«Αυτά είναι τα τέσσερα ζώδια που θα έχουν μια πιο δυναμική χρονιά χωρίς πολλά εμπόδια». «Αυτά θα είναι τα τέσσερα πιο άτυχα ζώδια του 2024». «Ο πιο τυχερός και ο πιο άτυχος μήνας του 2024 για κάθε ζώδιο». «Τα τέσσερα ζώδια που θα γεμίσουν χρήμα την πρώτη εβδομάδα του νέου έτους!». Δίνουν και παίρνουν τα αστρολογικά θέματα στα σάιτ και τα περιοδικά αυτές τις ημέρες. Το ομολογώ, το τελευταίο λινκ το πάτησα, δεν αντιστάθηκα. Προκύπτει ότι, ναι, θα είμαι τυχερή το 2024, αν βέβαια δεν με καταβάλουν κάποια θέματα υγείας και αν αποφύγω αποτελεσματικά κάποιους άλλους κινδύνους. Χτύπησα ξύλο και συνέχισα την ημέρα μου, επιβεβαιώνοντας σε λίγα δευτερόλεπτα ουκ ολίγα στερεότυπα για τον μέσο Ελληνα.
Στερεότυπα; Σύμφωνα με στοιχεία της διαΝΕΟσις (Τι πιστεύουν οι Ελληνες, 2020), στην Ελλάδα περίπου το 15% των Ελλήνων πιστεύει στα ζώδια, με το μεγαλύτερο ποσοστό πίστης στα ζώδια (29,6%) να εμφανίζεται σε αυτούς που αυτοτοποθετούνται στην «ανώτερη» κοινωνική τάξη, στους φοιτητές/σπουδαστές/μαθητές (24,3%) και τους επιχειρηματίες (22,9%). (Η ίδια έρευνα αναφέρει ότι πάνω από τους μισούς Ελληνες πιστεύουν στο «μάτι», με ένα εντυπωσιακό 46,2% των κατόχων μεταπτυχιακού ή διδακτορικού να πιστεύει στο «μάτι»).
«Σαν ιατρικό απόρρητο»
Σύμφωνα με τη συγγραφέα/αστρολόγο Βάσια Μαυράκη, το 15% είναι ένα ψήγμα της αλήθειας. «Για μένα το 80% πιστεύει στα ζώδια», λέει. «Πολιτικοί, υπουργοί είναι όλοι με αστρολόγο, ασχέτως αν το παραδέχονται ή όχι». Κανένας αστρολόγος, άλλωστε, δεν θα αποκαλύψει το πελατολόγιό του. «Είναι σαν το ιατρικό απόρρητο». Το ίδιο αναφέρει στην «Κ» και ο Τάσος Ντούβλης, γιος του γνωστού αστρολόγου Χρήστου Ντούβλη. «Εγώ που… κληρονόμησα πελατεία από τον πατέρα μου, έχω πελάτες πολλούς επιχειρηματίες, πολλούς πολιτικούς, αλλά και Ελληνες του εξωτερικού. Αλλωστε από την κρίση και μετά, τα επαγγελματικής και οικονομικής φύσης ερωτήματα έχουν αυξηθεί κατά πολύ, με τα ερωτικά φυσικά να παραμένουν πολύ ψηλά στα ενδιαφέροντα του κόσμου. Με ρωτούν “να αλλάξω δουλειά;”, “να κάνω επένδυση;”, “να βάλω υποψηφιότητα;”».
«Γιατί ακόμη πιστεύουμε στην αστρολογία;», ρωτήσαμε τον Παναγιώτη Ιακωβή, καρδιολόγο και ιδρυτή της σελίδας στο Facebook «Παρατηρητήριο Ψευδοεπιστήμης – Pseudoscience Alert», που ασχολείται με την κατάρριψη ψευδοεπιστημονικών δημοσιευμάτων και ισχυρισμών αλλά και την επισήμανση κρουσμάτων «κακής επιστήμης» (που εμπεριέχει λάθη, λανθασμένες παραδοχές, αντιγραφή, κακές μετρήσεις, στατιστικά σφάλματα και άτοπες ερμηνείες). Ο ίδιος κάνει λόγο για το φαινόμενο Φόρερ ή Μπάρνουμ: «To 1948 o ψυχολόγος B. Forer έκανε ένα πείραμα. Εδωσε σε κάθε έναν από τους φοιτητές του ένα τεστ αυτοαξιολόγησης προσωπικότητας. Μία εβδομάδα μετά τους δόθηκε ένα δήθεν “εξατομικευμένο” φύλλο αποτελεσμάτων, που όμως ήταν ίδιο για όλους τους συμμετέχοντες και περιείχε κοινοτοπίες, όπως “έχεις ανάγκη να σε συμπαθούν οι άλλοι άνθρωποι”, “δεν έχεις χρησιμοποιήσει πλήρως τις ατομικές σου δυνατότητες”, “θεωρείς ότι είσαι ένας άνθρωπος με ανεξάρτητη σκέψη”, “η ασφάλεια είναι ένας από τους μεγάλους στόχους σου στη ζωή”. Οι φοιτητές θεώρησαν ότι το φύλλο αποτελεσμάτων ήταν κατά 86% ακριβές στην περιγραφή της δικής τους προσωπικότητας». «Το φαινόμενο Φόρερ ή Μπάρνουμ, από το όνομα του σόουμαν P. T. Barnum που εξαπατούσε ηθελημένα τους ακροατές του, χάριν παιδιάς, γίνεται πιο έντονο όσο πιο κοινότοπες είναι οι δηλώσεις που δήθεν αφορούν προσωπικά τον ακροατή, και αν οι δηλώσεις αυτές είναι κυρίως, αλλά όχι συνολικά θετικές για την προσωπικότητά του». Οπως εξηγεί, σήμερα τα κείμενα αστρολογίας είναι απλώς προτάσεις – χρησμοί που εμπίπτουν στο φαινόμενο Μπάρνουμ και ομοίως και οι περιγραφές προσωπικότητας που δίνονται ανάλογα με το κάθε ζώδιο. Μάλιστα, σύμφωνα με τον κ. Ιακωβή, η αστρολογία εμπίπτει στον ορισμό του φιλοσόφου Καρλ Πόπερ περί ψευδοεπιστήμης, αφού η ασάφειά της δεν επιτρέπει τη διάψευσή της.
«Εχω πελάτες πολλούς επιχειρηματίες, πολλούς πολιτικούς, αλλά και Ελληνες του εξωτερικού».
Επίδραση
Οπως εξηγεί ο κ. Ιακωβής, μολονότι ουράνια σώματα επηρεάζουν τη ζωή μας –ο μεν Ηλιος μέσω της φωτεινής του ενέργειας είναι πηγή ζωής, ενώ η Σελήνη επηρεάζει την παλίρροια και την άμπωτη στα νερά του πλανήτη μας–, αυτό δεν ισχύει για κάθε αστερισμό που σχηματίζεται στον νυχτερινό ουρανό. «Αυτοί δεν αποτελούνται από άστρα που βρίσκονται στην ίδια απόσταση από τη Γη. Οι αποστάσεις τους ποικίλλουν κατά πολλά έτη φωτός το ένα από το άλλο. Η δισδιάστατη προβολή τους επί της Γης δεν έχει καμία σχέση με την πραγματική θέση τους στον τρισδιάστατο χώρο, ενώ η αστρολογία δεν λαμβάνει υπόψη ούτε τις μάζες ούτε την ακτινοβολούσα ενέργεια του κάθε αστρικού σχηματισμού ξεχωριστά. Είναι ενδιαφέρον να σκεφθούμε την απόσταση ανάμεσα σε δύο ανθρώπους πάνω στη Γη έναντι της απόστασης που βρίσκονται τα άστρα που δήθεν τους επηρεάζουν. Πόσο εγωιστικό ανθρωποκεντρισμό κρύβει η πεποίθηση ότι μπορεί να υπάρξει διαφορετική επίδραση από μια τέτοια αστρονομική απόσταση;». Σύμφωνα με τον κ. Ιακωβή, η μόνη δύναμη που μπορεί να δράσει σε μεγάλες αποστάσεις στο σύμπαν είναι η βαρυτική δύναμη. «Η ισχύς της βαρυτικής δύναμης των άστρων επί των ανθρώπινων όντων είναι αμελητέα σε σχέση με τη βαρύτητα της ίδιας της Γης. Οι γαλαξίες που αντιπροσωπεύουν τον ζωδιακό κύκλο βρίσκονται σε ασύλληπτα μεγάλες αστρονομικές αποστάσεις κι έτσι η βαρυτική τους επίδραση είναι αμελητέα».
«Είναι μαθηματικά»
Για την κ. Μαυράκη, πάντως, η αστρολογία είναι επιστήμη. «Αυτό που εμείς ερμηνεύουμε είναι οι μαθηματικές γωνίες που σχημάτισαν οι πλανήτες την ημέρα της γέννησης ενός ανθρώπου. Ακόμη και το αστέρι των Χριστουγέννων ήταν η βασιλική σύνοδος Δία, Κρόνου, Αρη. Η αστρολογία ερμηνεύει την αστρονομία, ερμηνεύει τους συμπαντικούς νόμους. Ο άνθρωπος δεν αντιλαμβάνεται ούτε την εσωτερική λειτουργία του οργανισμού του, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι σημαντική γι’ αυτόν. Η αστρολογία έχει μεθοδολογία, αποτέλεσμα, αποδείξεις και κανόνες. Δεν είναι ούτε διαίσθηση, ούτε σφαίρα, ούτε ταρό. Είναι μαθηματικά».
«Καθοδηγούν»
Σύμφωνα με τον κ. Ντούβλη, η δυσπιστία προς το επάγγελμα οφείλεται στο ότι «υπάρχουν πολλοί τσαρλατάνοι, όπως και σε κάθε επάγγελμα, που βγαίνουν και λένε μια γενικότητα και ο κόσμος λέει “βλέπεις; Βλακεία είναι”. Ομως άλλο αστρολόγος, άλλο μέντιουμ, άλλο ταρό». Οπως εξηγεί, οι άνθρωποι έχουμε ελευθερία βούλησης. «Κάνουμε ό,τι θέλουμε όποτε θέλουμε, δεν υπάρχει κάποιο ανώτερο πνεύμα στη μορφή πλανήτη. Δεν μας επηρεάζουν τα άστρα και οι πλανήτες. Δεν φταίει κάποιος πλανήτης για ό,τι μας συμβαίνει, εμείς φταίμε. Οι αστρολόγοι παρατηρούν τις εσωτερικές και τις εξωτερικές συνθήκες και καθοδηγούν το άτομο πώς να κινηθεί. Πότε να στείλω βιογραφικό για να έχει καλύτερες συνθήκες; Μήπως είναι καλύτερα τον Μάιο, όπως μου είπε ο Τάσος; Η αστρολογία δεν επηρεάζει, αναδεικνύει. Οπως το πιεσόμετρο θα σου δείξει αν έχεις πίεση, δεν σου την προκαλεί».