Αλλαγές στη θερμοκρασία των υγρών που εκλύονται από τις «καμινάδες» του υποθαλάσσιου ηφαιστείου του Κολούμπου στη Σαντορίνη καταγράφουν το τελευταίο διάστημα οι επιστήμονες. Η δραστηριότητα αυτή δεν είναι ανησυχητική, αλλά αποδεικνύει πόσο ενεργό παραμένει το ηφαίστειο, λένε οι ειδικοί, αλλά και πόσο σημαντική είναι η συνεχής παρακολούθησή του, η οποία τα τελευταία χρόνια γίνεται μέσα από σειρά επιστημονικών προγραμμάτων. Το υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπο, το πιο ενεργό στην ανατολική Μεσόγειο, παρακολουθείται στενά στο πλαίσιο του ερευνητικού έργου «SANTORY: SANTORIini seafloor’s Observatory» (www.santory.gr) που χρηματοδοτείται από το Ελληνικό Ιδρυμα Ερευνας και Καινοτομίας και με την οικονομική υποστήριξη του Δήμου Θήρας για τα έτη 2022 και 2023 στην εκτέλεση των ωκεανογραφικών αποστολών. Στο πλαίσιο του SANTORY έχουν πραγματοποιηθεί συνολικά τρεις ωκεανογραφικές αποστολές. Οι δύο πρώτες αποστολές έγιναν τον Δεκέμβριο του 2022 και τον Ιούνιο του 2023, για την πόντιση των επιστημονικών οργάνων παρακολούθησης και τη συντήρηση του υποθαλάσσιου παρατηρητηρίου στον πυθμένα του κρατήρα του Κολούμπου. Η τρίτη ωκεανογραφική αποστολή πραγματοποιήθηκε στις 20-25 Οκτωβρίου 2023, με το ερευνητικό σκάφος «Φιλία» του ΕΛΚΕΘΕ και το τηλεκατευθυνόμενο όχημα maxRover σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Σε αυτή την αποστολή συγκεντρώθηκε ένα μεγάλο σύνολο δεδομένων από τα ήδη ποντισμένα όργανα, ενώ εγκαταστάθηκαν και νέοι αισθητήρες. Στην αποστολή συμμετείχαν επίσης επιστήμονες από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το Εθνικό Ινστιτούτο Γεωφυσικής και Ηφαιστειολογίας στην Ιταλία (INGV), το Πανεπιστήμιο του Μιλάνου στην Ιταλία, το Μεσογειακό Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του Πανεπιστημίου Aix-Marseilles στη Γαλλία και η εταιρεία Ploatech στην Ισπανία. Εκτός από τη συλλογή των δεδομένων από τα όργανα παρακολούθησης, συλλέχθηκαν δείγματα αερίων και υδροθερμικών ρευστών με ειδικούς δειγματολήπτες, οι αναλύσεις των οποίων θα πραγματοποιηθούν σε εξειδικευμένα εργαστήρια και τα αποτελέσματα θα συγκριθούν με αντίστοιχες μετρήσεις που είχαν γίνει το 2013 και 2014.
Τι μας αποκαλύπτουν τα πρώτα στοιχεία; «Μέχρι στιγμής έχει συλλεχθεί ένας σημαντικός αριθμός δεδομένων από τους αισθητήρες που είχαν ποντιστεί στις προηγούμενες δύο αποστολές», δήλωσε η επιστημονική υπεύθυνη του προγράμματος SANTORY και αν. καθηγήτρια στο ΕΚΠΑ Παρασκευή Νομικού. «Στον κρατήρα του Κολούμπου και σε βάθος 500 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας, βρίσκεται μεγάλος αριθμός πολυμεταλλικών “καμινάδων” οι οποίες είναι πολύ ενεργές και εκλύουν υδροθερμικό υγρό. Οι αισθητήρες ανίχνευσαν σημαντικές αλλαγές στη θερμοκρασία με τα φαινόμενα θέρμανσης να φτάνουν έως και τους 230 °C. Αυτό υποδηλώνει μια συνολική θέρμανση της υδάτινης μάζας εντός του κρατήρα λόγω τόσο της επαγωγικής όσο και της αγώγιμης θέρμανσης που συνδέονται με την υδροθερμική δραστηριότητα, που δείχνουν ότι το υδροθερμικό πεδίο του Κολούμπο είναι πολύ ενεργό», αναφέρει. Παράλληλα, όπως εξηγεί η υπεύθυνη της μικροβιολογίας του προγράμματος, κύρια ερευνήτρια στο ΕΛΚΕΘΕ, δρ Παρασκευή Πολυμενάκου, καταγράφηκε και μια πτώση των τιμών του pH από τον Δεκέμβριο του 2022 έως σήμερα, κατά 1,5 βαθμό μέσα σε μια περίοδο μόλις 10 μηνών, «μια μείωση που τη θεωρούμε σημαντική αλλαγή».
Αύξηση της θερμοκρασίας των υγρών που εκλύονται από τις «καμινάδες» του υποθαλάσσιου ηφαιστείου καταγράφουν το τελευταίο διάστημα οι επιστήμονες.
Η κ. Νομικού επισημαίνει την ανάγκη να συνεχιστεί η παρακολούθηση του Κολούμπου. «Οταν βλέπουμε αλλαγές στη χημική σύσταση των αερίων/υγρών αλλά και στη μορφολογία του πυθμένα επιβάλλεται η συστηματική παρακολούθηση ενός τόσο ενεργού ηφαιστείου. Για να εξαχθούν όμως σωστά συμπεράσματα και να γίνουν σωστές εκτιμήσεις, χρειαζόμαστε περισσότερα δεδομένα σε βάθος χρόνου και για αυτό πρέπει να συνεχιστεί η λειτουργία του παρατηρητηρίου SANTORY. Η εξασφάλιση συνεχούς οικονομικής υποστήριξης για ωκεανογραφικές αποστολές, η διατήρηση των οργάνων παρακολούθησης στο υποθαλάσσιο ηφαιστειακό παρατηρητήριο και η συνεχής διεξαγωγή μετρήσεων στο Κολούμπο είναι υψίστης σημασίας. Ο Δήμος Θήρας είναι σταθερός στην αφοσίωσή του στην προώθηση συνεργασιών σε πρωτοποριακές επιστημονικές προσπάθειες, παράλληλα με το ΕΚΠΑ και άλλους ερευνητικούς φορείς και ευχόμαστε η νέα δημοτική αρχή να αποτελέσει ξανά αρωγό για την έρευνα του Κολούμπου», καταλήγει η κ. Νομικού.