Εικονογράφηση: Loukia Kattis
Ακούστε το άρθρο
Τον περασμένο Φεβρουάριο, ο Β.Β. ξεκίνησε να εργάζεται σε ένα κατάστημα που δέχεται παραγγελίες μέσω διαδικτύου. Δουλειά του είναι να πακετάρει τις συσκευασίες που είτε θα σταλούν ταχυδρομικά, είτε θα παραληφθούν από τους πελάτες στο κατάστημα. Οσο απλή κι αν είναι η διαδικασία, η ευθύνη της δουλειάς, τού έδωσε «φτερά». Αλλωστε, στα 30 του χρόνια, η τύχη τού έχει «χαμογελάσει» ελάχιστες φορές στις συνεντεύξεις.
Εχοντας διαγνωστεί με σύνδρομο Asperger, μία νευροαναπτυξιακή διαταραχή στο φάσμα του αυτισμού, έχει ζήσει αρκετές φορές τον εργασιακό αποκλεισμό. Ακόμη και όταν κατάφερνε, όμως, να περάσει από το στάδιο της συνέντευξης και να πάρει τη δουλειά, μπροστά του υψωνόταν ένα ακόμη τείχος: το εργασιακό bullying και η κακομεταχείριση από ορισμένους συναδέλφους του.
Με είχαν χαρακτηρίσει ως “μη σοβαρό” συνάδελφο εξαιτίας του απλανούς βλέμματός μου, που προέρχεται από την αναπηρία μου.
«Την περίοδο που εργαζόμουν στην κάβα ενός σούπερ μάρκετ, έζησα αυτό που ονομάζεται mobbing: συνάδελφοί μου, μού επιτίθονταν και με παρενοχλούσαν ψυχολογικά. Σε άλλη δουλειά με είχαν χαρακτηρίσει ως “μη σοβαρό” συνάδελφο εξαιτίας του απλανούς βλέμματός μου, που προέρχεται από την αναπηρία μου. Μέχρι και παρεξήγηση δημιουργήθηκε κάποτε από έναν διευθυντή μου», περιγράφει στην «Κ» ο Β.Β. διαχωρίζοντας, όμως, πλήρως τις συνθήκες στην τωρινή του δουλειά.
«Νομίζω ότι αυτή τη φορά έγινε το σωστό: οι υπεύθυνοι γνώριζαν από την αρχή ότι ανήκω στο φάσμα του αυτισμού. Οι ίδιοι ήταν πολύ φιλικοί απέναντί μου και στη συνέντευξη μού έκαναν εύκολες ερωτήσεις. Σε όλη τη διάρκεια ήμουν κι εγώ χαμογελαστός και αυτό νομίζω ότι έπαιξε θετικό ρόλο. Οταν μού ανακοίνωσαν ότι πήρα τη δουλειά, ένιωσα υπέροχα», λέει και προσθέτει ότι οι σχέσεις με τους σημερινούς συναδέλφους του, δε θυμίζουν σε τίποτα τις παλιές δύσκολες μέρες. «Γνωρίζουν τις αδυναμίες μου και με συμπεριλαμβάνουν στην παρέα τους. Με βοήθησαν να προσαρμοστώ από την πρώτη στιγμή και είναι διατεθειμένοι να κάνουν ακόμη και αλλαγές για να με βοηθήσουν στη δουλειά».
«Τούς υπενθυμίζουμε την αξία τους»
Στην τελευταία αυτή συνέντευξη ο Β.Β. είχε πάει καλά προετοιμασμένος. Η πρόταση έφτασε σε εκείνον μέσω του Jobslink, μίας πλατφόρμας που δημιουργήθηκε το καλοκαίρι του 2022 από τον Ελληνικό Σύλλογο για το Σύνδρομο Asperger (ΕΛΣΣΑ) με σκοπό να βοηθήσει νέους ανθρώπους με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας να βρουν την ιδανική δουλειά και να τη διατηρήσουν. Ο ψυχολόγος Μιχάλης Μάγκος έχει αναλάβει να συντονίζει τους μέντορες, που βοηθούν τους υποψηφίους σε όλα τα στάδια της διαδικασίας: από τη σύνταξη ενός σωστού βιογραφικού και την προετοιμασία πριν από μια συνέντευξη, μέχρι την υποστήριξή τους μετά την πρόσληψη, επιλύοντας τις δυσκολίες που μπορεί να προκύψουν στη νέα τους εργασία, αλλά και δίνοντας συμβουλές για την πρόοδό τους.
«Φροντίζουμε να ενισχύουμε την αυτοπεποίθησή τους, υπενθυμίζοντάς τους την αξία τους».
«Παρόλο που μπορεί να τούς τρομάζει το ενδεχόμενο να εργαστούν, καθώς είναι κάτι που στις περισσότερες περιπτώσεις δεν έχουν ξανακάνει, μάς κάνει εντύπωση η δέσμευσή τους κατά την προετοιμασία. Ο δικός μας ρόλος είναι όχι μόνο να τούς προετοιμάζουμε επαρκώς, αλλά και να φροντίζουμε να ενισχύουμε την αυτοπεποίθησή τους, υπενθυμίζοντάς τους την αξία τους», λέει στην «Κ» ο κ. Μάγκος.
«Χρήσιμα μέλη της κοινωνίας και όχι βάρος»
Σύμφωνα με έρευνες τις οποίες επικαλείται ο ίδιος, η εργασιακή απασχόληση στα άτομα με αυτισμό είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ψυχική και σωματική τους ευημερία.
«Μέσα από την εργασία θα έρθουν σε επαφή με άλλους ανθρώπους, κάτι που αν και μπορεί να τούς δυσκολεύει, στην πραγματικότητα το έχουν απόλυτα ανάγκη και το αναζητούν», εξηγεί, προσθέτοντας πως στα άτομα με αυτισμό δεν δίνονται πολλές ευκαιρίες για κοινωνικοποίηση, πέραν του οικογενειακού τους περιβάλλοντος. «Ας μην ξεχνάμε πως μέσα από την εργασιακή απασχόληση κάνουν ένα σημαντικό βήμα προς την ανεξαρτητοποίησή τους, αναπτύσσουν τη δημιουργικότητά τους και -το σημαντικότερο- αισθάνονται πως είναι χρήσιμα μέλη της κοινωνίας και όχι βάρος».
Παρά τα βήματα που γίνονται σήμερα, η διαφορετικότητα δύσκολα βρίσκει αποδοχή στους χώρους εργασίας.
Τον πρώτο καιρό οι επιχειρήσεις στις οποίες είχε απευθυνθεί η πλατφόρμα ήταν επιφυλακτικές. Παρά τα βήματα που γίνονται σήμερα, η διαφορετικότητα δύσκολα βρίσκει αποδοχή στους χώρους εργασίας.
«Στην αρχή η εικόνα ήταν απογοητευτική. Είχαμε πολλούς υποψηφίους, σχεδόν διακόσιους από την πρώτη χρονιά, και ελάχιστες προσφερόμενες θέσεις εργασίας. Χρειάστηκε να κάνουμε επικοινωνίες, συναντήσεις, ενημερώσεις πολλών εταιρειών προτού ξεκινήσουν να προσφέρουν κάποιες θέσεις», λέει στην «Κ» η Μαρία Ηλιοπούλου, πρόεδρος του Ελληνικού Συλλόγου για το Σύνδρομο Asperger που ανέλαβε την πρωτοβουλία να δημιουργήσει την πλατφόρμα. Η ίδια περιγράφει πως με την εντατική επιχείρηση ενημέρωσης από την ομάδα της, η αρχική επιφυλακτικότητα έχει «σπάσει» τουλάχιστον από ορισμένες εταιρείες.
«Αυτό συνέβη όταν τούς είπαμε περισσότερα πράγματα για το φάσμα του αυτισμού, για τα χαρακτηριστικά και τις ιδιαίτερες ικανότητες, ειδικά των ατόμων υψηλής λειτουργικότητας. Αρχισαν να βλέπουν βιογραφικά -τα οποία ήταν πλούσια σε ορισμένες περιπτώσεις- και ύστερα να συναντούν τους υποψηφίους», εξηγεί η κ. Ηλιοπούλου.
Στο πρόγραμμα συμμετέχουν εταιρείες από τους κλάδους του εμπορίου και της βιομηχανίας με προϊόντα κάθε είδους, αλλά και εταιρείες παροχής υπηρεσιών.
«Οι θέσεις που μάς έχουν προτείνει κινούνται σε όλο το φάσμα, από την πληροφορική μέχρι το λογιστήριο και τις αποθήκες. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για την αποτελεσματικότητα του προγράμματος γιατί οι υποψήφιοί μας καλύπτουν όλα τα προσόντα που έχει ανάγκη μία επιχείρηση», λέει στην «Κ» ο Γιώργος Ναθαναήλ, σύμβουλος επιχειρήσεων και μέλος της επιστημονικής επιτροπής του Ελληνικού Συλλόγου για το Σύνδρομο Asperger.
350 υποψήφιοι προετοιμάζονται μέσω του Jobslink
Ολο και περισσότεροι νέοι στο φάσμα του αυτισμού, εκδηλώνουν τους τελευταίους μήνες το ενδιαφέρον τους να εργαστούν μέσω του Jobslink, με αποτέλεσμα ενάμισι χρόνο μετά τη λειτουργία της πλατφόρμας, ο αριθμός των υποψηφίων να έχει φτάσει τους 350. Μέχρι στιγμής μόλις 14 νέοι έχουν βρει μία σταθερή δουλειά, ωστόσο ένα μεγάλο μέρος των υποψηφίων βρίσκεται αυτή την περίοδο στο στάδιο της προετοιμασίας.
Τα ποσοστά ανεργίας σε νέες και νέους με αυτισμό -που είναι πλήρως ικανοί για απασχόληση- είναι τουλάχιστον διπλάσια από τα νευροτυπικά άτομα της ηλικίας τους.
«Τα άτομα αυτά, πολλές φορές εξαιρετικά προικισμένα, δυσκολεύονται πολύ να ενταχθούν στην αγορά εργασίας και συχνά απομονώνονται. Ετσι, τα ποσοστά ανεργίας σε νέες και νέους με αυτισμό -που είναι πλήρως ικανοί για απασχόληση- είναι τουλάχιστον διπλάσια από τα νευροτυπικά άτομα της ηλικίας τους», σημειώνει ο κ. Ναθαναήλ προσθέτοντας πως η πλατφόρμα δημιουργήθηκε για να έχει στοχευμένα αποτελέσματα. «Διαπιστώσαμε ότι οι τυπικές διαδικασίες και οι πλατφόρμες εύρεσης εργασίας δεν τούς βοηθούσαν. Το Jobslink δημιουργήθηκε διότι χρειάζονται κάτι πιο κοντά στις ανάγκες τους».
«Δικαίωση μετά την πρόσληψη»
Τον περασμένο Σεπτέμβριο ο Λ.Π. βρήκε δουλειά ως βοηθός λογιστή με τη βοήθεια της πλατφόρμας. Οπως λέει στην «Κ» ήταν ο καταλληλότερος τρόπος να ενταχθεί σε μια εταιρεία που να τον αξιολογεί με βάση το καλύτερο που μπορεί να κάνει και όχι με βάση τις απαιτήσεις της αγοράς.
«Το αίσθημα μετά την πρόσληψη ήταν δικαίωση, αλλά και ευθύνη ταυτόχρονα. Πιστεύω βαθιά πως οι άνθρωποι του φάσματος έχουμε την ικανότητα να αναπτύξουμε δεξιότητες σε ζητήματα που ο μέσος όρος εργαζομένων παραμελεί συστηματικά ή στα οποία απλά δεν επικεντρώνεται: στην απομνημόνευση, την επίμονη αναλυτική σκέψη και τη σχολαστικότητα», εξηγεί.
Η καθημερινότητα στη δουλειά προσφέρει στον Λ.Π. την πολύτιμη «ρουτίνα», όπως λέει, που είναι λειτουργική και ανακουφιστική από το στρες. Eχοντας πλέον κλείσει έξι δημιουργικούς μήνες στη νέα του δουλειά, «ξεδιπλώνει» τα σχέδιά του.
«Οι άνθρωποι του φάσματος έχουμε την ικανότητα να αναπτύξουμε δεξιότητες σε ζητήματα που ο μέσος όρος εργαζομένων παραμελεί συστηματικά ή στα οποία απλά δεν επικεντρώνεται».
«Θα ήθελα να ανατρέψω τις κατεστημένες αντιλήψεις για τη λειτουργικότητά μας, την ευφυΐα μας και τις κοινωνικές δεξιότητες που δεν μένουν στάσιμα από την παιδική ηλικία, αλλά αποτελούν μία δια βίου μάθηση. Εμπνευσή μου είναι το τραγούδι “Unstoppable” της Sia, μίας τραγουδίστριας που όπως έχει δηλώσει βρίσκεται κι εκείνη στο φάσμα του αυτισμού», λέει ο Λ.Π. και κλείνει τη συνέντευξή μας με τους στίχους από το αγαπημένο του τραγούδι, που καθημερινά τού υπενθυμίζουν να παραμένει δυνατός.
“I’m unstoppable, I’m a Porsche with no brakes, I’m invincible, yeah, I win every single game. I’m so powerful, I don’t need batteries to play. I’m so confident, yeah, I’m unstoppable today”.