Σημαντικά ευρήματα σχετικά με την ένταξη των μεταναστών στην Ελλάδα προκύπτουν από το ερευνητικό πρόγραμμα LOMIGRAS, που υλοποίησε το ΕΛΙΑΜΕΠ μέσω των EEA Grants, του χρηματοδοτικού εργαλείου του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Χώρου (Ισλανδία, Λιχτενστάιν και Νορβηγία). Δείγμα της μελέτης, που πραγματοποιήθηκε από τον Ιανουάριο έως τον Ιούνιο του 2016, στους Δήμους Αθηναίων, Θεσσαλονίκης, Ηρακλείου και Πατρών, ήταν οι επί μακρόν διαμένοντες στην Ελλάδα μετανάστες. Η πολυπληθέστερη ομάδα είναι οι Αλβανοί, που ξεπερνούν το 50% πανελλαδικά και στο Ηράκλειο το 75%, ακολουθούν οι Φιλιππινέζοι (στην Αθήνα), οι Ουκρανοί, Ρώσοι, Γεωργιανοί, Μολδαβοί, Κινέζοι, Μπανγκλαντεσιανοί, Πακιστανοί και Σύροι. Τα μεταναστευτικά κύματα, μάλιστα, διαφοροποιούνται συχνά ανάλογα με το φύλο. Ετσι, στην Ελλάδα διαμένουν νόμιμα 15.999 Ουκρανές και 12.011 Ρωσίδες, αλλά και 10.436 Ινδοί και 8.966 Αιγύπτιοι.
Κομβικό ερώτημα της έρευνας ήταν αν τελικά οι άνθρωποι που έφθασαν στη χώρα μας στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και στις αρχές του ’90 ενσωματώθηκαν στην ελληνική κοινωνία, όπως και ποιες πολιτικές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης συνέβαλαν σε αυτή την κατεύθυνση. «Μια πρώτη διαπίστωση είναι ότι οι αιτήσεις για άδειες παραμονής από το 2010 και τούδε σημειώνουν κάμψη», ανέφερε κατά τη χθεσινή παρουσίαση η δρ Ντία Αναγνώστου από το Πάντειο Πανεπιστήμιο, ερευνήτρια στο ΕΛΙΑΜΕΠ. Αυτό ερμηνεύεται κυρίως από την παλιννόστηση λόγω κρίσης και δευτερευόντως από την απόδοση ιθαγένειας στη δεύτερη γενιά και την έκδοση αδειών μεγαλύτερης χρονικής ισχύος.
Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρέθηκαν τα Συμβούλια Ενταξης Μεταναστών (ΣΕΜ) των δήμων, η λειτουργία των οποίων προβλεπόταν από τη μεταρρύθμιση «Καλλικράτης» το 2010. Παρά τις αρχικές προσδοκίες για τον ρόλο των ΣΕΜ, γρήγορα αυτά αποδυναμώθηκαν, δεδομένου ότι ανεστάλη το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι σε τοπικό επίπεδο για τους μετανάστες, ενώ δεν διαθέτουν ιδίους πόρους και δικό τους προϋπολογισμό. Ετσι, ο ρόλος τους –σε όσους δήμους συνέρχονται– παραμένει συμβουλευτικός. «Πάντως, παρά τους περιορισμούς, τα ΣΕΜ έχουν κάνει διαφορά», καταλήγει η μελέτη, η οποία καταθέτει σειρά προτάσεων για ενδυνάμωση του θεσμού. Τέλος, παρά το ότι πολλές υπηρεσίες κοινωνικού χαρακτήρα απευθύνονται και στους μετανάστες, λόγω έλλειψης ενημέρωσης και απουσία μιας κοινής γλώσσας επικοινωνίας, αυτοί σπάνια τις αξιοποιούν.