Ακόμη μια απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας για την εκτός σχεδίου δόμηση, αυτή τη φορά για τη Ρόδο, έρχεται να αποδείξει τα σοβαρά νομικά ζητήματα που έχουν οι δρομολογούμενες από το υπουργείο Περιβάλλοντος ρυθμίσεις.
Το ΣτΕ ξεκαθαρίζει για πολλοστή φορά ότι και τα οικόπεδα προ του 2003 οφείλουν να έχουν πρόσωπο σε δρόμο που διανοίχθηκε νόμιμα (και όχι με δουλείες) και ότι η παροχή οικοδομησιμότητας με μόνο κριτήριο την αρτιότητα είναι αντισυνταγματική. Και το σημαντικότερο, τονίζει ότι οι πολεοδομίες οφείλουν να το γνωρίζουν και να μην εκδίδουν τέτοιες άδειες, καθώς υφίσταται σχετική νομολογία ήδη από το 2000.
Η υπόθεση αφορά οικόπεδο κοντά σε οικισμό της Ρόδου για το οποίο η Υπηρεσία Δόμησης (ΥΔΟΜ) του νησιού εξέδωσε οικοδομική άδεια. Επειτα από προσφυγή γείτονα, η άδεια ακυρώθηκε από το εφετείο και ο ενδιαφερόμενος προσέφυγε στο ΣτΕ κατά της απόφασης του δικαστηρίου. Το οικόπεδο δεν είχε πρόσωπο σε νόμιμη οδό, αλλά η ΥΔΟΜ έδωσε άδεια επειδή ήταν προϋφιστάμενο του 2003 και σε ζώνη 500 μέτρων από έναν οικισμό. Η απόφαση 350/2024 του Ε΄ Τμήματος του ΣτΕ επαναλαμβάνει (για πολλοστή φορά την τελευταία δεκαετία) τα όσα έχουν ήδη κριθεί από τη νομολογία του και πιο συγκεκριμένα:
Το προεδρικό διάταγμα για την εκτός σχεδίου δόμηση του 1985 δεν έθετε ως μοναδική προϋπόθεση την αρτιότητα. «Η διάταξη αναφέρεται αυτονοήτως σε γήπεδα έχοντα πρόσωπο σε κοινόχρηστο χώρο – αυτή η έννοια αποδόθηκε στη διάταξη εξαρχής, δηλαδή πριν την αντικατάστασή της από τον ν. 3212/2003», αναφέρει η απόφαση. «Αντίθετη εκδοχή, κατά την οποία τίθεται ως μόνη προϋπόθεση για τη δόμηση εκτός σχεδίου το ελάχιστο εμβαδόν των 4.000 τ.μ., στερείται βάσεως, καθώς θα προσέκρουε στο Σύνταγμα». Επιπλέον, σημειώνει, ένα χωράφι θεωρείται οικοδομήσιμο από το προεδρικό διάταγμα του 1985 όταν έχει πρόσωπο σε δρόμο που ανεξαρτήτως κατηγορίας (λ.χ. εθνικός, επαρχιακός, δημοτικός ή κοινοτικός) υφίσταται νομίμως.
Στη συνέχεια, το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο απορρίπτει το επιχείρημα της συνταγματικής προστασίας του δικαιώματος ιδιοκτησίας, τονίζοντας ότι δεν συνέτρεχαν οι νόμιμες προϋποθέσεις για την έκδοση οικοδομικής άδειας. «Ο νομοθέτης, ήδη από το 1923, αμέσως ή εμμέσως, έθετε περιορισμούς στην εκτός σχεδίου δόμηση, η οποία ειδικώς μετά την έναρξη του Συντάγματος του 1975 επιτρέπεται μόνο κατ’ εξαίρεση, όπως παγίως νομολογείται από το Συμβούλιο της Επικρατείας. Ειδικότερα και για τις διατάξεις του Π.Δ. της 24-31.5.1985, όπως ίσχυαν πριν από τον ν. 3212/2003, ο κανόνας κατά τον οποίο τα εκτός σχεδίου ακίνητα είναι δομήσιμα μόνο αν διαθέτουν πρόσωπο σε κοινόχρηστο χώρο (δρόμο) εξαγγέλλεται ρητώς στις αποφάσεις ΣτΕ ήδη από το 2005. Ο επίμαχος κανόνας έπρεπε να είναι γνωστός στις πολεοδομικές αρχές, οι οποίες οφείλουν να ακολουθούν τη νομολογία των αρμόδιων δικαστηρίων κατά την έκδοση οικοδομικών αδειών», αναφέρει.
Η απόφαση «ξεγυμνώνει» για ακόμα μια φορά όλα τα νομικά επιχειρήματα που έχουν θέσει το υπουργείο Περιβάλλοντος και το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας. Δηλαδή, ότι τα οικόπεδα που «δημιουργήθηκαν» (λ.χ. από κατάτμηση) ανάμεσα στο 1985 και στο 2003 δεν έχουν την προϋπόθεση προσώπου σε νόμιμη οδό, επειδή αυτή εξειδικεύτηκε το 2003 (το ΣτΕ επαναλαμβάνει από το… 2000, πριν καν θεσπιστεί ο ν. 3212/2003 ότι απαιτείται πρόσωπο). Με τον τρόπο αυτό απορρίπτει και τις δουλείες (δηλαδή τις συμφωνίες με τον ιδιοκτήτη άλλου οικοπέδου που έχει πρόσωπο σε οδό ώστε να πάρει οικοδομησιμότητα ένα γειτονικό, «τυφλό» οικόπεδο), αφού πρέπει το ίδιο το οικόπεδο να έχει πρόσωπο σε νόμιμη οδό.
Επίσης τονίζει ότι η παροχή οικοδομησιμότητας με μοναδικό κριτήριο την αρτιότητα (όπως σκοπεύει να κάνει το υπουργείο για όσα οικόπεδα πωλήθηκαν τα τελευταία πέντε χρόνια), χωρίς πρόσωπο σε νόμιμο δρόμο, είναι ευθέως αντισυνταγματική. Και σημειώνει ότι όλα αυτά οι πολεοδομίες οφείλουν να τα γνωρίζουν και να μην εκδίδουν τέτοιες άδειες. Το σύνολο αυτών των επιχειρημάτων είχε εκτεθεί και στην απόφαση που βγήκε πέρυσι για την Πάτμο (176/2023).
Yπουργείο Περιβάλλοντος
Αξιοσημείωτο είναι πάντως ότι το υπουργείο Περιβάλλοντος ανάρτησε προχθές μια λιτή ανακοίνωση στην ιστοσελίδα του αναφερόμενο στην απόφαση του ΣτΕ. Οπως σημειώνεται, θα εξεταστεί «προκειμένου να διαπιστωθεί κατά πόσο προκύπτει νεότερη νομολογία» και αν επηρεάζονται οι διατάξεις που σχεδιάζονται από το υπουργείο. Η ρύθμιση για την ενίσχυση της εκτός σχεδίου δόμησης περιλαμβάνεται σε ευρύτερο νομοσχέδιο-σκούπα, που παρουσιάστηκε στο υπουργικό συμβούλιο στις 9 Ιανουαρίου, αλλά δεν έχει ακόμη δοθεί σε διαβούλευση.