Εχω μια φίλη που έχει μανία με την εγκυμοσύνη. Τη δική μου. Την ανύπαρκτη. Εάν -για παράδειγμα- κάνω το λάθος να της πω ότι νιώθω λίγο ζαλισμένη ή κουρασμένη, αμέσως θα ρωτήσει με νόημα: «Μήπως;». Την άλλη φορά είχα υπονοήσει στο Facebook ότι είμαι χαρούμενη για κάτι και η ίδια είχε σχολιάσει πρώτη πρώτη: «Είναι αυτό που σκέφτομαι;;;;». Ξέρω τι σκέφτεται. Και δεν είναι η μόνη. Η φίλη μου η Μ., 44 σήμερα, με γιο επτά ετών, πολύ συχνά μου λέει όταν μένουμε οι δυο μας: «Αντε, μην το καθυστερείς, μετά τα 40 θα είσαι πολύ κουρασμένη για να τρέχεις πίσω από ένα παιδί, άκου κι εμένα». Τι κι αν εγώ νιώθω πιο υγιής και γεμάτη ενέργεια από ποτέ, το γεγονός ότι πλησιάζω τα 40 (καλά, έχω ακόμα λίγο δρόμο) αρκεί για να προκαλέσει τον πανικό.
Ομως τα στοιχεία είναι στο πλευρό μου. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, το 2012 το ένα στα πέντε μωρά στην Ευρώπη γεννήθηκε από μητέρα άνω των 35 ετών. Στην πρώτη θέση βρίσκεται η Ισπανία, όπου το ποσοστό φτάνει το 34%, αυξημένο κατά 12 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το 2002. Στη χώρα μας, επίσης, μία στις τέσσερις γέννες (25%) γίνεται σήμερα από γυναίκες 35 «και κάτι». Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία από την Ελληνική Στατιστική Αρχή, το 2007 οι γεννήσεις παιδιών από γυναίκες ηλικίας 35-39 ετών έφτασαν τις 18.731, με τον αντίστοιχο αριθμό το 2000 να είναι 12.810. Αντίστοιχα, το ποσοστό των γεννήσεων από γυναίκες 40-44 ετών αυξήθηκε από 2.511 το 2000 σε 3.515 το 2007.
Οι αιτίες για την αναβλητικότητα στη δημιουργία οικογένειας είναι εν πολλοίς γνωστές. Διαδοχικά, η μαζική έξοδος των γυναικών από το σπίτι και η είσοδός τους στην αγορά εργασίας, η χειραφέτηση, η έμφαση στις σπουδές, εντέλει η πλήρης μεταστροφή της αναπαράστασης της γυναίκας από τεκνοποιητική μηχανή σε καριερίστα. Τον δικό της όμως ρόλο στο φαινόμενο φαίνεται να διατηρεί και η κρίση. Στην ηλικία που οι γονείς μας είχαν παιδιάεφήβους, εμείς δεν μπορούμε καλά καλά να φροντίσουμε τους εαυτούς μας – ούτε λόγος για να βάλουμε σε τάξη τα οικονομικά μας. Κάποιοι μένουν ακόμα με τους δικούς τους, άλλοι είναι άνεργοι, πολλοί είναι μόνοι. Ετσι, για να καθησυχάσουμε ίσως τους εαυτούς μας όσο πλησιάζουμε στα πλέον φοβιστικά από τα «-άντα», σκαρώσαμε ήδη τον κανόνα «τα σαράντα είναι τα νέα τριάντα».
Η πρόοδος της κοινωνίας και της επιστήμης μάς δίνει τα τόσο χρειαζούμενα άλλοθι. Μπορεί φέρ’ ειπείν το αθάνατο ελληνικό ταμπού τής ανύπαντρης και άκληρης σαραντάρας να μην έχει ακόμα καταρριφθεί, αλλά τουλάχιστον δεν σε δείχνουν με το δάχτυλο στον δρόμο. Σκόρπια επιστημονικά δεδομένα, τέλος, όπως η πρόσφατη βρετανική έρευνα, που έλεγε ότι τα παιδιά που γεννιούνται από μεγαλύτερες γυναίκες καταλήγουν να είναι πιο υγιή, λειτουργούν επίσης ανακουφιστικά. (Η εξήγηση είναι -σύμφωνα με τους επιστήμονες- ότι τρεφόμαστε καλύτερα και ασκούμαστε περισσότερο σε σχέση με τις παλαιότερες γενιές. Κι η δική μου ότι στα 35 έχουμε πιο πηγμένο μυαλό απ’ ό,τι στα 20.)
Η άλλη πλευρά
Υπάρχει φυσικά και η άλλη πλευρά. «Η επιλογή των γυναικών να παντρευτούν και να κάνουν οικογένεια αργότερα αποτελεί και ένα είδος ναρκισσισμού», αναφέρει στην «Κ» ο ψυχίατρος Νίκος Σιδέρης. «Οι γυναίκες δίνουν σήμερα περισσότερο βάρος στην προσωπική τους άνθηση και πραγμάτωση. Εάν υπάρχει σύγκρουση μεταξύ καριέρας και οικογένειας, πολλές θα μεταθέσουν για αργότερα τη δημιουργία οικογένειας». Κάποιες θα μετανιώσουν γι’ αυτή την αναβολή. «Δεν έχει σχέση μόνο ο βιολογικός παράγοντας. Παρατηρούμε ότι πολλές καθυστερημένες απόπειρες κυοφορίας, ακόμα και με μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, δεν πετυχαίνουν λόγω άγχους. Αυτό υποκρύπτει συχνά μια εσωτερική διερώτηση: Μήπως έδωσα πολύ σημασία στον εαυτό μου; Γιατί χρειαζόταν να μου το κάνω τόσο δύσκολο; Η πιο φυσική και απλή διαδικασία καταντάει μια αγωνιώδης προσπάθεια».