θα επιφέρουν τις αλλαγές που επιδιώκουν. «Ηδη διαμορφώνουμε με τον Πετρ, υπότροφο από την Τσεχία, ένα πρόγραμμα για τους Ρομά που θα εφαρμοστεί και στην Ελλάδα», σημειώνει, ενώ μοιράστηκε και έναν ακόμη στόχο που έθεσε το τελευταίο εξάμηνο: «Μέχρι το 2030 θέλω να έχω βοηθήσει πέντε εκατομμύρια γυναίκες».
Η πρώτη Ελληνίδα Obama leader και το πρότζεκτ για τα προσφυγόπουλα
Η Σοφία Κουβελάκη, γενική διευθύντρια του ΗΟΜΕ Project, μιας οργάνωσης που στηρίζει ασυνόδευτα προσφυγόπουλα, ήταν η πρώτη Ελληνίδα «ηγέτις» του προγράμματος το 2020 και έχει δει στην πράξη το πώς δημιουργείται μια κοινότητα αλληλοϋποστήριξης. Τον Μάρτιο του 2021, κατά τη διάρκεια της δικής της τελετής αποφοίτησης, ενημερώθηκε από τους συνεργάτες της πως ο Ηλίας Κασιδιάρης είχε ανεβάσει μέσα από τη φυλακή ένα βίντεο που στοχοποιούσε την οργάνωσή της. Αμφιταλαντεύτηκε για το εάν θα έπρεπε να το μοιραστεί με την ομάδα. Το έκανε και είδε με έκπληξη μια αστραπιαία κινητοποίηση στο να τη στηρίξουν όχι μόνο ψυχολογικά, αλλά κυρίως σε πρακτικά θέματα: από το να εντοπίσουν με ένα εξειδικευμένο πρόγραμμα άλλες απειλές στο Διαδίκτυο, να κάνουν στην ομάδα της εκπαίδευση σε θέματα ασφάλειας, να τους παρέχουν νομικές συμβουλές.
Εκτοτε, η επαφή μεταξύ τους είναι συνεχής. Πρόσφατα όλοι στήριξαν μια καμπάνια για την επίσης απόφοιτο του προγράμματος, Βιετναμέζα Χονγκ Χοάνγκ, που φυλακίστηκε λόγω του ακτιβισμού της σε περιβαλλοντικά θέματα. Ενώ το βράδυ της περασμένης Tρίτης ο ίδιος πρόεδρος Ομπάμα ανέβασε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ένα ποστ για την Κουβελάκη και το έργο της: «Την Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, η Σοφία ξενάγησε την ομάδα των Obama leaders στους ξενώνες του HOME Project», έγραψε στους 36,5 εκατ. ακολούθους του.
Η επίσκεψη αυτή είχε προγραμματιστεί εδώ και εβδομάδες. Σε έναν από τους 14 ξενώνες της οργάνωσης, η Κουβελάκη υποδέχθηκε τους φετινούς «ηγέτες» και την αδελφή του Ομπάμα, Μάγια Σοετόρο. Τους μίλησε για όσα έχουν καταφέρει αυτά τα έξι χρόνια. Για τα 1.050 παιδιά τους, όπως τα αποκαλεί, που έχουν στηρίξει και τα οποία έχουν επιδείξει απίστευτες δυνατότητες ενσωμάτωσης. Πάνε σχολείο (κάποια με υποτροφία σε ιδιωτικά σχολεία), δώδεκα σπουδάζουν στο πανεπιστήμιο. Αλλα, μετά την ενηλικίωσή τους, βρίσκουν εργασία και πολλά επιστρέφουν για να δουλέψουν στους ξενώνες.
Το ναυάγιο
Ολοι ήθελαν να μάθουν για το ναυάγιο στην Πύλο. «Είναι σοκαριστικό το μέγεθος της τραγωδίας. Αλλά δυστυχώς δεν είναι κάτι καινούργιο. Εμείς έχουμε πολλά παιδιά που είδαν τους γονείς τους να πνίγονται. Είναι κάτι που συμβαίνει εδώ και χρόνια», τους είπε. Η ίδια, παρότι προσπαθεί να εστιάζει στα θετικά, τους μίλησε πολύ ανοικτά για τις δυσκολίες και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν καθημερινά σε θεσμικό και πολιτικό επίπεδο. Οταν της ζητήθηκε να προλογίσει τη συζήτηση μεταξύ του προέδρου Ομπάμα και του Ανδρέα Δρακόπουλου στο συνέδριο «Nostos», αποφάσισε να κάνει το ίδιο. Επέλεξε με προσοχή την κάθε της λέξη και μίλησε για το πώς οι επαναπροωθήσεις, οι συνθήκες διαβίωσης για τους πρόσφυγες και οι ανύπαρκτες πολιτικές ένταξης είναι θέματα που πρέπει επειγόντως να αντιμετωπίσουμε. Η ομιλία της έκλεισε με τη φράση που είχε πει ο Ομπάμα το 2016, όταν είχε μιλήσει ξανά στη χώρα μας και την είχε συγκινήσει: «Ολοι ζούμε κάτω από τον ίδιο ήλιο. Ερωτευόμαστε κάτω από το ίδιο φεγγάρι. Είμαστε άνθρωποι».