Πρωί Σαββάτου, σε μια ήσυχη γειτονιά των βορείων προαστίων, ο κ. Διονύσης, που διανύει πλέον την όγδοη δεκαετία της ζωής του, δεν έκανε τίποτα που να ξεφεύγει από τη συνήθη ρουτίνα του. Καθώς έβγαινε από το φαρμακείο που επισκέπτεται πάντα, ένα Ι.Χ. σταμάτησε δίπλα του και ο οδηγός του τον χαιρέτησε εγκάρδια: «Δεν με θυμάσαι;» του είπε. «Ο φίλος του γιου σου είμαι, του…».
Ευχάριστα ξαφνιασμένος ο κ. Διονύσης συμπλήρωσε μόνος του το όνομα του γιου του: «Του Θανάση;» «Ναι, ναι, του Θανάση! Τον ψάχνω και δεν απαντά στο τηλέφωνο και πρέπει να του δώσω κάτι χρήματα», αντιγύρισε ο οδηγός του Ι.Χ. «Δεν έρχεσαι μαζί να πάμε μέχρι την τράπεζα να τα καταθέσω στον λογαριασμό σου να του τα δώσεις εσύ; Εχεις κάρτα;».
Ο κ. Διονύσης είχε μαζί του την κάρτα της τράπεζας και μπήκε χωρίς δεύτερες σκέψεις στο άγνωστο αυτοκίνητο. Εδωσε κάρτα και pin στον άντρα για να πραγματοποιήσει τη συναλλαγή σε κεντρικό ATM, στο οποίο σταμάτησαν. Μόνο όταν αυτός δεν κατάφερε να κάνει ανάληψη –και όχι κατάθεση όπως είχε πει– και τον ρώτησε αν έχει λεφτά, ο κ. Διονύσης κατάλαβε ότι είχαν πάει να τον εξαπατήσουν.
Από την ταραχή του ο ηλικιωμένος δεν βγήκε από το αμάξι. Αφού λογομάχησαν με τον οδηγό εκείνος έβαλε μπροστά, τον πήγε σε ένα πάρκο και αφού τον χτύπησε, τον εγκατέλειψε στο χώμα. Ο ηλικιωμένος που δεν είχε κινητό τηλέφωνο, σύρθηκε μέχρι ένα παρακείμενο κατάστημα και τηλεφώνησε στον γιο του. Εκαναν καταγγελία στην Αστυνομία, ωστόσο δεν είχε καταφέρει να συγκρατήσει τον αριθμό της πινακίδας του Ι.Χ.
Με δόλωμα τα παιδιά
Οι περιπτώσεις εξαπάτησης –κυρίως– ηλικιωμένων, αν και γνωστές δεν βαίνουν μειούμενες. Αντιθέτως, έχουν ανησυχητικά σταθερή παρουσία στα κατάστιχα του Τμήματος Εγκλημάτων κατά Ιδιοκτησίας της Ασφάλειας Αττικής. «Αν δουν ότι ο παππούς ή η γιαγιά είναι έξω στον δρόμο τον πλησιάζουν, και αν δείξει να τους πιστεύει θα προχωρήσουν μετά στην απόσπαση χρημάτων», εξηγεί στην «Κ» ο αστυνόμος Β’ του Τμήματος, κ. Ντράχας. «Εντοπίζουν άτομα συναισθηματικά ευάλωτα, ηλικιωμένα, έχοντας σαν δόλωμα κάτι που θα δυσκολέψει τα παιδιά τους. Για παράδειγμα επικαλούνται ένα τροχαίο στο οποίο έχουν υποτίθεται εμπλακεί τα συγγενικά τους πρόσωπα».
Οι επιτήδειοι δεν πετυχαίνουν πάντα τον σκοπό τους, αλλά στις πολλές απόπειρες που κάνουν όλο και κάποιος θα βρεθεί να πειστεί ότι υπάρχει πρόβλημα. «Πολλές φορές οι ηλικιωμένοι επειδή θέλουν να δείξουν ότι έχουν τις δυνατότητες που είχαν παλιά και επειδή δεν θέλουν να παραδεχθούν ότι κάποιος τους κορόιδεψε –πολλές φορές δεν το λένε καν στα παιδιά– δεν καταγγέλλουν τα περιστατικά οι ίδιοι. Αν είναι τετελεσμένες οι πράξεις και έχουν χαθεί λεφτά, το καταλαβαίνουν συχνά τα ίδια τα παιδιά τους και προχωρούν σε καταγγελία», επισημαίνει ο ίδιος.
Τους θολώνουν το μυαλό με ακατάσχετη ομιλία, με πληροφορίες και συνεχόμενη πίεση. Στις τηλεφωνικές απάτες όπου είχαμε και άρση απορρήτου έχουμε δει κλήσεις τεράστιας διάρκειας, μπορεί και δύο ώρες.
«Θολώνουν το μυαλό»
Ο τρόπος «ψαρέματος» βασίζεται, εν πολλοίς, στον βομβαρδισμό με πληροφορίες. Είτε οι απάτες είναι τηλεφωνικές είτε εκ του σύνεγγυς –όπως συνέβη στην περίπτωση του κ. Διονύση–, βασική μέθοδος είναι ο αιφνιδιασμός και η απόσπαση της προσοχής, ώστε τα θύματα να μην προλάβουν καν να σκεφτούν. «Τους θολώνουν το μυαλό με ακατάσχετη ομιλία, με πληροφορίες και συνεχόμενη πίεση. Στις τηλεφωνικές απάτες όπου είχαμε και άρση απορρήτου έχουμε δει κλήσεις τεράστιας διάρκειας, μπορεί και δύο ώρες. Τους μιλάνε συνεχόμενα με σκοπό να μην τους αφήσουν να κάνουν παράλληλες ενέργειες και χαλάσει το σχέδιο, να μην τους αφήσουν λεπτό να διασταυρώσουν αν το παιδί τους έχει πράγματι εμπλακεί σε τροχαίο, ή τους βάζουν να κάνουν πράγματα που εξυπηρετούν τη διαδικασία, όπως να βρουν το βιβλιάριο τραπέζης. Με λίγα λόγια να μην πάρουν ανάσα μέχρι να τους αποσπάσουν τα λεφτά», εξηγεί ο αστυνόμος.
Στις απάτες που συμβαίνουν διά ζώσης, οι θύτες μπορεί να είναι μεγαλύτερης ηλικίας για να μπορέσουν να πείσουν για την ιδιότητά τους –αν συστηθούν ως ασφαλιστές, για παράδειγμα, ή ως υπάλληλοι του δήμου. Στις τηλεφωνικές απάτες, οι συμμορίες συγκροτούνται συχνά από ένα διακρατικό δίκτυο. Με έδρα, συχνά, κάποια βαλκανική χώρα καλούν στο τηλέφωνο τους ανυποψίαστους πολίτες και όταν τους πείσουν να τους δώσουν χρήματα, στέλνουν έναν «ταχυδρόμο», να τα παραλάβει.
Οι παθόντες στην αρχή έχουν μια συστολή. Δεν θέλουν να πιστέψουν ότι την έχουν πατήσει. Στεναχωριούνται πάρα πολύ, τους ρίχνει πολύ ψυχολογικά αλλά και σωματικά.
Το αποτύπωμα της απάτης
Το σοκ για τα θύματα δεν προέρχεται μόνο από την απόσπαση περιουσιακών στοιχείων, αν αυτή επιτευχθεί. Πρόκειται, κυρίως για τη στεναχώρια που βιώνουν τα άτομα που εξαπατήθηκαν, αισθανόμενα ότι το άφησαν να συμβεί. «Οι παθόντες στην αρχή έχουν μια συστολή. Δεν θέλουν να πιστέψουν ότι την έχουν πατήσει. Στεναχωριούνται πάρα πολύ, τους ρίχνει πολύ ψυχολογικά αλλά και σωματικά, διότι είναι συνήθως και μεγάλης ηλικίας, αλλά δεν αποκλείονται οι νεότεροι», λέει ο αστυνόμος Ντράχας που έχει χειριστεί εκατοντάδες τέτοιες υποθέσεις.
Το ίδιο συνέβη και με τον κ. Διονύση που τελούσε σε σοκ για ημέρες μετά το συμβάν. Δεν ήταν η βία την οποία δέχθηκε, καθώς δεν γίνεται πάντα χρήση σωματικής βίας σε αυτές τις περιπτώσεις. Ηταν πολύ περισσότερο η ντροπή, ο αιφνιδιασμός και ο αφοπλισμός των αντανακλαστικών, που δημιουργούν στο άτομο αμφιβολίες για τη δυνατότητα ευθυκρισίας. Για αυτό, σύμφωνα με τις Αρχές, στον μετριασμό του φαινομένου οδηγεί η καλή επικοινωνία και η συνεχής ενημέρωση για την ύπαρξη των περιστατικών εξαπάτησης.