Ηταν πριν από 14 χρόνια όταν ο Κάρλος Μορένο, μαθηματικός και επιστήμονας πληροφορικής, είχε την έμπνευση για την «πόλη των 15 λεπτών», δηλαδή μία πόλη, όπου οι πολίτες έχουν πρόσβαση σε όλες τις βασικές υπηρεσίες –υγεία, παιδεία, εκπαίδευση, πράσινο, ψυχαγωγία– μέσα σε 15 λεπτά, χρησιμοποιώντας τα πόδια ή το ποδήλατο.
Χρειάστηκαν έξι χρόνια έρευνας μέχρι να παρουσιάσει την ιδέα του στο Παρίσι το 2016, λίγους μήνες μετά την COP21. Πολλοί βρήκαν την ιδέα ελκυστική μεν, ουτοπική δε. Παρ’ όλα αυτά η δήμαρχος του Παρισιού, Αν Ινταλγκό τη συμπεριέλαβε στην εκστρατεία επανεκλογής της και άρχισε να την εφαρμόζει. Το παράδειγμα ακολούθησαν τουλάχιστον δεκαέξι πόλεις από το Μιλάνο και τη Βαρκελώνη μέχρι τη Σαγκάη και τη Σεούλ που έχουν εφαρμόσει το σχέδιο ή προτίθενται να το κάνουν με διάφορα προγράμματα, ενώ ενδιαφέρον έχει εκδηλώσει και η Αθήνα. Χθες, ο καθηγητής του πανεπιστημίου της Σορβόννης συναντήθηκε με τον δήμαρχο της πόλης Χάρη Δούκα και συμφώνησαν να συγκροτηθούν κοινές ομάδες εργασίας, προκειμένου να διερευνηθούν οι δυνατότητες εφαρμογής της ιδέας στην Αθήνα.
Μιλώντας στην «Κ» ο κ. Μορένο εξηγεί ότι «στόχος είναι η εφαρμογή της ιδέας όχι στο ιστορικό κέντρο αλλά γύρω από αυτό, ώστε να μεταμορφώσει τη ζωή κατοίκων που σπαταλούν καθημερινά δύο ώρες στο αυτοκίνητό τους, καθώς δεν έχουν εύκολη πρόσβαση σε δουλειές, καταστήματα, ιατρικές υπηρεσίες και πολιτιστικές εκδηλώσεις».
Ξεδιπλώνοντας το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης των βημάτων που θα πρέπει να γίνουν, ο κ. Μορένο σημειώνει ότι μέχρι το καλοκαίρι θα εξεταστούν συγκεκριμένες παράμετροι και το φθινόπωρο θα ανακοινωθούν τα συμπεράσματα και οι προτάσεις για την υλοποίηση του σχεδίου.
«Στην περίπτωση της Αθήνας θα ληφθούν υπόψη η προσβασιμότητα σε παντοπωλεία, εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης και σχολεία σε ακτίνα 15λεπτου, η επάρκεια των επιλογών μετακίνησης με τα μέσα μεταφοράς ανάμεσα σε διαφορετικές γειτονιές, αλλά και συνθήκες όπως η ποιότητα του αέρα, οι πράσινοι χώροι αλλά και κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες που επηρεάζουν την ισότιμη πρόσβαση των πολιτών σε ανέσεις και ευκαιρίες», εξηγεί ο κ. Μορένο.
Στόχος είναι η εφαρμογή της ιδέας όχι στο ιστορικό κέντρο της πόλης αλλά γύρω από αυτό, ώστε να μεταμορφώσει τη ζωή κατοίκων που σπαταλούν καθημερινά δύο ώρες στο αυτοκίνητό τους.
Αναμφίβολα μεταξύ των μεγαλύτερων προβλημάτων που χρειάζονται επίλυση είναι κατά την άποψη του καθηγητή και αυτό της κίνησης. Ωστόσο, όπως λέει, ακόμα και οι ίδιοι οι κάτοικοι έχουν εντείνει το πρόβλημα επιλέγοντας το αυτοκίνητο ακόμη και για ελάχιστες αποστάσεις.
«Το μποτιλιάρισμα δεν είναι ένα τεχνικό πρόβλημα αλλά έχει να κάνει και με τη νοοτροπία των πολιτών. Και σίγουρα δεν λύνεται με ένα μαγικό ραβδί. Ο κόσμος λέει “είμαι εγκλωβισμένος στην κίνηση”, και όμως είναι ο ίδιος κόσμος που παίρνει το αυτοκίνητο για απόσταση ακόμη και πέντε λεπτών. Είναι ενδεικτικό ότι ποσοστό μεγαλύτερο από το 50% των πολιτών που ακινητοποιούνται στο αυτοκίνητό τους λόγω της κυκλοφοριακής συμφόρησης προσπαθούν να διανύσουν με αυτό λιγότερα από πέντε χιλιόμετρα και αυτό είναι παράλογο», σημειώνει.
Τα εμπόδια
Πάντως, από την υλοποίηση της «πόλης των 15 λεπτών» δεν λείπουν και οι αντιδράσεις. Ο καθηγητής θυμάται την περίπτωση του Παρισιού, όπου πολλοί προεξοφλούσαν ότι η δήμαρχος της πόλης δεν θα εκλεγόταν για δεύτερη θητεία λόγω των παρεμβάσεων που είχε δρομολογήσει και υλοποιήσει. «Οταν η Αν Ινταλγκό αποφάσισε να κάνει στην άκρη τα ντιζελοκίνητα οχήματα για να δώσει περισσότερο χώρο στα ποδήλατα πολύ κόσμος είπε ότι είναι τρελό. Στην αρχή ήταν ένα χάος καθώς χρειάστηκαν μεγάλες παρεμβάσεις, όπως το να μειωθούν από πέντε σε δύο οι λωρίδες για τα αυτοκίνητα. Ωστόσο, λίγα χρόνια μετά όλοι είναι χαρούμενοι και τώρα έχουν φτιαχτεί ποδηλατόδρομοι ασφαλείας που καλύπτουν έκταση 1.200 χιλιομέτρων», λέει χαρακτηριστικά.
«Ο κόσμος λέει “είμαι εγκλωβισμένος στην κίνηση”, κι όμως είναι ο ίδιος κόσμος που παίρνει το αυτοκίνητο για απόσταση ακόμη και πέντε λεπτών».
Σύμφωνα με τον κ. Μορένο τρία είναι τα μεγαλύτερα εμπόδια που εμφανίζονται σε όλες σχεδόν τις πόλεις. Το πρώτο έχει να κάνει με τη φιλοσοφία των πολιτών. Το δεύτερο με την αλλαγή του επιχειρηματικού μοντέλου στις πόλεις και το τρίτο με τη δέσμευση της εκάστοτε δημοτικής αρχής στην υλοποίηση του σχεδίου.
«Για πολύ καιρό έχουμε αποδεχθεί ως φυσιολογικές τις μεγάλες αποστάσεις, τις ατελείωτες ώρες στην κίνηση. Πολλοί λένε “το αυτοκίνητο είναι η ελευθερία μου”. Δεν είναι λογικός αυτός ο τρόπος ζωής, ούτε φυσιολογικό να έχουμε 25 βαθμούς τον Φεβρουάριο. Το επιχειρηματικό μοντέλο της Αθήνας που βασίζεται στον τουρισμό κινδυνεύει, καθώς δεν είναι βιώσιμο να φιλοξενεί μια πόλη τουρίστες υπό 45 βαθμούς Κελσίου. Επίσης, το επιχειρηματικό μοντέλο είναι ίδιο εδώ και 100 χρόνια. Χρειαζόμαστε πιο αποκεντρωμένες δουλειές, περισσότερες πράσινες περιοχές. Δεν είναι δυνατόν να έχουμε ένα κτίριο για μια λειτουργία», προσθέτει ο καθηγητής.
Το επιχειρηματικό μοντέλο της Αθήνας που βασίζεται στον τουρισμό κινδυνεύει, καθώς δεν είναι βιώσιμο να φιλοξενεί μια πόλη τουρίστες υπό 45 βαθμούς Κελσίου.
Στην ερώτηση κατά πόσο είναι ρεαλιστικό να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας σε κάθε γειτονιά ο κ. Μορένο παραπέμπει στην περίοδο των lockdowns. «Με την Covid-19 διαπιστώσαμε ότι αντί να πηγαίνουμε στο γραφείο κάθε μέρα μπορούμε να πηγαίνουμε 3-4 φορές. Μάλιστα μετά την πανδημία εργαζόμενοι ηλικίας 20-40 ετών κατάφεραν να έχουν πιο ποιοτικό χρόνο με αυτόν τον τρόπο αντί να σπαταλούν ώρες στο αυτοκίνητό τους. Και πολλοί ήταν αυτοί που ανακάλυψαν τη σημασία της κοντινότητας και την αξία μιας πιο φιλικής γειτονιάς».
Πάντως, σε ό,τι αφορά στην περίπτωση της Αθήνας ο καθηγητής εμφανίζεται αισιόδοξος, καθώς όπως λέει αστειευόμενος «οι πλανήτες είναι ευθυγραμμισμένοι».
«Δεν είναι θέμα απλά οικολογικής μεταμόρφωσης, αλλά μιας αλλαγής σε τρεις τομείς ταυτοχρόνως. Λέω συχνά ότι για κάθε ευρώ που παρέχουμε στην αστική μεταμόρφωση χρειαζόμαστε τριπλή απόδοση της επένδυσης οικολογικά, οικονομικά και κοινωνικά», καταλήγει.