«Αν ξέρατε τι θα συμβεί, θα κάνατε το ταξίδι;» ρωτάμε στα αγγλικά, αργά και καθαρά, ίσως και λίγο πιο δυνατά από ό,τι θα έπρεπε. Η Νόρα από το Μαρόκο κουνάει το κεφάλι της αρνητικά. «Οχι». «Εσύ Σάνα;». «Οχι. Πολύ πρόβλημα, πολύ πρόβλημα», λέει. Η σιωπή που πέφτει για μια στιγμή -είναι τρομερό να διαπιστώνεις πως ξεριζώθηκες για μια καλύτερη ζωή που δεν ήρθε ποτέ- σπάει από τις φωνές των παιδιών τους. Η Νόρα έχει ένα γιο τριών ετών και η Σάνα, επίσης από το Μαρόκο, δυο κόρες, δίδυμες, δύο ετών. Οι πέντε τους έχουν διαμορφώσει τη δική τους οικογένεια σ’ αυτό εδώ το δωμάτιο.
Πάντως, λες και είναι για να τις αποζημιώσει, έστω και λίγο, η θέα στο πάρκο από το παράθυρό τους είναι πολύ όμορφη. Οι δύο γυναίκες ζουν τα τελευταία δύο χρόνια στο Κέντρο Φιλοξενίας Αιτούντων Ασυλο που λειτουργεί το Ιδρυμα Νεολαίας και Διά Βίου Μάθησης στη μαθητική εστία των Αγίων Αναργύρων. Είναι μια ανοιχτή δομή (οι φιλοξενούμενοι μπορούν να βγαίνουν και να κυκλοφορούν ελεύθερα) όπου σήμερα ζουν περίπου 60 γυναίκες, είτε μόνες είτε με παιδιά, αλλά και ανήλικα κορίτσια που έχουν αιτηθεί πολιτικό άσυλο.
Οι περισσότερες προέρχονται από την Αφρική (Αιθιοπία, Ερυθραία, Καμερούν, Σομαλία, Νιγηρία, Κονγκό). Εδώ τους παρέχεται διατροφή, είδη πρώτης ανάγκης, μαθήματα ελληνικών καθώς και νομική αλλά και ψυχολογική υποστήριξη για όσο καιρό το χρειάζονται. Οι περισσότερες γυναίκες παραμένουν στο Κέντρο έως ότου μπουν σε καθεστώς ασύλου και ορθοποδήσουν. Ομως η διαδικασία αυτή είναι εξουθενωτική και χρονοβόρα. Ο μέσος χρόνος παραμονής ξεπερνά το ένα έτος, με την παλαιότερη να έχει κλείσει εδώ τρία χρόνια.
Η Μαίρη από την Αιθιοπία, για παράδειγμα, αναγνωρίστηκε πρόσφυγας μόλις πέρυσι, τέσσερα χρόνια μετά την υποβολή της αίτησής της. Τώρα περιμένει να εκδοθεί το διαβατήριό της για να πάει να συναντήσει τον άνδρα της στις ΗΠΑ. Είναι 27 ετών και έχει ένα γιο τεσσάρων ετών. «Εφυγα από την Αιθιοπία πριν από πέντε χρόνια» λέει στα ελληνικά – τα έχει μάθει πια. «Εμεινα για λίγο στη Συρία που ήταν πολύ άσχημα (σ.σ. αργότερα θα μάθουμε ότι η γυναίκα για την οποία εργαζόταν στη Συρία επιχείρησε να της κάψει το πρόσωπο με ένα σίδερο). Πέρασα στην Τουρκία και από εκεί με πλοίο εδώ, στη Σάμο. Ηταν δύσκολα». Για να έρθει πλήρωσε περίπου χίλια δολάρια στον διακινητή. Στο ταξίδι, ήδη έγκυος, χάθηκε με τον άνδρα της, τον οποίο μέχρι πρόσφατα πίστευε νεκρό. Τελικά εκείνος κατέληξε στην Καλιφόρνια. Πριν από δύο μήνες την επισκέφθηκε στην Ελλάδα και είδε για πρώτη φορά τον γιο του. Οσο καιρό περίμενε τα χαρτιά της, δεν μπορούσε να εργαστεί, αφού δεν είχε κάπου να αφήσει το παιδί. Οι άνθρωποι του Κέντρου Φιλοξενίας κάνουν πολλά, αλλά δεν έχουν εξουσιοδότηση να φυλάνε ανήλικα παιδιά. «Είμαι όμως ευτυχισμένη εδώ», λέει η Μαίρη. «Είναι σαν στο σπίτι μου».
Οι γυναίκες προωθούνται στο Κέντρο έπειτα από σύσταση του ΕΚΚΑ (Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης) που έχει αναλάβει τη διαχείριση των αιτημάτων στέγασης των αιτούντων άσυλο. Παραδόξως, δεν έχουν αυξηθεί οι παραπομπές το τελευταίο διάστημα, παρά το μεγάλο κύμα εισόδου προσφύγων. «Παραπομπές γίνονται σε εβδομαδιαία βάση, αλλά δεν ευδοκιμούν όλες», εξηγεί στην «Κ» η κοινωνική λειτουργός Ασημίνα Μπακάλη. «Μπορεί μια κυρία να μην εμφανιστεί ποτέ ή να έρθει και να μην ικανοποιηθεί και να θελήσει να μείνει αλλού. Πολλές γυναίκες που βρίσκονται στην Ελλάδα λίγο καιρό είναι τρομοκρατημένες. Δεν ξέρουν πού έρχονται, νομίζουν ότι τους πάνε φυλακή».
Πάντως οι νεοεισερχόμενες θα φύγουν και γρηγορότερα, καθώς υποβάλλουν αίτημα ασύλου στην υπηρεσία Ασύλου και όχι στο Αλλοδαπών όπου μέχρι πρότινος συσσωρεύονταν τα αιτήματα. «Δυστυχώς, όσες έχουν υποβάλει αίτημα με το παλιό καθεστώς, δεν έχουν δικαίωμα να αλλάξουν, με αποτέλεσμα τα νέα αιτήματα, μέσω της υπηρεσίας Ασύλου, να διεκπεραιώνονται γρηγορότερα». Ομως και για τις νέες μετανάστριες, το ταξίδι ώς την Κατεχάκη και την υπηρεσία Ασύλου κρύβει κινδύνους. «Χρειάζεται συχνά να πηγαίνουν πολλές φορές, προκειμένου να αποκτήσουν τη ροζ κάρτα, με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν ανά πάσα στιγμή να συλληφθούν», σημειώνει στην «Κ» η κ. Ελένη Σαρρή, δασκάλα στο Κέντρο (τη βρίσκουμε στην τάξη να βοηθά δύο κορίτσια στα μαθήματά τους: «Η δίψα αυτών των παιδιών για μάθηση είναι απίστευτη. Ισως γιατί η γλώσσα είναι κάτι παραπάνω γι’ αυτά, είναι εργαλείο ζωής»). «Πάντως, ενώ παλιότερα η διαδικασία εξέτασης των αιτημάτων έπαιρνε χρόνια, σήμερα σε έξι μήνες έχει δοθεί η πρώτη απάντηση. Αν είναι αρνητική, με τη βοήθεια της δικηγόρου μας, μπορούν οι γυναίκες να κάνουν προσφυγή για δεύτερη συνέντευξη», συμπληρώνει η κ. Μπακάλη. Οι περισσότερες, μας λένε, έχουν τελικό προορισμό κάποια χώρα της Βόρειας και Κεντρικής Ευρώπης.
Μόλις πρόσφατα, στο μέιλ του Κέντρου Φιλοξενίας έφτασε μήνυμα από μια κοπέλα από τη Ρουάντα που ζούσε εκεί δύο χρόνια. «Θέλω να σας πω -έγραφε- ότι είμαι στη Φινλανδία και είμαι πολύ καλά. Εχω βρει δουλειά και φίλους. Σας ευχαριστώ για όλα».