Την ώρα που τα στοιχεία δείχνουν ότι η Ελλάδα πληρώνει βαρύ «φόρο αίματος» στους δρόμους, βρισκόμενη στις χειρότερες θέσεις στην Ε.Ε. αναφορικά με τα τροχαία δυστυχήματα, η «Κ» παρουσιάζει περιπτώσεις ευρωπαϊκών χωρών που προσπαθούν –με μεγαλύτερη επιτυχία– να μειώσουν αυτά τα τραγικά νούμερα.
Στην αστικό ιστό της Αττικής μέσα σε λίγες ώρες σημειώθηκαν τρία τροχαία στη Νέα Φιλαδέλφεια, το Πόρτο Ράφτη και το Περιστέρι, τα οποία οδήγησαν σε τρεις νεκρούς. Δυστυχώς όμως, η ύπαρξη νεκρών εξαιτίας αυτοκινητιστικών δυστυχημάτων, ακόμη και στο κέντρο της Αθήνας, έχει πάψει να αποτελεί είδηση. Αλλωστε, η χώρα μας είναι η τέταρτη μεταξύ του συνόλου των κρατών-μελών της Ε.Ε. αναφορικά με τους νεκρούς από τροχαία, μολονότι το ποσοστό αυτό εμφανίζει μια σημαντική μείωση συγκριτικά με την περασμένη δεκαετία. Ο «φόρος αίματος» εξακολουθεί και είναι βαρύς.
Την ώρα που σε όλο τον κόσμο υπολογίζεται πως σκοτώνονται περισσότεροι από δύο άνθρωποι το λεπτό εξαιτίας τροχαίων δυστυχημάτων, η «Κ» παρουσιάζει σήμερα τα στοιχεία που «δείχνουν» τις ευρωπαϊκές χώρες που έχουν σε μεγάλο βαθμό καταφέρει να αντιμετωπίσουν τη μάστιγα των τροχαίων δυστυχημάτων καθώς και τα μέτρα που έχουν ληφθεί σε διάφορες πόλεις για αυτόν τον σκοπό.
Νεκροί σε τροχαία ανά 1.000.000 κατοίκους
Στοιχεία: 2021
Τέταρτη χώρα σε αυτοκινητιστικά δυστυχήματα
Σύμφωνα με έρευνα που δημοσίευσε τον Οκτώβριο του 2023 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βασιζόμενη σε στοιχεία του οργανισμού Community Road Accident (CARE), το 2022 σκοτώθηκαν συνολικά 20.640 άνθρωποι στα 27 κράτη-μέλη της Ε.Ε, αριθμός που αντιστοιχεί σε 46 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκους. Η Ελλάδα ξεπερνάει κατά πολύ τον μέσο ευρωπαϊκό μέσο όρο, αφού σύμφωνα με τα επίμαχα στοιχεία είναι η τέταρτη χώρα με τα περισσότερα αυτοκινητιστικά δυστυχήματα στην Ευρώπη.
Οι νεκροί από τροχαία σε 30 χώρες
Οπως αποτυπώνεται στον πίνακα, το 2022 στην Ε.Ε.-27 ο αριθμός των θυμάτων ήταν μεγαλύτερος (κατά 4%) απ′ ό,τι το 2021 αλλά μικρότερος σε σχέση με το 2019 και τον μέσο όρο της περιόδου 2017-2019 (κατά 9% και 11% αντίστοιχα). Επίσης η εκτίμηση, με βάση τα στοιχεία του πρώτου εξαμήνου του 2023, ήταν πως δεν θα υπάρξει σημαντική απόκλιση του αριθμού των νεκρών από τροχαία σε σύγκριση με την περσινή χρονιά. Σημαντική μείωση έδειχναν τα στοιχεία του εξαμήνου για μία σειρά από χώρες, όπως το Βέλγιο, η Γαλλία και η Κύπρος.
Στη χώρα μας έχασαν τη ζωή τους το 2022 συνολικά 635 άνθρωποι, αριθμός που αντιστοιχεί σε 61 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκους. Μόνο τρεις χώρες στην Ε.Ε. κατέγραψαν υψηλότερα ποσοστά: η Ρουμανία που είχε 86 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκους (συνολικά 1.633 νεκροί), η Βουλγαρία που είχε 78 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκους (συνολικά 531 νεκροί) και η Κροατία που είχε 71 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκους (συνολικά 275 νεκροί).
Από την άλλη πλευρά, η Σουηδία είναι η χώρα με τους λιγότερους θανάτους ανά εκατομμύριο κατοίκους (22) και ακολουθούν οι: Νορβηγία (23), η Ισλανδία (24), η Δανία (26), η Ελβετία (28), η Ιρλανδία (31), η Φινλανδία (35) και η Ισπανία, Ολλανδία και η Εσθονία με 37 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκους.
Σημαντική μείωση
Αν και πολλές φορές δεν γίνεται αντιληπτή, υπάρχει αργή, αλλά σταθερή βελτίωση: σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, το 2010 στην Ελλάδα οι νεκροί από τροχαία δυστυχήματα ήταν σχεδόν οι διπλάσιοι συγκριτικά με το 2022. Πιο συγκεκριμένα, το 2010 οι νεκροί ανέρχονταν σε 113 ανά εκατομμύριο κατοίκους, το 2011 σε 103 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκους και το 2012 σε 89 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκους. Από το 2017 κι έπειτα ο αριθμός είναι χαμηλότερος από τους 68 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκους. Να σημειωθεί πως το 2021 και το 2022 ήταν οι πρώτες χρονιές που σημειώθηκε μερική αύξηση στον αριθμό των αυτοκινητιστικών δυστυχημάτων.
Νεκροί ανά 1.000.000 στις χώρες της Ευρώπης
Μάλιστα, τρεις περιοχές της Ελλάδας συμπεριλαμβάνονται στις 24 περιοχές της Ε.Ε. με τα περισσότερα αυτοκινητιστικά δυστυχήματα: όπως προκύπτει από στοιχεία που δημοσίευσε τον Νοέμβριο του 2023 η Eurostat, σε συνολικά 24 περιφέρειες της Ε.Ε. υπήρξαν τουλάχιστον 80 θανατηφόρα δυστυχήματα ανά εκατομμύριο κατοίκους για το 2021.
Τρεις από αυτές είναι η Πελοπόννησος με 109 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκους, το Νότιο Αιγαίο με 103 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκους και η Στερεά Ελλάδα με 89 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκους. Αναφορικά με άλλες περιοχές της Ελλάδας, η Αττική κατέγραψε 49 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκους, η Κρήτη 64 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκους, η Ηπειρος 60 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκους, η Δυτική Ελλάδα 60 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκους και η Δυτική Μακεδονία 61 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκους. Οι υπόλοιπες περιοχές της Ελλάδας κυμαίνονται σε πιο χαμηλά επίπεδα.
Στις 24 περιφέρειες της Ε.Ε. με τα περισσότερα αυτοκινητιστικά δυστυχήματα, συμπεριλαμβάνονται έξι από τη Ρουμανία, τέσσερις από τη Γαλλία, τρεις από τη Βουλγαρία και δύο στην Κροατία, την Πολωνία και την Πορτογαλία. Οι υπόλοιπες περιφέρειες βρίσκονται στο Βέλγιο και την Ιταλία.
1,19 εκατομμύρια νεκροί ετησίως
Αντίστοιχα, μόλις δύο περιφέρειες της Ε.Ε. ήταν αυτές που δεν ανέφεραν κανένα θανατηφόρο τροχαίο: η Valle d’Aosta/Vallée d’Aoste στη Βόρεια Ιταλία και η σχετικά μικρή αυτόνομη περιοχή Ciudad de Ceuta στην Ισπανία. Εκτός από τις δύο περιοχές, τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρήθηκαν στο Βέλγιο (7 θάνατοι ανά εκατομμύριο κατοίκους), στη Βιέννη (8 νεκροί ανά εκατομμύριο κατοίκους), στη Στοκχόλμη (9 νεκροί ανά εκατομμύριο κατοίκους) και στη Βρέμη (9 νεκροί ανά εκατομμύριο κατοίκους).
Αξίζει να σημειωθεί πως σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το πρώτο 8μηνο του 2023 σημειώθηκαν στην Ελλάδα 7.416 τροχαία, έναντι 6.691 τροχαίων που σημειώθηκαν το πρώτο 8μηνο του 2022. Οι νεκροί ανήλθαν το πρώτο 8μηνο του 2023 σε 425, ενώ ο αριθμός αυτός έφτασε τους 410 νεκρούς το πρώτο 8μηνο του 2022.
Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι βάσει έρευνας που δημοσιοποίησε στις 13 Δεκεμβρίου 2023 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, περισσότεροι από 2 άνθρωποι σκοτώνονται κάθε λεπτό παγκοσμίως εξαιτίας τροχαίων δυστυχημάτων. Σε ημερήσια βάση ο αριθμός υπερβαίνει τους 3.200 νεκρούς, ενώ οι νεκροί ετησίως ανέρχονται σε 1,19 εκατομμύρια. Σύμφωνα με την έκθεση, οι θάνατοι από τροχαία έχουν μειωθεί παγκοσμίως από το 2010 μόλις κατά 5%. Συνολικά 108 χώρες ανέφεραν μείωση στους θανάτους από το 2010 έως το 2021. Μόλις δέκα χώρες όμως, όπως η Δανία, η Ιαπωνία, η Λιθουανία, η Νορβηγία και η Ρωσία κατέγραψαν μείωση που ξεπέρασε το 50%.
Θετικά παραδείγματα και μέτρα
Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έχουν μπει εδώ και πολλά χρόνια στη μάχη της μείωσης των τροχαίων ατυχημάτων και δυστυχημάτων. Το σημαντικότερο όπλο τους είναι η ύπαρξη χαμηλού ορίου ταχύτητας εντός των αστικών ιστών –με ελάχιστες εξαιρέσεις– καθώς δεν ξεπερνάει τα 30 χλμ./ώρα. Κάποιες από αυτές τις χώρες, όπου ισχύει αυτό το μέτρο που έχουν λάβει τα δημοτικά συμβούλια είναι η Λιλ, η Λυόν, η Μαδρίτη, η Βαλένθια και το Μπιλμπάο.
Στην αυστριακή πόλη Γκραζ το μέτρο έχει ληφθεί ήδη από το 1992 και ισχύει για το 80% των δρόμων, δηλαδή για περισσότερα από 800 χιλιόμετρα. Σύμφωνα με όσα δήλωσε στο European Data Journalism Network η υπεύθυνη Τύπου του δημοτικού συμβουλίου, «κατά τα δύο πρώτα χρόνια εφαρμογής του, ο αριθμός των τροχαίων ατυχημάτων μειώθηκε κατά 50%».
Στο Ελσίνκι το ίδιο μέτρο άρχισε να ισχύει από το 2004 στο κέντρο της πόλης, ενώ επεκτάθηκε το 2019 στους περισσότερους δρόμους της πόλης, ώστε να ελέγχεται η κυκλοφορία των αυτοκινήτων που εισέρχονται και εξέρχονται από τις κατοικημένες περιοχές. Το μέτρο φαίνεται πως ήταν ιδιαιτέρως αποτελεσματικό, καθώς ειδικά στο κέντρο της πόλης ο αριθμός των τραυματισμών εξαιτίας τροχαίων ατυχημάτων μειώθηκε κατά 42%.
Το Βέλγιο εγκαθίδρυσε το συγκεκριμένο μέτρο το 2021 στο σύνολο των δρόμων των Βρυξελλών. Μάλιστα, προκειμένου οι πολίτες να πειστούν να εφαρμόσουν το νέο μέτρο, το δημοτικό συμβούλιο τοποθέτησε περισσότερες από εκατό κάμερες μονής ή διπλής κατεύθυνσης. Ακόμη, αρκετές είναι οι πόλεις, όπως η Γλασκώβη, που με κύριο όπλο τους τη μείωση του ορίου ταχύτητας εντός των πόλεων στοχεύουν στο να μην υπάρχουν νεκροί από τροχαία εντός των αστικών ιστών με ορίζοντα το 2030. Αλλες πόλεις όπως το Αννόβερο, διαπίστωσαν πως με τη μείωση του ορίου ταχύτητας, παρατηρήθηκε μεγαλύτερος αριθμός πεζών, ποδηλατών και όσων χρησιμοποιούν τα μέσα μαζικής μεταφοράς.
Από την πλευρά του, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ασφάλειας Μεταφορών (ETSC) συνέστησε τον περασμένο Μάρτιο πέντε μέτρα, τα οποία πρέπει να υιοθετηθούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις κυβερνήσεις ώστε να μειωθούν οι θάνατοι από τροχαία. Το ένα από αυτά σχετίζεται με την αύξηση των ελέγχων –που σε αρκετές χώρες ήδη είναι σε πολύ υψηλό ποσοστό–, αναφορικά με την επήρεια αλκοόλ, την ταχύτητα, τη χρήση ζώνης και την απόσπαση της προσοχής. Ακόμη, προτείνεται η βελτίωση των υποδομών ώστε να αυξηθούν ποσοστά πεζών και ποδηλατών στις πόλεις.
Το ETSC πρότεινε επίσης να θεσπιστούν νόμοι προκειμένου οι νέοι οδηγοί να μην επιδίδονται σε επικίνδυνη οδήγηση. Ο Οργανισμός πρότεινε επίσης τη μείωση του ορίου ταχύτητας εντός των πόλεων, γεγονός που θα επιφέρει βελτίωση και σε ό,τι αφορά την ηχορύπανση και την εκπομπή ρύπων. Στα μέτρα που προτάθηκαν συμπεριλαμβάνεται και η σύσταση να υπάρχουν συστήματα που θα ανιχνεύουν τις πιο κοινές μορφές απόσπασης της προσοχής, όπως τα κινητά τηλέφωνα.
Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση της Πολωνίας, η οποία μείωσε κατά 47% τους θανάτους από τροχαία την περασμένη δεκαετία, ενώ η μέση μείωση στην Ε.Ε. για το ίδιο χρονικό διάστημα ανήλθε σε 22%. Σύμφωνα με όσα είχε δηλώσει ο εκτελεστικός διευθυντής στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ασφάλειας Μεταφορών, Αντόνιο Αβενόζο, αυτή η επιτυχία οφείλεται μεταξύ άλλων «στην επέκταση του δικτύου τεχνικών μέσων ελέγχου ταχύτητας (κάμερες ταχύτητας και διανυόμενη απόσταση σε σχέση με τον χρόνο), στην αύξηση των ελέγχων για οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ και τη θεσμοθέτηση του “διαδρόμου έκτακτης ανάγκης”, με στόχο την έγκαιρη πρόσβαση οχημάτων σε σημεία σύγκρουσης σε αυτοκινητοδρόμους».
Το προφίλ του επικίνδυνου οδηγού
Τα ιδιαιτέρως αιματηρά αυτοκινητιστικά δυστυχήματα στη χώρα μας μπορούν να εξηγηθούν σε μεγάλο βαθμό, εφόσον ληφθεί υπόψη το προφίλ του Ελληνα οδηγού, καθώς μελέτες αποδεικνύουν ότι οι άνδρες οδηγοί είναι έξι φορές πιο επικίνδυνοι από τις γυναίκες. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερο υψηλό ποσοστό, αφού διεθνώς οι άνδρες οδηγοί είναι τέσσερις έως πέντε φορές πιο επικίνδυνοι, καθώς αναλαμβάνουν πιο πολλά ρίσκα, τρέχουν πιο γρήγορα και αφήνουν μικρότερες αποστάσεις.
Είναι άλλωστε ενδεικτικό ότι το 84% των νεκρών σε τροχαία δυστυχήματα στην Ελλάδα ήταν άνδρες, ενώ αντίστοιχα είναι τα ποσοστά από το 2012 και έπειτα βάσει στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ. Επίσης ο νέος μοτοσικλετιστής έχει 40 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να εμπλακεί σε ατύχημα από ό,τι ο μεσήλικας οδηγός Ι.Χ. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ κατά μέσο όρο στην Ε.Ε. η χρήση κράνους φτάνει το 99%, στην Ελλάδα το ποσοστό μειώνεται στο 79% για τον οδηγό και στο 46% για τον επιβάτη.