Ποιος θυμάται τις δημοτικές εκλογές του 2019; Ποιος θυμάται την Αθήνα του 2019; Ποιος θυμάται την ατζέντα εκείνης της λησμονημένης άγριας προεκλογικής περιόδου που συνέπεσε με τις ευρωεκλογές και θάφτηκε από το αναπόφευκτο κομματικό ταρατατζούμ ενόψει των εθνικών εκλογών που θα ακολουθούσαν;
Εχουν περάσει τέσσερα χρόνια από την τελευταία φορά που κληθήκαμε να ψηφίσουμε για δημάρχους και περιφερειάρχες. Και η Αθήνα του 2023 μοιάζει να απέχει τουλάχιστον μια δεκαετία από την Αθήνα του 2019. Αγνωστες λέξεις για τότε, όπως «υπερτουρισμός», «εξευγενισμός» (η ελληνική απόδοση του αγγλοσαξονικού όρου «gentrification»), «πανδημία» εισέβαλαν απότομα στο αθηναϊκό λεξιλόγιο προοικονομώντας τη μετάβαση από τη μια μητροπολιτική κατάσταση στην άλλη: ενώ το 2019 το κοινωνικό αίτημα και η αγωνία ήταν η έξοδος από την κρίση και τα οικονομικά και κοινωνικά της συμπαρομαρτούντα (ανάπτυξη, τουρισμός, ασφάλεια), τέσσερα χρόνια μετά το σκηνικό μοιάζει να έχει αναποδογυρίσει. Φαίνεται ότι η εμπειρία της πανδημίας και το τουριστικό success story που ακολούθησε επαναπροσδιόρισε προτεραιότητες και ανέδειξε νέες δυνατότητες που άλλους τους ενθουσιάζουν και άλλους τους προβληματίζουν.
Θανάσης Καραγεώργος
Ο,τι βλέπω, ό,τι μυρίζω
Μιλώντας με ειδικούς (αρχιτέκτονες, πολεοδόμους) και λιγότερο ειδικούς (κατοίκους, επαγγελματίες) διαπιστώνεις ήδη ένα πρώτο σχίσμα: οι αρχιτέκτονες φαίνεται να εστιάζουν περισσότερο στη «μεγάλη εικόνα» (υπερτουρισμός, ρύθμιση της αγοράς βραχυχρόνιας μίσθωσης, ποιοτικότερη διαχείριση του δημόσιου χώρου κ.ά.), κάτοικοι και επαγγελματίες κατεβάζουν τον πήχυ των προσδοκιών αρκετά χαμηλότερα επιμένοντας στα «τετριμμένα» πλην χρόνια θέματα που ταλανίζουν αυτή την πόλη, βασικά καθαριότητα και ασφάλεια. Στην τελευταία αυτή κατηγορία ανήκει σίγουρα ο κ. Θανάσης Καραγεώργος, ο άνθρωπος που συνεχίζει μια οικογενειακή παράδοση 92 ετών, το περίφημο γαλακτοπωλείο της Ομόνοιας, τη «Στάνη», στον πεζόδρομο της Μαρίκας Κοτοπούλη, στην πλάτη του «Χόντου», ανάμεσα σε Σατωβριάνδου και Βερανζέρου. Δεν ανήκει στους επαγγελματίες γκρινιάρηδες, είναι ένας ωραίος άνθρωπος, ανοιχτόκαρδος και καλοπροαίρετος, που ωστόσο δεν μασάει τα λόγια του: «Καθαριότητα και τάξη θέλουμε, δεν ζητάμε τον ουρανό με τα αστέρια. Τι να τις κάνω τις πολιτιστικές εκδηλώσεις αν μέχρι να έρθω στο μαγαζί έχω πέσει πάνω σε δυστυχισμένους ανθρώπους που χτυπάνε τη δόση τους μπροστά στα μάτια μου ή αν οι κάδοι είναι ξέχειλοι ή αν πρέπει να κρατάω τη μύτη μου για να μην μου τρυπήσουν τα ρουθούνια οσμές κάθε είδους από δρόμους, κάδους και πεζοδρόμια;». Ο κ. Καραγεώργος ήλπιζε, όπως μας λέει, ότι η λειτουργία τόσο πολλών ξενοδοχείων στην περιοχή θα οδηγούσε σε λύση εκκρεμοτήτων όπως αυτές που μας περιέγραψε νωρίτερα. «Δεν καταλαβαίνω πώς μεγάλες εταιρείες αλλά και μεμονωμένοι επενδυτές που έχουν δώσει εκατομμύρια για να ανακαινίσουν ή να φτιάξουν από το μηδέν ωραία, μεγάλα ξενοδοχεία ανέχονται αυτήν την κατάσταση. Πίστευα ότι θα είχαν το μέγεθος και τις διασυνδέσεις για να επιτύχουν μια νέα κατάσταση, στοιχειωδώς πολιτισμένη, αλλά αυτό δεν φαίνεται μέχρι τώρα. Καλώ όλους τους υποψηφίους για τον Δήμο της Αθήνας να κάνουμε μια βόλτα στην περιοχή και να σκεφτούν μετά αν οι εικόνες που θα συναντήσουν μας τιμούν σαν πόλη και σαν κράτος εν έτει 2023».
Αναστασία Σγουμποπούλου
Αρκούν οι νόμοι
Σε ξενοδοχείο, και μάλιστα της κατηγορίας boutique hotel, επένδυσε η κ. Αναστασία Σγουμποπούλου· όχι στην Ομόνοια, αλλά στην πλατεία Αγίας Ειρήνης, μια περιοχή πολύ πιο φωτεινή και ζωντανή, που έχει όμως κι αυτή τα δικά της προβλήματα. Τα δεκάδες καταστήματα εστίασης έχουν πλημμυρίσει με τραπεζοκαθίσματα κάθε εκατοστό δημόσιου χώρου, το κρυφτούλι με τη Δημοτική Αστυνομία παίζεται σε καθημερινή βάση, ενώ, όπως μας λέει η ίδια, το πρόβλημα της ηχορρύπανσης από τα μαγαζιά δημιουργεί προβλήματα στους υψηλών απαιτήσεων πελάτες του Perianth, που με πολλή αγάπη και κόπο έστησε μαζί με τα δύο αδέλφια της στη γνωστή μεσοπολεμική πολυκατοικία στο βορειοδυτικό άκρο της πλατείας.
«Αυτό που περιμένω τα επόμενα τέσσερα χρόνια είναι απλώς να εφαρμόζονται οι νόμοι», μου λέει. «Να μπει ένα τέλος στα χιλιάδες κακόγουστα τραπεζοκαθίσματα που μετά την πανδημία έχουν καταλάβει όλα μας τα πεζοδρόμια. Είναι πολύ συγκεκριμένος ο νόμος για τα μέτρα που δικαιούται το κάθε μαγαζί, ας εφαρμοστεί επιτέλους. Να μπει ένα τέλος στα εξωτερικά ηχεία με μουσική στη διαπασών σε πεζοδρόμια και ταράτσες πιθανότατα παράνομων μαγαζιών. Είναι φοβερή κακογουστιά και κυρίως απόλυτη ασέβεια προς τους ελάχιστους κατοίκους που αντέχουν πλέον να ζουν στο ιστορικό κέντρο, αλλά και προς τους ανθρώπους που έχουν επενδύσει σε αυτό. Και κάτι ακόμη: να μπορούμε να φθάσουμε σπίτι μας. Οταν έχει πορεία στο Σύνταγμα κάθε δεύτερη μέρα, είναι αδύνατον να φθάσουμε σπίτι μας. Και το θέμα της ασφάλειας· το βρίσκω αδιανόητο να μπαίνουν ανενόχλητοι στα σπίτια μας και να μην μπορεί κανείς να κάνει τίποτα για να μας προστατεύσει ακόμη και σε περιοχές του ιστορικού κέντρου, με ατέλειωτο κόσμο να κυκλοφορεί. Σε γενικές γραμμές θα ήθελα τα πράγματα να σχεδιάζονται από ανθρώπους με μεγαλύτερη ευαισθησία και σεβασμό προς την πόλη. Αυτά που ενοχλούν εμάς θα ενοχλούν μακροπρόθεσμα και τους τουρίστες, οι οποίοι είναι όλο και πιο ενημερωμένοι και ψάχνουν τελικά το ξεχωριστό και όμορφο και σχεδόν ποτέ το μαζικό, το πρόχειρο ή το κακόγουστο».
Τι να τις κάνω τις πολιτιστικές εκδηλώσεις αν μέχρι να έρθω στο μαγαζί έχω πέσει πάνω σε δυστυχισμένους ανθρώπους που χτυπάνε τη δόση τους; Να μπει ένα τέλος στα χιλιάδες κακόγουστα τραπεζοκαθίσματα και στα εξωτερικά ηχεία με μουσική στη διαπασών. Θα περίμενα να ληφθούν μέτρα ενάντια στην ανεξέλεγκτη εξάπλωση των τουριστικών υποδομών και στον εκτοπισμό των μόνιμων κατοίκων από το κέντρο της πόλης. Αν απελευθερωθεί το δίκτυο πεζοδρόμων από τα αυτοκίνητα και τις μοτοσικλέτες που το χρησιμοποιούν κανονικότατα χωρίς κυρώσεις, η πόλη θα αναπνεύσει.
Πάνος Δραγώνας
Ο Θεός στις λεπτομέρειες
Ο Πάνος ∆ραγώνας με τις πολλές ιδιότητές του (αρχιτέκτονας, καθηγητής αλλά και κάτοικος του κέντρου της πόλης) γνωρίζει όσο λίγοι της γενιάς του την πολυπλοκότητα της αθηναϊκής πραγματικότητας. Συμφωνεί ότι η Αθήνα είναι μια πόλη με ιδιαίτερη γοητεία αλλά και πολλά προβλήματα. «Οι αθηναϊκοί δρόμοι είναι γεμάτοι ζωντάνια, αν και στο μεγαλύτερο μέρος του ο δημόσιος χώρος παραμένει δυσλειτουργικός και κακοσχεδιασμένος. Τα τελευταία χρόνια το κέντρο της πόλης μεταμορφώνεται λόγω της τουριστικής ανάπτυξης. Οι υποδομές βελτιώνονται, αλλά οι αξίες γης εκτοξεύονται, οι μόνιμοι κάτοικοι εκτοπίζονται και η κοινωνική συνοχή απειλείται. Το φαινόμενο του υπερτουρισμού απειλεί να κατασπαράξει το αντικείμενο λατρείας του, ενώ την ίδια στιγμή οι κίνδυνοι της κλιματικής αλλαγής γίνονται ολοένα και πιο ορατοί». Τι θα ήθελε να δει ο ίδιος τα επόμενα τέσσερα χρόνια στην πόλη του; «Θα περίμενα από τη νέα δημοτική αρχή να δώσει προτεραιότητα στην αναβάθμιση των δημόσιων χώρων και στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας της πόλης. Είναι η στιγμή να διασφαλιστεί το δικαίωμα κάθε πολίτη να περπατάει με άνεση στην Αθήνα. Ο αιώνας του αυτοκινήτου ήταν ο προηγούμενος. Ο δημόσιος χώρος πρέπει να αποδοθεί σταδιακά στους πεζούς, στα ποδήλατα και στα μέσα μαζικής μεταφοράς, με γενναίες παρεμβάσεις, όπως εκτεταμένες ηπιοποιήσεις κυκλοφορίας και διαπλατύνσεις πεζοδρομίων. Η παρουσία των φυτεύσεων στον δημόσιο χώρο πρέπει να ενισχυθεί όσο είναι δυνατόν. Τα δέντρα είναι το καλύτερο όπλο που διαθέτουμε απέναντι στην απειλή της κλιματικής αλλαγής. Δεν πρόκειται για διακοσμητικά στοιχεία αλλά για εργαλεία απορρόφησης διοξειδίου του άνθρακα και μείωσης της θερμοκρασίας».
Το ζήτημα του υπερτουρισμού απασχολεί έντονα τον Πάνο Δραγώνα. «Ναι, θα περίμενα να ληφθούν μέτρα ενάντια στην ανεξέλεγκτη εξάπλωση των τουριστικών υποδομών και στον εκτοπισμό των μόνιμων κατοίκων από το κέντρο της πόλης. Υπάρχουν οικονομικά μέτρα για να επιτευχθεί αυτό, αλλά απαιτούνται και τολμηρές ιδέες για την προσέλκυση νέου πληθυσμού. Στο κέντρο της Αθήνας μπορούν να φιλοξενηθούν παραρτήματα διεθνών πανεπιστημίων. Αλλά και να ενθαρρυνθεί η επιστροφή των τοπικών πανεπιστημίων από την περιφέρεια. Αν δεν διασφαλιστεί η κοινωνική ετερογένεια, το κέντρο της Αθήνας κινδυνεύει να μετατραπεί σε ένα τουριστικό πάρκο». Αφήνει για το τέλος μια παράμετρο που συνήθως διαφεύγει από τη δημόσια συζήτηση. «Θα περίμενα, επίσης, να δοθεί έμφαση στην ποιότητα του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού όλων των νέων υποδομών. Εμβληματικά έργα, όπως η πλατεία Ομονοίας ή η ανάπλαση της Πανεπιστημίου, είναι αδιανόητο να υλοποιούνται δίχως καλούς αρχιτέκτονες. Αλλά ακόμη και μικρές λεπτομέρειες, όπως ένα παγκάκι ή το παρτέρι ενός δέντρου, αποτελούν σοβαρά αντικείμενα σχεδιασμού. Ισως μάλιστα οι μικρές παρεμβάσεις να είναι πιο σημαντικές από τις μεγάλες πολεοδομικές χειρονομίες. Οπως έλεγαν οι αρχιτέκτονες του μοντέρνου κινήματος, “ο Θεός βρίσκεται στις λεπτομέρειες”».
Γιώργης Γερόλυμπος
Ελεύθεροι πεζόδρομοι
Αρχιτεκτονική ήταν το πρώτο πτυχίο και του γνωστού Ελληνα φωτογράφου Γιώργη Γερόλυμπου, ο οποίος πριν από λίγα χρόνια πήρε μαζί με τη γυναίκα του την απόφαση να μεγαλώσουν τα δύο παιδιά τους στο Παγκράτι. Οταν του λέω τι προσδοκίες έχει από τη δημοτική αρχή που θα προκύψει από τις εκλογές του Οκτωβρίου, προτιμά να μου αφηγηθεί μια μικρή ιστορία: «Τα περασμένα Χριστούγεννα πήγαμε οικογενειακώς στη Ρώμη, προορισμός κοντινός και εύκολος για μικρά παιδιά, για να “ελέγξουμε τα νερά”. Τα παιδιά τρελάθηκαν, τους άρεσε πάρα πολύ, οπότε τα ρωτήσαμε τι ήταν αυτό που τους έκανε εντύπωση: “Εδώ μπορείς να περπατήσεις, έχει πράγματα να κάνεις και δεν έχει γκράφιτι…”». Του αντιτείνω ότι και στην Αθήνα «έχεις πράγματα να κάνεις» και γελάμε. «Ζούμε στο κέντρο της Αθήνας από επιλογή. Οταν ψάχναμε διαμέρισμα, δεν κοιτάξαμε πουθενά αλλού. Μας αρέσει να ζούμε εδώ, αγαπάμε το κέντρο και το θέλουμε όλο και καλύτερο. Αναμένουμε η νέα δημοτική αρχή να φροντίσει την πόλη τόσο ως προς την εικόνα όσο και ως προς το περιεχόμενό της, τόσο στα μεγάλα αλλά ακόμη περισσότερο, πολύ περισσότερο, στα μικρά. Ας μη μένει κανείς μόνο σε μεγάλους περιπάτους, ας κοιτάξει τους μικρούς πεζοδρόμους· αν απελευθερωθεί το δίκτυο πεζοδρόμων από τα αυτοκίνητα και τις μοτοσικλέτες που το χρησιμοποιούν κανονικότατα χωρίς κυρώσεις, η πόλη θα αναπνεύσει. Πιστώνω στην απερχόμενη αρχή την καλή διαχείριση των σκουπιδιών, είδαμε πράγματι διαφορά, το παραδέχομαι. Αναμένω το ίδιο στην αλλαγή νοοτροπίας της κίνησης αυτοκινήτων και μοτοσικλετών, για να πάψουμε να βλέπουμε τα έντρομα βλέμματα των τουριστών από δυτικές χώρες όταν τους προσπερνά με ταχύτητα μηχανή στον πεζόδρομο της Αρεοπαγίτου. Γιατί πασχίζουμε να προσελκύσουμε περισσότερους επισκέπτες αν είναι να τους δίνουμε τη χειρότερη εντύπωση για το πώς φερόμαστε οι ίδιοι στον δημόσιο χώρο μας; Φταίει μόνο ο δήμος για αυτό; Οχι, φταίμε όλοι, αλλά περιμένω από αυτόν που επιθυμεί να ηγηθεί, να ηγηθεί πραγματικά, να προστατεύσει τους εννέα στους δέκα από εμάς που σέβονται τους κανόνες της συμβίωσής μας και να φέρει στα μέτρα του τον δέκατο που μας περιφρονεί».
Αρετή Γεωργιλή
Αστικές ξαπλώστρες
Ιστορίες από άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες μου αφηγείται και η Αρετή Γεωργιλή, η «ψυχή» του βιβλιοπωλείου Free Thinking Zone, στα όρια Εξαρχείων και Κολωνακίου. Μου λέει για τις πρωτοβουλίες της δημάρχου στο Παρίσι για τον καθαρισμό του Σηκουάνα ή για το σχέδιο των 15΄, που δεν είναι άλλο από το να μπορεί ο οποιοσδήποτε και η οποιαδήποτε να μετακινηθεί από το σπίτι στη δουλειά, με τα πόδια ή με ποδήλατο, μέσα σε 15 λεπτά. «Ναι ξέρω, στην Αθήνα, δεν μπορούμε να είμαστε τόσο φιλόδοξοι, αν και δεν γνωρίζω άλλη μεγάλη ευρωπαϊκή πόλη που να μη διαθέτει ποδηλατοδρόμους στις βασικές, τουλάχιστον, αρτηρίες της. Οπότε πρέπει να μιλήσουμε ξανά για τα βασικά: μια καθαρή, βιώσιμη, ασφαλή, πόλη που ζητάει να λειτουργεί σωστά η ανακύκλωση, τα πεζοδρόμια να είναι προσβάσιμα σε όλους τους ανθρώπους και κυρίως στους ανθρώπους με κινητικά προβλήματα, να μη θυσιάζεται ούτε σπιθαμή πρασίνου, όπως γίνεται σήμερα που μιλάμε στο κτήμα Δρακόπουλου· αντίθετα, να αξιοποιείται και να αποδίδεται, όπως κάθε δημόσιος χώρος, ελεύθερα στους κατοίκους για να τον χαρούν. Μια πόλη που τα τραπεζοκαθίσματα, οι “αστικές ξαπλώστρες” δηλαδή, δεν καταλαμβάνουν κάθε εκατοστό του πεζοδρομίου, που αξιοποιεί τις δυνατότητες της κοινωνίας των πολιτών και δίνει την ευκαιρία στους ίδιους τους πολίτες να δημιουργήσουν και να εκφραστούν, μια πόλη που σέβεται τη διαφορετικότητα, που αναδεικνύει τις απίστευτες δυνατότητες και τον πολιτισμό της. Τα αυτονόητα δηλαδή».