Ο ελληνισμός υπήρξε πρωτοπόρος στην καλλιέργεια των γραμμάτων σε όλη την περιοχή. Εμείς ιδρύσαμε στην Αθήνα το 1837 το πρώτο σύγχρονο πανεπιστήμιο στα Βαλκάνια και στην Ανατολική Μεσόγειο. Μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο χτίζονταν, εκτός των ορίων του ελληνικού κράτους, με χρήματα ευεργετών, σχολεία (αρρεναγωγεία αλλά και παρθεναγωγεία) που θα τα ζήλευαν τα περισσότερα σημερινά δημόσια σχολεία της χώρας μας: μεγάλες αίθουσες θεατρικών παραστάσεων, άρτια εξοπλισμένα εργαστήρια φυσικής και χημείας, κλειστά γυμναστήρια για τον μαθητικό πληθυσμό. Χαρακτηριστικά δείγματα αυτών των σχολείων εξακολουθούν να δεσπόζουν κυρίως στην Κωνσταντινούπολη και την Αλεξάνδρεια.
Ιδίως στην τελευταία, το περίφημο «ελληνικό τετράγωνο» (ως quartier Grecque το ονοματίζουν ακόμη οι παλαιοί Αλεξανδρινοί) αποτελεί ένα κόσμημα ευεργεσίας που σε πείσμα των πολλών αντιξοοτήτων διατηρεί με υποδειγματικό τρόπο η εκεί ελληνική κοινότητα. Μέσα σε έκταση αρκετών στρεμμάτων στο κέντρο της πόλεως βρίσκονται το Αβερώφειο λύκειο, το Τοσίτσειο – Πρατσίκειο Δημοτικό, το νηπιοτροφείο Ζωής Σαμαρίνα, το Γηροκομείο «Μάννα», το Μπενάκειο Ορφανοτροφείο και Συσσίτιο, οι Ελληνες Πρόσκοποι, το Σαλβάγειο Θέατρο, το Γυμναστήριο και το σχολικό στάδιο.
Λέμε ότι είμαστε πνευματικός φάρος στην ευρύτερη περιοχή. Πρέπει όμως να ομολογήσουμε ότι κρατάμε ζηλότυπα το φως της γνώσεως για τους εαυτούς μας. Πριν από τρία μόλις χρόνια ξεκίνησαν στην Ελλάδα τα πρώτα ξενόγλωσσα προπτυχιακά μαθήματα των ελληνικών πανεπιστημίων που βαδίζουν πλέον εξαιρετικά δυναμικά. Εκτός Ελλάδος, όμως, η απουσία μας είναι καταφανής. Αυτήν έρχεται να διακόψει ένα μνημόνιο συνεργασίας που υπεγράφη στις 22 Σεπτεμβρίου μεταξύ της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας και του Πανεπιστημίου Πατρών, παρουσία του Πατριάρχη Αλεξανδρείας και του Ελληνα πρέσβη στο Κάιρο. Λόγω της εθνικής σημασίας το εγχείρημα ετέθη υπό την αιγίδα του προέδρου της Βουλής των Ελλήνων.
Στόχος είναι να δημιουργηθεί σε κτίρια που βρίσκονται εντός του «ελληνικού τετραγώνου» της Αλεξάνδρειας ένα κύτταρο ελληνικής ανώτατης παιδείας. Η τρομακτική μείωση του αριθμού των Ελλήνων της Αλεξάνδρειας έχει οδηγήσει σε υπολειτουργία πολλών από τις υποδομές που στήθηκαν δεκαετίες πριν για δεκάδες χιλιάδες άτομα. Αυτές μπορούν να αναζωογονηθούν μέσω της λειτουργίας ενός ελληνικού πανεπιστημίου, όπου Ελληνες καθηγητές θα διδάσκουν Αιγύπτιους φοιτητές. Η Αίγυπτος είναι μία εξαιρετικά δυναμική από πλευράς πληθυσμού χώρα. Ενδεικτικά 11.000.000 Αιγύπτιοι είναι στις ηλικίες μεταξύ 19 και 24 ετών. Δεν είναι τυχαίο ότι εκτός από το εμβληματικό Αμερικανικό Πανεπιστήμιο του Καΐρου που ανάγεται στο 1919, την τελευταία εικοσαετία δραστηριοποιούνται στην Αίγυπτο πολλά δυτικά δημόσια ή μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια από χώρες όπως η Βρετανία (από το 2005), η Γαλλία (2006), η Γερμανία (2002), η Ιαπωνία (2009) και ο Καναδάς (2018).
Σε αυτή την πρώτη φάση το Πανεπιστήμιο Πατρών σε συνεργασία με την Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας θα δημιουργήσουν το σχήμα που θα μπορεί να απονέμει πτυχία βάσει των αιγυπτιακών νόμων. Στο σχήμα αυτό θα μπορούν στη συνέχεια να προστεθούν και όσα ελληνικά πανεπιστήμια επιθυμούν να οργανώσουν νέα ακαδημαϊκά τμήματα στην Αλεξάνδρεια. Οραμα είναι το ελληνικό τετράγωνο να στεγάσει την ελληνική πανεπιστημιακή εκπαίδευση στην Αλεξάνδρεια. Οσα από τα ακίνητα της Κοινότητας εκτός του «ελληνικού τετραγώνου» υπολειτουργούν, θα μπορούν να γίνουν φοιτητικές εστίες ή διαμερίσματα για καθηγητές και τις οικογένειές τους και να αποφέρουν και έσοδα.
Επειδή οι σημερινοί πανεπιστημιακοί δάσκαλοι της Ελλάδας δεν επαρκούν, είναι βέβαιον ότι θα προσληφθούν και νέοι επιστήμονες από τα μυαλά εκείνα που εκπατρίστηκαν την προηγούμενη δεκαετία και εργάζονται σε ξένα πανεπιστήμια. Θα αμείβονται από τα δίδακτρα που θα πληρώνουν οι φοιτητές, διότι ο στόχος είναι αυτά τα τμήματα να είναι αυτοχρηματοδοτούμενα και απολύτως αυτάρκη. Αυτό θα φέρει νέους Ελληνες στην Κοινότητα.
Δεν είναι η πρώτη φορά που επιχειρείται κάτι τέτοιο. Είχε γίνει κάποια προσπάθεια πριν από χρόνια για δημιουργία του «πανεπιστημίου του Μεγάλου Αλεξάνδρου». Σκόνταψε στο νομοθετικό πλαίσιο λειτουργίας των ελληνικών πανεπιστημίων. Τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει. Ο νόμος 4957/2022 επιδιώκει την εξωστρέφεια και ενθαρρύνει τη δημιουργία ελληνικών τμημάτων στο εξωτερικό. Το εγχείρημα απαιτεί τη στενή συνεργασία με την κυβέρνηση της Αιγύπτου με την οποία διατηρούμε εξαιρετικές σχέσεις. Εάν όλα πάνε καλά σε δύο χρόνια το ελληνικό πανεπιστήμιο της Αιγύπτου θα ανοίξει τις πόρτες του στους πρώτους φοιτητές.
O κ. Αγγελος Συρίγος είναι βουλευτής της Ν.Δ.