Τα πανεπιστήμια πρέπει να επιβιώνουν στον ανταγωνιστικό κόσμο των διεθνών αξιολογήσεων εάν θέλουν να επιτύχουν τη διεθνοποίησή τους. «Οι διεθνείς κατατάξεις των ΑΕΙ είναι ένα εργαλείο με ιδιαίτερη βαρύτητα, καθώς επηρεάζουν αποφασιστικά την κοινή γνώμη και τη λήψη αποφάσεων για θέματα ανώτατης εκπαίδευσης, όπως η χρηματοδότηση, σε διεθνές και εθνικό επίπεδο. Οι πίνακες κατάταξης αποτελούν σημείο αναφοράς συνολικά, με αποτέλεσμα να επηρεάζουν στη στρατηγική ανάπτυξης των ΑΕΙ», παρατηρεί μιλώντας στην «Κ» για το θέμα ο κ. Γιώργος Κυριακού, καθηγητής του Τμήματος Χημικών Μηχανικών και πρόεδρος της επιτροπής διεθνών κατατάξεων του Πανεπιστημίου Πατρών, το οποίο διοργανώνει σήμερα ημερίδα με θέμα «Συζητώντας για τις διεθνείς κατατάξεις».
Η πρώτη διεθνής κατάταξη, η λίστα της Σαγκάης (Shanghai Ranking), δημοσιεύθηκε, όπως λέει ο κ. Κυριακού, το 2003 και ήταν κινεζικής προέλευσης. Προσοχή, εθνικές κατατάξεις υπήρχαν, αλλά διεθνείς όχι. «Οι Κινέζοι ήθελαν να δουν με τι θα πρέπει να συγκριθούν για να βελτιώσουν την τριτοβάθμια εκπαίδευσή τους. Χρησιμοποίησαν δείκτες από διεθνείς βάσεις δεδομένων διότι κανένα πανεπιστήμιο από τη Δύση δεν έδινε κρίσιμα στοιχεία της λειτουργίας του», τονίζει ο πανεπιστημιακός. Η λίστα της Σαγκάης αρχικά εξέτασε 1.200 πανεπιστημιακά ιδρύματα και δημοσίευσε την κατάταξη των 500 καλύτερων.
Πλέον τα συστήματα αξιολόγησης είναι πολλά. Από το σύνολο των ΑΕΙ, τα οποία σύμφωνα με το International Handbook of Universities (International Association of Universities) ξεπερνούν τις 18.000 παγκοσμίως, τα περισσότερα συστήματα κατάταξης ξεχωρίζουν τα καλύτερα 1.000 ή 4.000 ιδρύματα και κατόπιν προχωρούν στην τελική σύνταξη ενός πιο σύντομου καταλόγου – κατάταξης 500 ή 1.000 ιδρυμάτων. Τα αποτελέσματα αυτών των κατατάξεων ερμηνεύονται και ανάλογα με τη βαρύτητα που δίνουν σε κάθε κριτήριο. Ενδεικτικά, στη λίστα της Σαγκάης το ερευνητικό έργο ως αριθμός δημοσιεύσεων συμβάλλει στο 50% της βαθμολογίας μέσα από τρία υποκριτήρια. Αντιθέτως, ο αντίστοιχος δείκτης της μεθοδολογίας του Times Higher Education λαμβάνει 30% και στηρίζεται σε διαφορετικά υποκριτήρια. «Η μελέτη των ετεροαναφορών θεωρείται εγκυρότερο κριτήριο αποτίμησης από τον καθαυτό όγκο του επιστημονικού έργου ενός καθηγητή. Τα δεδομένα κανονικοποιούνται, ώστε να αντικατοπτρίζουν μεταβολές του όγκου των ετεροαναφορών μεταξύ διαφορετικών θεματικών περιοχών», παρατηρεί στην «Κ» ο κ. Θάνος Δημόπουλος, καθηγητής της Ιατρικής Αθηνών και τέως πρύτανης του ΕΚΠΑ.
«Οι παγκόσμιες κατατάξεις ήρθαν ως απόρροια της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας και της διεθνοποίησης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η εθνική υπεροχή δεν είναι πλέον επαρκής. Τα πανεπιστήμια οφείλουν να γίνουν ανταγωνιστικοί παίκτες στη διεθνή ερευνητική και εκπαιδευτική σκακιέρα», παρατηρεί ο κ. Κυριακού. «Παρά τις αρνητικές κριτικές, οι διεθνείς κατατάξεις επηρεάζουν τη χάραξη πολιτικής, την ακαδημαϊκή “συμπεριφορά”, τη γνώμη κυβερνήσεων, εταιρειών και πολιτών, τη χρηματοδότηση των ιδρυμάτων. Εάν θέλουν να προσελκύσουν ξένους φοιτητές, τα ΑΕΙ αξιολογούνται εάν έχουν καθηγητές και φοιτητές από το εξωτερικό και διεθνείς συνεργασίες», τονίζει ο ίδιος.
Βεβαίως, δεν λείπουν οι στρεβλώσεις και οι ήττες στη μάχη ενός ιδρύματος να ανέλθει στην κλίμακα των διεθνών κατατάξεων. Η δήλωση πανεπιστημιακού μεγάλου περιφερειακού ιδρύματος στην «Κ» υποδηλώνει τους κινδύνους: «Η προηγούμενη πρυτανική ηγεσία του πανεπιστημίου κατηγορούσε τους καθηγητές κοινωνικών επιστημών ότι “χαλούν” τη θέση του ΑΕΙ με τις πολύ χαμηλές επιδόσεις στις δημοσιεύσεις και στις ετεροαναφορές που έχει πάρει το ερευνητικό τους έργο. Οι γιατροί και οι πολυτεχνικές, που δημοσιεύουν στα αγγλικά, “κερδίζουν” κατά κράτος». Για αυτό, άλλωστε, στο σημείο αυτό ασκείται βάσιμη κριτική από τον χώρο των ανθρωπιστικών σπουδών γενικότερα.
Ενα παράδειγμα δείκτη που μπορεί να επηρεάσει στρεβλά την κατάταξη ενός ΑΕΙ είναι η αναλογία προπτυχιακών φοιτητών προς αριθμό καθηγητών. Στην Ελλάδα όμως είναι ιδιαίτερα δύσκολο να βελτιωθεί η αναλογία, διότι η υποστελέχωση των πανεπιστημίων (αποχωρήσεις χωρίς την αναπλήρωση των κενών) και ο περιορισμός της χρηματοδότησης δεν επιτρέπουν τη βελτίωση της αναλογίας φοιτητών και καθηγητών μέσω της πρόσληψης νέου διδακτικού προσωπικού.
Στόχος ξανά το κτίριο διοίκησης του ΕΜΠ
Nέα καταδρομική επίθεση σημειώθηκε χθες το πρωί στο ΕΜΠ, στην Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου, όπως συνέβη και το πρωί της Δευτέρας. Ομάδα κουκουλοφόρων εισέβαλε στο κτίριο διοίκησης, εκφοβίζοντας υπαλλήλους και προκαλώντας καταστροφές. Ωστόσο, η ομάδα των κουκουλοφόρων δεν προχώρησε σε κατάληψη των γραφείων της διοίκησης του ΕΜΠ. Τη Δευτέρα, μικρή ομάδα που αυτοτοποθετείται στον αντιεξουσιαστικό χώρο έκανε και πάλι καταδρομική επίθεση στο ίδιο κτίριο, αλλά προχώρησε και σε κατάληψή του, με αποτέλεσμα η ηγεσία του Ιδρύματος να καλέσει τα ΜΑΤ, να προκληθούν επεισόδια και να γίνουν προσαγωγές. Την ίδια στιγμή, επί ποδός βρίσκονται οι φοιτητικοί σύλλογοι καθώς σε όλα τα ΑΕΙ της χώρας γίνονται συνελεύσεις με διακύβευμα τη στάση των φοιτητών στην επικείμενη θεσμοθέτηση μη κρατικών ΑΕΙ. Για αύριο έχουν προγραμματιστεί και συλλαλητήρια σε διάφορες πόλεις (στην Αθήνα από τα Προπύλαια στις 12.00).
