«Ζούμε δύσκολες εποχές. Καμία χώρα δεν βρίσκεται έστω κοντά στο να ζει με βιώσιμο τρόπο. Είμαστε παγιδευμένοι στην πολιτική μας δειλία. Ο ΟΗΕ είπε το 2018 ότι έχουμε 12 χρόνια για να αποφύγουμε το χειρότερο σενάριο της κλιματικής κρίσης. Και όμως, η κατάσταση χειροτερεύει, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος και των θαλασσών συνεχίζεται αμείωτη. Δεν είμαι απλώς στενοχωρημένος, είμαι εξοργισμένος. Η καταστροφή είναι πια γκροτέσκα, κοστίζει ζωές».
Η άποψη που κατέθεσε ο πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζον Κέρι κατά τη δεύτερη ημέρα της 9ης διεθνούς διάσκεψης για την προστασία των θαλασσών «Our Ocean» (της οποίας υπήρξε εμπνευστής) ήταν χαρακτηριστική της αγωνίας που εκφράστηκε όλες τις ημέρες της διοργάνωσης. Πολιτικοί, επιστήμονες και μέλη οργανώσεων από όλο τον κόσμο μετέφεραν στη διάσκεψη ανάλογες ανησυχίες: «Τα στοιχεία των παγκόσμιων μετεωρολογικών οργανισμών είναι πλέον τρομακτικά για την αλλαγή που βιώνει ο πλανήτης», ανέφερε η Τερέζα Ροντρίγκεζ, υπουργός Οικολογικής Μετάβασης και Δημογραφικής Πρόκλησης της Ισπανίας. «Τα μικρά νησιωτικά έθνη είμαστε θύματα των περιστάσεων. Αγωνιούμε για το μέλλον μας», ανέφερε ο Τζέλντα Γουνγκ, υπουργός Αλιείας και Θαλάσσιων Πόρων της Παπούας – Νέας Γουινέας.
Αποτελεσματικότητα
Πόσο επιδραστική όμως είναι η αναμόχλευση των προβλημάτων ή των καλών πρακτικών σε διεθνή συνέδρια; Η ελληνική πλευρά ανακοίνωσε ότι στη διάσκεψη της Αθήνας κατατέθηκαν περισσότερες από 400 δεσμεύσεις από κράτη και φορείς, που αντιστοιχούν σε πόρους 10 δισ. ευρώ. Είναι αδύνατον όμως να ελέγξεις κάθε μία από αυτές και να καταλήξεις για την ειλικρίνεια και την αποτελεσματικότητά τους. «Αυτή τη στιγμή μόλις το 3% των ωκεανών προστατεύεται. Για να επιτύχουμε τον στόχο της προστασίας του 30% των ωκεανών έως το 2030, χρειαζόμαστε 200 τεράστιες θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές και 100.000 παράκτιες. Πρέπει να δημιουργούνται 40 νέες κάθε ημέρα», ανέφερε ο Ενρικ Σάλα από το πρόγραμμα Pristine Seas («Παρθένες» Θάλασσες) του National Geographic.
Η πολιτική φιλοδοξία, πάντως, και η «εικόνα» περισσεύουν και σε αυτές τις διασκέψεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι 21 δεσμεύσεις που ανακοίνωσε η χώρα μας στο συνέδριο. Εκτός από τις βασικές στις οποίες αναφέρθηκε τη δεύτερη ημέρα ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης (εθνικά πάρκα, ταμείο «απανθρακοποίησης» για τα νησιά, σταδιακή κατάργηση των συρόμενων μέσων αλιείας, σύγχρονο σύστημα επιτήρησης θαλάσσιων πάρκων), πολλές από τις υπόλοιπες αφορούν έργα ήδη δρομολογημένα, όπως η αναβάθμιση των εγκαταστάσεων του ΕΛΚΕΘΕ (ήδη ενταγμένη στο Ταμείο Ανάκαμψης) ή το ενταγμένο στο ΕΣΠΑ πρόγραμμα αντικατάστασης επιβατηγών πλοίων με ηλεκτρικά.
«Τα μικρά νησιωτικά έθνη αγωνιούμε για το μέλλον μας», ανέφερε ο υπουργός Αλιείας και Θαλάσσιων Πόρων της Παπούας – Νέας Γουινέας.
Εργα που η Ελλάδα πρέπει ούτως ή άλλως να υλοποιήσει (και έχει ήδη καθυστερήσει) στο πλαίσιο των υποχρεώσεών της έναντι της κοινοτικής νομοθεσίας, όπως η κατάρτιση διαταγμάτων προστασίας και σχεδίων διαχείρισης για τις θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές. Ή χαρακτηρίζονται από (αναιτίως) υπερβάλλουσα αισιοδοξία, όπως η δέσμευση της χώρας για μείωση των πλαστικών στις ελληνικές θάλασσες κατά 50% και των μικροπλαστικών κατά 30% έως το 2030. Τίνι τρόπω; Με πόρους 10 εκατ. ευρώ από τον ημιθανή εδώ και μία τριετία Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης και, σύμφωνα με το κείμενο των ελληνικών δεσμεύσεων, με την υποστήριξη τοπικών εθελοντικών πρωτοβουλιών, την κινητοποίηση ιδιωτικών πόρων για επιχειρήσεις καθαρισμού και τις ψηφιακές εφαρμογές για τον έλεγχο των μισθώσεων των παραλιών από ομπρελοκαθίσματα (ενδεικτικό της προχειρότητας με την οποία συντάχθηκε το ελληνικό κείμενο).
Στην Ελλάδα
Οσον αφορά τις πιο ουσιαστικές από τις ελληνικές δεσμεύσεις, πάντως, δηλαδή τα δύο νέα εθνικά θαλάσσια πάρκα (που κυριάρχησαν στην επικαιρότητα των προηγούμενων ημερών λόγω της αντίδρασης της Τουρκίας), η εικόνα έγινε κάπως πιο συγκεκριμένη:
• Το νέο θαλάσσιο πάρκο στο Ιόνιο θα καλύπτει έκταση 14.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων (συμπεριλαμβανομένων 3.668 τ.χλμ. των υφιστάμενων 13 περιοχών Natura 2000), ξεκινώντας από τη νησίδα Αρκούδι, βόρεια της Κεφαλονιάς, και φθάνοντας στα Αντικύθηρα.
• Το νέο θαλάσσιο πάρκο στο Αιγαίο θα καλύπτει έκταση 8.000 τ.χλμ. (περιλαμβάνοντας και 545 τ.χλμ. των 13 υφιστάμενων περιοχών Natura). Επιβεβαιώνοντας το ρεπορτάζ της «Κ» (βλ. 9.4.2024), η περιοχή θα ξεκινάει από τις νησίδες Βελοπούλα και Φαλκονέρα, δυτικά της Μήλου, και θα καταλήγει στις νησίδες της Νισύρου. Θα περιλαμβάνει τις ακατοίκητες νησίδες και βραχονησίδες γύρω από τη Μήλο (λ.χ. Αντίμηλος, Πολύαιγος), τις νησίδες γύρω από την Ανάφη, την Αστυπάλαια, τη Σύρνα και τις νησίδες του Καρπάθιου πελάγους.
Πάντως, η ανακοίνωση αυτών των περιοχών είναι σίγουρο ότι δεν αιφνιδιάζει την Τουρκία, καθώς έχουν ενταχθεί στο δίκτυο των περιοχών Natura 2000 σταδιακά ήδη από το 1996 (λ.χ. Αντίμηλος) – 1997 (νησίδες Νισύρου), με τις νεότερες να έχουν ενταχθεί στο δίκτυο των προστατευόμενων περιοχών το 2010 (λ.χ. Πολύαιγος).