Δεν γνωρίζει ιδεολογία, χρώμα, φύλο, καταγωγή. Δεν ενδιαφέρεται για τη στάση που πήρες στο ένα ή το άλλο δημόσιο ντιμπέιτ, ποιο κόμμα ή ομάδα υποστηρίζεις με φανατισμό, τι αμάξι οδηγείς και σε τι σπίτι ζεις – η άνοια μπορεί να χτυπήσει κάθε πόρτα.
Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία, το 5% των ανθρώπων άνω των 65 ετών και ένας στους πέντε ανθρώπους άνω των 80 ετών θα νοσήσουν από κάποια μορφή άνοιας. Συνήθως από τη νόσο Αλτσχάιμερ. Στη χώρα μας υπολογίζεται ότι 160.000 άτομα πάσχουν από άνοια και 280.000 άτομα από ήπια νοητική διαταραχή, που θεωρείται το προστάδιο της άνοιας. Η ασθένεια όμως δεν αγγίζει μόνο αυτούς. Τα στοιχεία δείχνουν ότι για κάθε ασθενή με άνοια επηρεάζεται σημαντικά η ζωή τουλάχιστον άλλων δύο ανθρώπων, των φροντιστών του, συνήθως των παιδιών και του ή της συντρόφου του. Κάπως έτσι η άνοια φθάνει να αφορά άμεσα περισσότερους από ένα εκατομμύριο Ελληνες, αριθμός που θα αυξάνεται όσο αυξάνεται το προσδόκιμο επιβίωσης.
Οι παραπάνω γραμμές, πάντως, δεν προδίδουν τον ελπιδοφόρο χαρακτήρα αυτού του κειμένου. Γιατί σύμφωνα με τους ειδικούς, ο τελευταίος χρόνος έφερε αρκετά καλά νέα για τα άτομα με άνοια και τις οικογένειές τους.
Η δρ Παρασκευή Σακκά
«Φέτος σημειώθηκε σημαντική πρόοδος και στη διάγνωση και στις φαρμακευτικές θεραπείες για τη νόσο Αλτσχάιμερ», λέει στην «Κ» η πρόεδρος της Εταιρείας Alzheimer Αθηνών και πρόεδρος του Εθνικού Παρατηρητηρίου για την Ανοια και τη νόσο Alzheimer, νευρολόγος-ψυχίατρος δρ Παρασκευή Σακκά. Οπως λέει, μέχρι σήμερα η αξιόπιστη διάγνωση της άνοιας γινόταν με απεικόνιση του αμυλοειδούς με PET, μια πολύ ακριβή εξέταση που δεν γίνεται στη χώρα μας, ή με οσφυονωτιαία παρακέντηση, η οποία γίνεται μεν στη χώρα μας, αλλά είναι μια παρεμβατική εξέταση. Σήμερα η επιστημονική κοινότητα διαθέτει άλλο ένα όπλο, τη διάγνωση της άνοιας με μια απλή και φθηνή εξέταση αίματος.
Οπως λέει η κ. Σακκά, πρόοδος έχει σημειωθεί και σε σχέση με τη θεραπεία της άνοιας με μονοκλωνικά αντισώματα που απομακρύνουν από τον εγκέφαλο το β-αμυλοειδές, «το σκουπίδι δηλαδή που καταστρέφει τα φυσιολογικά κύτταρα». Το περίφημο lecanemab έλαβε πρόσφατα έγκριση από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) για τη θεραπεία της πρώιμης νόσου του Αλτσχάιμερ, με τις εταιρείες να έχουν ήδη υποβάλει αίτηση έγκρισης και στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ). «Ομως το φάρμακο δεν είναι για όλους. Αφορά ασθενείς στα πρώτα στάδια της νόσου, πριν καταστραφούν τα κύτταρα του εγκεφάλου. Θα πρέπει επίσης να έχουν υποβληθεί σε ειδικές εξετάσεις, καθώς υπάρχουν κάποιες μορφές άνοιας που δεν έχουν σχέση με το β-αμυλοειδές. Πρόκειται, πάντως, για σημαντική πρόοδο, γιατί για πρώτη φορά έχουμε αιτιολογικές θεραπείες που πάνε στον εγκέφαλο, δηλαδή στην πηγή του προβλήματος. Μέχρι τώρα είχαμε συμπτωματικές θεραπείες».
Oι ειδικοί εκτιμούν ότι κάπνισμα, αλκοόλ, απουσία σωματικής άσκησης και νοητικών δραστηριοτήτων και έλλειψη κοινωνικοποίησης ευθύνονται για το 40% των περιστατικών.
Με τα χρόνια μαθαίνουμε και όλο και περισσότερα για την πρόληψη της νόσου Αλτσχάιμερ. «Ναι, υπάρχει πρόληψη», λέει η ίδια. «Υπάρχουν παράγοντες κινδύνου για πολλούς από τους οποίους ο καθένας μας έχει προσωπικό έλεγχο, όπως το κάπνισμα, το αλκοόλ, η απουσία σωματικής άσκησης και νοητικών δραστηριοτήτων, η έλλειψη κοινωνικοποίησης». Δεν αποτελεί φυσικά η πρόληψη της άνοιας αποκλειστικά ατομική ευθύνη, αφού «το κράτος οφείλει να κάνει εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για μείωση του κινδύνου για άνοια, να προάγει τον αθλητικό τρόπο ζωής, να μειώσει την ατμοσφαιρική ρύπανση, να ανοίγει γυμναστήρια και κολυμβητήρια, να προσφέρει καλή πρωτοβάθμια περίθαλψη ώστε οι άνθρωποι να παρακολουθούν τα ζωτικά τους σημεία, να προτρέπει τους πολίτες να σπουδάζουν για περισσότερα χρόνια, αφού η παραμονή στην εκπαίδευση κινητοποιεί τον εγκέφαλο». Οπως λέει η κ. Σακκά, πάντως, αν ελέγξουμε τους παράγοντες που είναι τροποποιήσιμοι, το 40% των περιστατικών της άνοιας μπορεί να προληφθεί. «Οι μη τροποποιήσιμοι παράγοντες είναι η αύξηση της ηλικίας και η γενετική προδιάθεση, όχι απαραίτητα με την έννοια της κληρονομικότητας, αλλά από επιδράσεις που δέχονται τα γονίδιά μας καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής. Kαθώς αυτή τη στιγμή δεν έχουμε ξεκάθαρη και ριζική θεραπεία της άνοιας, ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης είναι η μείωση του κινδύνου».
Νέες δομές
Στα καλά νέα περιλαμβάνεται και η ίδρυση και λειτουργία πολλών νέων δομών και υπηρεσιών για άτομα με άνοια και τους φροντιστές τους, όπως κέντρα ημέρας, ιατρεία μνήμης, οικοτροφεία, κινητές μονάδες, γραμμή βοήθειας για την άνοια 1102 κ.ά. Στα κέντρα ημέρας οι ασθενείς κάνουν ασκήσεις μνήμης, λογοθεραπεία, γυμναστική, αισθητηριακή ενίσχυση, ενώ οι φροντιστές τους εκπαιδεύονται και βρίσκουν ψυχολογική υποστήριξη. «Γιατί η κοινωνική διάσταση της άνοιας είναι πολύ σημαντική.
Σύμφωνα με διαδικτυακή έρευνα της εταιρείας μας, οι Ελληνες φροντιστές ατόμων με άνοια είναι σε ποσοστό 75% γυναίκες, σε ποσοστό 56% μέσης ηλικίας και φροντίζουν το άτομο κατά μέσον όρο 40 ώρες την εβδομάδα. Η υποβάθμιση της ψυχικής υγείας των φροντιστών αναδεικνύεται ως η σημαντικότερη πτυχή του φορτίου τους, ενώ η σωστή εκπαίδευση των φροντιστών σε θέματα πρακτικής, καθημερινής φροντίδας του ασθενούς αναδεικνύεται ως η κυριότερη ανάγκη τους». Τα δικαιώματα των ατόμων με άνοια και των φροντιστών τους προβλέπονται σε σχέδιο νόμου που βρίσκεται εδώ και χρόνια στα συρτάρια των αρμοδίων. «Πρέπει να γίνει ευρέως γνωστό στο κοινό ότι υπάρχει ελπίδα, υπάρχει φροντίδα!», καταλήγει η κ. Σακκά.
• To «Ολοι Μαζί Μπορούμε» διοργανώνει σε συνεργασία με την Ελληνική Πρωτοβουλία ενάντια στην Αλτσχάιμερ, το πρόγραμμα «Θάλλω» και το CSI Institute δωρεάν διαδικτυακά μαθήματα για την άνοια. Πληροφορίες oloimaziboroume.gr.
• Στις 30 Σεπτεμβρίου, μήνα αφιερωμένου παγκοσμίως στην άνοια, η Εταιρεία Alzheimer Αθηνών, σε συνεργασία με το Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ), διοργανώνει στον Φάρο του ΚΠΙΣΝ το Festival Alzheimer 2023, ένα ολοήμερο φεστιβάλ με στόχο την έγκυρη ενημέρωση του κοινού γύρω από την άνοια.