Οι κάτοικοι του Αργους, της Λάρισας, των Σερρών και της Σπάρτης γνωρίζουν ή καλύτερα νιώθουν, από πρώτο χέρι τι σημαίνει θερμική καταπόνηση το καλοκαίρι. Γιατί τον χειμώνα τα σκήπτρα παίρνουν περιοχές όπως η Φλώρινα, το Καρπενήσι και η Λήμνος. Οσο μάλιστα περνούν τα χρόνια η θερμική καταπόνηση γίνεται ολοένα και πιο αισθητή και για μεγαλύτερο διάστημα.
Τι εννοούμε όμως όταν λέμε θερμική καταπόνηση; Οπως εξηγεί ο Κωνσταντίνος Λαγουβάρδος, διευθυντής ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, «η θερμική καταπόνηση είναι η εκτίμηση της θερμοκρασίας όπως τη βιώνει ο άνθρωπος, ένα μέτρο του πόση ζέστη ή κρύο αισθάνεται ο μέσος ενήλικας στο εξωτερικό περιβάλλον. Η αισθητή θερμοκρασία προκύπτει από θερμικούς δείκτες, που συνυπολογίζουν τους βαθμούς θερμοκρασίας, την υγρασία, την ταχύτητα του ανέμου και την ηλιακή ακτινοβολία. Με βάση αυτές τις παραμέτρους έχουμε και τον Παγκόσμιο Δείκτη Θερμικού Κλίματος (UTCI, °C)».
Αυτός είναι και ο λόγος, όπως τονίζει, που πολλοί αισθάνονται περισσότερη ζέστη ή κρύο απ’ ό,τι δείχνουν οι μετρήσεις της θερμοκρασίας από τους μετεωρολογικούς σταθμούς. «Αυτό συμβαίνει γιατί στους μετεωρολογικούς σταθμούς η θερμοκρασία μετριέται στο εσωτερικό ενός κλωβού ο οποίος προστατεύει το θερμόμετρο από την ηλιακή ακτινοβολία, κάτι το οποίο δεν συμβαίνει στο εξωτερικό περιβάλλον», συμπληρώνει ο κ. Λαγουβάρδος.
Μάλιστα, διευκρινίζει πως τα τελευταία χρόνια όπου η έκθεση σε ακραίες θερμικές συνθήκες είναι μεγαλύτερη λόγω της κλιματικής αλλαγής, ο δείκτης της θερμικής καταπόνησης, ο οποίος εμφανίζει διαβαθμίσεις, είτε μιλάμε για ζέστη είτε για κρύο, παίζει έναν ολοένα και πιο νευραλγικό ρόλο. Πια έχει αρχίσει να λαμβάνεται σοβαρά υπ’ όψιν από τα κράτη ώστε να λαμβάνονται μέτρα προφύλαξης των ευπαθών ομάδων αλλά και του γενικού πληθυσμού.
Τι έδειξε ο Δείκτης Θερμικού Κλίματος στην Ελλάδα
Σύμφωνα με την Κατερίνα Πανταβού, επιστημονική συνεργάτιδα του Αστεροσκοπείου και μέλος της ομάδας που εκπόνησε την έρευνα, όσον αφορά στο κρύο, το χαμηλότερο ποσοστό των ωρών θερμικής καταπόνησης παρατηρείται σε περιοχές της Κρήτης και στα Δωδεκάνησα, ενώ το μέγιστο σε περιοχές της Θράκης και της Δυτικής Μακεδονίας. Σε αυτές τις περιοχές, η αίσθηση του κρύου είναι αναμενόμενη λόγω των ορεινών όγκων.
Η συνεργάτιδα του Αστεροσκοπείου αναφέρει όμως πως είναι αξιοσημείωτο ότι η θερμική καταπόνηση λόγω κρύου είναι αυξημένη και στα νησιά του Βορείου Αιγαίου, στις Κυκλάδες αλλά και στον πεδινό Εβρο. Στις συγκεκριμένες περιοχές, αυτό συμβαίνει όχι τόσο λόγω της θερμοκρασίας του αέρα, αλλά κυρίως λόγω της αυξημένης σχετικής υγρασίας και των ισχυρών ανέμων.
Οι περιοχές με τα υψηλότερα ποσοστά ωρών θερμικής καταπόνησης λόγω κρύου είναι οι εξής:
Φλώρινα 65%
Καρπενήσι 60%
Λήμνος 58%
Ορεστιάδα, Καστοριά 56%
Κοζάνη, Κομοτηνή 53%
Ξάνθη 50%
Δράμα, Εδεσσα, Κιλκίς 48%
Τα παραπάνω επιβεβαιώνουν και οι εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες των τελευταίων ημερών σε περιοχές της Μακεδονίας. Ενδεικτικά, στον Νέο Καύκασο Φλωρίνης ο αυτόματος μετεωρολογικός σταθμός του δικτύου του meteo.gr/Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών κατέγραψε σήμερα –22 Ιανουαρίου– το πρωί στις 08:10 θερμοκρασία -19,8°C, ενώ σε άλλες περιοχές της Μακεδονίας το θερμόμετρο δείχνει θερμοκρασίες χαμηλότερες από τους -15°C.
Αντίστοιχα, τα καλοκαίρια, οι περιοχές όπου οι κάτοικοι δυσφορούν περισσότερο λόγω ζέστης είναι η Κεντρική Μακεδονία (π.χ. περιοχή Σερρών), η Κεντρική Ελλάδα (π.χ. περιοχή Λάρισας και Φθιώτιδας) και η Πελοπόννησος (π.χ. περιοχές Αργολίδας και Λακωνίας) ενώ καλύτερη είναι η εικόνα στα νησιά των Κυκλάδων (π.χ. Νάξος).
Πιο συγκεκριμένα, οι περιοχές με τα υψηλότερα ποσοστά ωρών θερμικής καταπόνησης το καλοκαίρι είναι οι εξής:
Σέρρες και Σπάρτη 55%
Αργος 53%
Λάρισα, Λαμία 51%
Κατερίνη, Καρδίτσα 50%
Αρτα, Τρίκαλα 49%
Μοίρες Ηρακλείου, Πρέβεζα 48%
Θεσσαλονίκη, Πύργος 46%
Αυξητική η τάση της θερμικής καταπόνησης στην Ελλάδα
Το βασικό συμπέρασμα της μελέτης είναι, σύμφωνα με τον κ. Λαγουβάρδο, πως ο δείκτης της θερμικής καταπόνησης εμφανίζει σταθερά αυξητική τάση σε όλη την ελληνική επικράτεια τα τελευταία 30 χρόνια, γεγονός που συνοδεύεται από την ολοένα και πιο χειροπιαστή παρουσία της κλιματικής κρίσης.
Είναι ενδεικτικό πως στο τέλος του 2020 η μέση ετήσια τιμή του δείκτη θερμικής καταπόνησης αυξήθηκε κατά μέσο όρο 1,5°C σε σχέση με το 1991 ενώ κατά περιοχές η αύξηση κυμάνθηκε από 0,6 °C έως 2,7 °C.
Η μέγιστη αύξηση παρατηρήθηκε στις ορεινές περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας και της Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης, ενώ η ελάχιστη στις ορεινές περιοχές της Στερεάς Ελλάδας και της Πελοποννήσου.
Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με τα στοιχεία του meteo, το περασμένο καλοκαίρι, λόγω του καύσωνα «Κλέων», οι κάτοικοι του κέντρου της πόλης των Αθηνών (περιοχή Πατήσια) βίωσαν θερμοκρασίες άνω των 30 βαθμών για 307 ώρες από 12 έως 26 Ιουλίου. Την ίδια περίοδο οι κάτοικοι της Λάρισας βίωσαν τις ίδιες θερμοκρασίες για 230 ώρες, στη Σπάρτη για 186 ώρες ενώ στα Ιωάννινα (περιοχή Ανατολής) και στην Κοζάνη, για 164 και 145 ώρες, αντίστοιχα.
Συνοψίζοντας την τάση η κ. Πανταβού εξηγεί πως «η σταθερή αύξηση της θερμοκρασίας τα τελευταία χρόνια, η οποία γίνεται εμφανής και από τις ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες μέσα στον χειμώνα, κάτι που είδαμε και συνεχίζουμε να βλέπουμε έντονα φέτος, συμπαρασύρει και τον δείκτη θερμικής καταπόνησης. Ειδικά κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, λιγότερο ή περισσότερο καταπονούνται θερμικά σχεδόν όλοι οι Ελληνες, με εξαίρεση τις Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα. Το γεγονός πως η Ελλάδα βρίσκεται στο hot spot της κλιματικής κρίσης, τη Μεσόγειο, παίζει κεντρικό ρόλο σε αυτήν την τάση».
*Η έρευνα υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του έργου BIOCLIMATE-GR (Grant Agreement: G-2212 65296) το οποίο χρηματοδοτείται από το European Climate Foundation.