Στην κρίση του ανώτατου ακυρωτικού δικαστηρίου τίθεται (εκτός απροόπτου) αύριο η απόφαση του υπουργείου Περιβάλλοντος να επιτρέψει τις «ξαπλωτές πολυκατοικίες» στην Αμοργό. Η υπόθεση παρουσιάζει τεράστιο ενδιαφέρον, καθώς στην περίπτωση που το δικαστήριο δεχθεί ότι ο γενικός οικοδομικός κανονισμός είναι ισχυρότερος από τα ειδικά διατάγματα για την προστασία των νησιών, αυτό θα ανοίξει τον ασκό του Αιόλου για την αύξηση καθ’ ύψος υφιστάμενων και νέων κτιρίων.
Η Αμοργός είναι ένα από τα νησιά του Αιγαίου που έχουν ειδικό πολεοδομικό καθεστώς για την προστασία της φυσιογνωμίας τους, το οποίο εγκρίθηκε με Προεδρικό Διάταγμα περίπου πριν από 20 χρόνια (το 2003). Η συγκεκριμένη υπόθεση, που λόγω του ειδικού πολεοδομικού καθεστώτος της Αμοργού αφορά ολόκληρο το νησί, ξεκίνησε το 2018 με την έκδοση οικοδομικής άδειας δύο κτιρίων με υπόγειο στην περιοχή Ξυλοκερατίδι Καταπόλων. Επειτα από καταγγελία ιδιώτη για υπέρβαση ύψους του κτιρίου, η πολεοδομία Νάξου διέκοψε το 2019 τις εργασίες. Οπως διαπίστωσε μετά από αυτοψία και τον επανέλεγχο του φακέλου, το ένα από τα δύο κτίρια υπερέβαινε το μέγιστο επιτρεπόμενο ύψος. Οι ιδιοκτήτες των κτιρίων προσέφυγαν στο Συμβούλιο Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων (ΣΥΠΟΘΑ) Σύρου, που τους δικαίωσε, ενώ με την εκτίμηση αυτή συνέκλινε το καλοκαίρι του 2021 και το Κεντρικό ΣΥΠΟΘΑ (γνωμοδοτικό όργανο του υπουργείου Περιβάλλοντος). Το ζήτημα στο οποίο συγκρούονται οι δύο πλευρές είναι το πώς μετρείται τελικά το ανώτατο επιτρεπόμενο ύψος ενός κτιρίου, που στην Αμοργό είναι 8,5 μέτρα: η πολεοδομία υποστηρίζει ότι αυτό μετρείται σε προβολή στην όψη του κτιρίου, ενώ το ΣΥΠΟΘΑ ότι αυτό μετρείται σε κάθε σημείο της τομής του κτιρίου με το φυσικό έδαφος.
Κατά των γνωμοδοτήσεων του ΣΥΠΟΘΑ και του ΚΕΣΥΠΟΘΑ προσέφυγαν τόσο ο καταγγέλλων ιδιώτης όσο και ο Δήμος Νάξου (η πολεοδομία του οποίου εξυπηρετεί και την Αμοργό). Το 2021, το Διοικητικό Εφετείο Πειραιά (αρ. απόφ. Α228-Α229/2021) δικαίωσε τους προσφεύγοντες και ακύρωσε τις δύο γνωμοδοτήσεις που επέτρεπαν τις «ξαπλωτές πολυκατοικίες». Οπως επισημαίνεται και στις δύο αποφάσεις, το Προεδρικό Διάταγμα που προστατεύει τους παραδοσιακούς οικισμούς της Αμοργού από το 2003 εκδόθηκε για να περιορίσει τα ύψη των κτιρίων, «δεδομένου ότι παρατηρήθηκε στους παραδοσιακούς οικισμούς των Κυκλάδων το φαινόμενο νόμιμα κτίρια κατά τον τότε ισχύοντα γενικό οικοδομικό κανονισμό να προκύπτουν πολυώροφα κτίρια σε προβολή». Οι ιδιοκτήτες των δύο κτιρίων από την πλευρά τους είχαν υποστηρίξει ότι η μέτρηση του ύψους της οικοδομής σύμφωνα με τον οικοδομικό κανονισμό είναι νόμιμη και, εφόσον δεν διαφοροποιείται στο Προεδρικό Διάταγμα της Αμοργού πρέπει να υπερισχύσει, επιχείρημα που δεν έγινε δεκτό από το δικαστήριο.
Η παρέμβαση
Και ενώ η υπόθεση φαινόταν να έχει λήξει, τον Φεβρουάριο του 2022 ο υφυπουργός Περιβάλλοντος Νίκος Ταγαράς με απόφασή του παρενέβη, υιοθετώντας την ερμηνεία που έδωσε το ΣΥΠΟΘΑ Σύρου και το ΚΕΣΥΠΟΘΑ, αγνοώντας τη δικαστική απόφαση. Ως αποτέλεσμα, η πολεοδομία έπρεπε να επιλέξει εάν θα εφαρμόσει την υπουργική ή τη δικαστική απόφαση. Κατά της απόφασης του κ. Ταγαρά κατατέθηκαν δύο προσφυγές στο Συμβούλιο της Επικρατείας (έχουν προγραμματιστεί να εκδικαστούν αύριο), από τους Δήμους Αμοργού και Νάξου. «Δεν συμφωνούμε με την ερμηνεία που έκανε το υπουργείο Περιβάλλοντος. Ολοι στην Αμοργό γνωρίζουν εδώ και 20 χρόνια ότι δεν μπορείς να χτίσεις τριώροφα ή τετραώροφα σπίτια», λέει ο δήμαρχος Αμοργού, Λευτέρης Καραΐσκος. «Το διάταγμα είχε εκδοθεί το 2003 για να μας προστατεύσει από την καταστροφή, γιατί είχαν ξεκινήσει τότε να χτίζονται “ξαπλωτές πολυκατοικίες” σε πλαγιές με μεγάλη κλίση. Αν τελικά αυτό επιτραπεί, θα γεμίσει το νησί».
«Τα προεδρικά διατάγματα προστασίας των νησιών έγιναν με πολύ μεγάλο κόστος. Οι αντιδράσεις ήταν τεράστιες. Νομίζω όμως ότι τώρα όλοι αναγνωρίζουν ότι διέσωσαν τους παραδοσιακούς οικισμούς των νησιών», εκτιμά ο Νίκος Σηφουνάκης, που ως υπουργός Αιγαίου δημιούργησε πριν από 20 χρόνια αυτό το προστατευτικό πλαίσιο. «Δεν υπάρχει καμία διχογνωμία για τον τρόπο μέτρησης του ύψους των κτιρίων στην Αμοργό. Αυτό που έκανε το υπουργείο Περιβάλλοντος είναι μια απαράδεκτη μεθόδευση. Ολοι γνωρίζουν ότι τα ειδικά πολεοδομικά διατάγματα υπερισχύουν των νόμων και των υπουργικών αποφάσεων. Πόσο μάλλον όταν ο νέος οικοδομικός κανονισμός έχει διάταξη που το ορίζει και ρητά. Αν επιτραπεί η έμμεση αύξηση του ύψους των κτιρίων στην Αμοργό, σύντομα θα αλλοιωθεί η αρχιτεκτονική της φυσιογνωμία – ενώ θα πάρουν σειρά και τα υπόλοιπα νησιά με ειδικά διατάγματα».
