Πρώτο θέμα στη μικρή κοινωνία των Σπετσών αποτελεί η πρόθεση γνωστού εφοπλιστή να χτίσει κοντά στην εκκλησία της Αρμάτας, στο παλιό λιμάνι του νησιού. Ο δήμος, σύλλογοι και ομάδες πολιτών του νησιού εκφράζουν την αντίρρησή τους, υποστηρίζοντας ότι το κτίριο θα «εξαφανίσει» το μνημείο και θα αλλοιώσει για πάντα έναν χώρο που συνδέεται με την ιστορία του νησιού. Η πλευρά του εφοπλιστή τονίζει ότι είναι καθ’ όλα νόμιμη, αφού το οικόπεδο βρίσκεται εντός του σχεδίου πόλης των Σπετσών και ότι το κτίριο θα χτιστεί χαμηλότερα, ώστε να μην προσβάλλει το μνημείο. Η υπόθεση βρίσκεται στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, μέλη του οποίου πραγματοποίησαν πριν από λίγες ημέρες αυτοψία στο σημείο.
Η εκκλησία της Παναγίας της Αρμάτας βρίσκεται στο κέντρο μιας πευκόφυτης χερσονήσου, έκτασης περίπου 10 στρεμμάτων, πάνω από το παλιό λιμάνι των Σπετσών. Η εκκλησία χτίστηκε μετά τη ναυμαχία των Σπετσών και εκεί γίνεται κάθε χρόνο μέρος των σχετικών εορταστικών εκδηλώσεων. Σε γειτονική απόσταση από την εκκλησία βρίσκονται οι τάφοι των αγωνιστών Ιωάννη Κούτση και Ανάργυρου Χατζηαναργύρου. Για ιστορικούς λόγους, η πόλη των Σπετσών είχε ρυμοτομικό σχέδιο ήδη από το 1867 και μέσα στην προαναφερθείσα έκταση είχαν χαραχτεί τρία οικοδομικά τετράγωνα, τα οποία δεν έχουν μέχρι σήμερα χτιστεί: δύο στα όρια του οικισμού (οικοδομικά τετράγωνα 445 και 446) και ένα πάνω από την προβλήτα του παλιού λιμανιού (ανήκει στο Πολεμικό Ναυτικό). Τα πλησιέστερα στην περιοχή σπίτια χτίστηκαν το 1964 και 1967 και ανήκουν επίσης σε γνωστές επιχειρηματικές οικογένειες του νησιού.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’80, ο τότε ιδιοκτήτης των δύο οικοδομικών τετραγώνων (445 και 446) επιχείρησε να χτίσει, εκδίδοντας οικοδομικές άδειες (που εκδόθηκαν το 1988 και 1989 και αφορούσαν 4 διώροφα κτίρια). Αυτή ήταν η αρχή μας μακράς διαμάχης, με «πρωταγωνιστή» τον Δήμο Σπετσών. Στην υπόθεση παρενέβη το υπουργείο Πολιτισμού τον Σεπτέμβριο του 1988 χαρακτηρίζοντας τον ναό της Αρμάτας «ιστορικό διατηρητέο μνημείο, που χτίστηκε λίγο μετά τις 8.9.1822 σε ανάμνηση της απόκρουσης της τουρκικής αρμάδας» (σ.σ. επομένως, ως προγενέστερος του 1830 ο ναός θεωρείται βάσει της αρχαιολογικής νομοθεσίας αρχαίο και όχι νεότερο μνημείο). Το ΥΠΠΟ όρισε και μια ζώνη προστασίας 150 μέτρων γύρω από την εκκλησία, η οποία περιλαμβάνει και τους δύο τάφους (που ήδη προστατεύονταν από το 1950). Με βάση τις δύο οικοδομικές άδειες, ο τότε ιδιοκτήτης ξεκίνησε εργασίες διαμόρφωσης του χώρου. Ο δήμος, που αρχικά είχε συναινέσει, όταν ξεκίνησαν οι εργασίες αντέδρασε στέλνοντας έγγραφα σε όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες, ζητώντας να ανακληθούν οι άδειες, ενώ πολίτες του νησιού παρεμπόδισαν τα μηχανήματα. Παράλληλα προσέφυγε δικαστικά, διεκδικώντας την κυριότητα των δύο οικοδομικών τετραγώνων. Στην υπόθεση παρενέβη ο εισαγγελέας Πρωτοδικών Πειραιώς απαγορεύοντας κάθε πράξη για τα εν λόγω ακίνητα, μέχρι να επιλυθεί η διαφορά.
Το 2004 ο εφοπλιστής Γιάννης Κούστας αγόρασε τα δύο οικόπεδα, έκτασης περίπου 1.600 τ.μ. και 1.390 τ.μ. (που αντιστοιχούν στα οικοδομικά τετράγωνα 445 και 446). Αρκετά χρόνια αργότερα, το 2020 ο Αρειος Πάγος ήρθε να δώσει οριστικό τέλος στη διαμάχη για την κυριότητα των οικοπέδων. Με απόφασή του (1215/20) ο Αρειος Πάγος απέρριψε ως αβάσιμο το αίτημα του Δήμου Σπετσών. Στην απόφαση υπάρχει και μια ενδιαφέρουσα αναφορά στην οικοδομησιμότητα των δύο οικοδομικών τετραγώνων. Οπως αναφέρεται, «συνεπεία του χαρακτηρισμού του ναού ως διατηρητέου μνημείου και της γύρω από αυτόν ζώνης προστασίας, ουδεμία ανοικοδόμηση επιτρέπεται χωρίς άδεια εγκρινόμενη όχι μόνο από την πολεοδομία αλλά και από την αρμόδια υπηρεσία του υπουργείου Πολιτισμού».
Τα σχέδια για ανέγερση κτίσματος κοντά σε ιστορικό μνημείο που χτίστηκε το 1822 σε ανάμνηση της απόκρουσης της τουρκικής αρμάδας προκαλούν αντιδράσεις.
Κατόπιν η πλευρά του κ. Κούστα ξεκίνησε να χτίσει στο ένα από τα δύο οικόπεδα (445, που «βλέπει» στο παλιό λιμάνι). Τον Μάρτιο του 2022, η εταιρεία του «Σπέτσες Κτηματική Α.Ε.» ζήτησε από το υπουργείο Πολιτισμού να εγκρίνει την έκδοση οικοδομικής άδειας για την ανέγερση διώροφης κατοικίας με υπόγειο (791 τ.μ. κύριοι χώροι και 647 τ.μ. βοηθητικοί, κάλυψη στο έδαφος 492 τ.μ.). Ενα χρόνο αργότερα, τον Απρίλιο του 2023, το οικόπεδο μεταβιβάστηκε σε κυπριακή εταιρεία συμφερόντων του ίδιου επιχειρηματία (Uberise Enterprises Ltd) έναντι 3,1 εκατ. ευρώ. Η υπόθεση διαβιβάστηκε στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων (ΚΣΝΜ), όπου συζητήθηκε στις 26 Οκτωβρίου. Στη συζήτηση παρενέβη ο Δήμος Σπετσών, εκφράζοντας την αντίρρησή του στην ανέγερση οποιουδήποτε κτιρίου στο οικόπεδο. Παρενέβησαν επίσης και εννέα πολίτες, όλοι ιδιοκτήτες κατοικιών που γειτονεύουν με τον εν λόγω χώρο. Στο υπόμνημά τους οι πολίτες υποστήριξαν κατ’ αρχάς ότι το ΚΣΝΜ είναι αναρμόδιο να χειριστεί την υπόθεση, η οποία θα έπρεπε να διαβιβαστεί στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) επειδή η εκκλησία θεωρείται αρχαίο μνημείο. Περαιτέρω, ότι η ζώνη των 150 μέτρων θα πρέπει να θεωρείται αδόμητη, επειδή προστατεύει το άμεσο περιβάλλον του μνημείου. Και ότι ο εφοπλιστής θα ανεγείρει κτίριο με τεράστιες διαστάσεις σε μικρή απόσταση από το μνημείο, τελικά υποβαθμίζοντάς το.
Το ΚΣΝΜ ανέβαλε τη λήψη απόφασης και μέλη του πρόκειται να πραγματοποιήσουν αυτοψία, ώστε το θέμα να ξανασυζητηθεί. Εν τω μεταξύ, στο νησί ξεκίνησε η συλλογή υπογραφών κατά της οικοδόμησης στον χώρο, ξεπερνώντας μέχρι στιγμής τις 1.000.
«Ηταν έγκλημα ότι η περιοχή αυτή μπήκε στο σχέδιο πόλης. Είναι το πιο ιστορικό κομμάτι των Σπετσών και θέλουμε να μείνει ως έχει», λέει στην «Κ» ο δήμαρχος του νησιού, Παν. Λυράκης. «Αυτός ο χώρος είναι ιερός για εμάς», λέει ο Παύλος Παρασκευαΐδης, πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Σπετσών. «Θα είναι κρίμα δίπλα στο μνημείο να γίνουν βίλες. Δεν είμαστε φανατικοί, και ο ιδιοκτήτης της έκτασης έχει κάποιο δίκιο, εμείς όμως θέλουμε να διασωθεί ο χαρακτήρας του χώρου για το συμφέρον του νησιού».
Η «Κ» απευθύνθηκε στην πλευρά του κ. Κούστα να σχολιάσει τα τεκταινόμενα. Οπως αναφέρει εκπρόσωπος του εφοπλιστή, η απόφαση του Αρείου Πάγου ξεκαθάρισε οριστικά τόσο το ιδιοκτησιακό, όσο και την οικοδομησιμότητα του οικοπέδου. Πρόκειται για οικοδομικό τετράγωνο, στο σχέδιο πόλης εδώ και ενάμιση αιώνα, αναφέρει, μιλώντας για «προσπάθεια αποστέρησης της περιουσίας ενός πολίτη διά πλαγίας οδού, επειδή ενοχλούνται οι γείτονες». Οσον αφορά το κτίριο, η πλευρά του κ. Κούστα επισημαίνει ότι ο επιχειρηματίας θα χτίσει λιγότερο από όσο επιτρέπεται (τόσο σε κάλυψη όσο και σε τετραγωνικά) βάσει της έκτασης του οικοπέδου. Παράλληλα, σημειώνει ότι δεν θα υπάρχει οπτική επαφή από την Αρμάτα προς το σπίτι και το αντίθετο, ούτε θα παρεμποδιστεί η πρόσβαση προς την εκκλησία ή η θέαση της εκκλησίας από το παλιό λιμάνι. Διευκρινίζει τέλος, ότι για τις εργασίες θα κοπούν 72 πεύκα.
Οπως όλα δείχνουν, η συνέχεια θα έρθει στα δικαστήρια, καθώς οποιαδήποτε και αν είναι η γνωμοδότηση του ΚΣΝΜ (και ακολούθως η απόφαση του ΥΠΠΟ), η μία από τις δύο πλευρές θα προσφύγει εναντίον της. Η λύση της απαλλοτρίωσης του χώρου δεν είναι απλή, όχι μόνο λόγω υψηλού κόστους, αλλά επειδή ο χώρος δεν είναι χαρακτηρισμένος κοινόχρηστος και οποιαδήποτε κίνηση του δήμου θα πρέπει να έχει επαρκή αιτιολογία, ώστε να σταθεί –πού αλλού– στα δικαστήρια.