Υστερα από χρόνια αντιπαραθέσεων και αναμέτρησης σε δικαστικές αίθουσες, αλλά και στα ίδια τα κτίρια του Γηροκομείου Αθηνών, ένα είδος ειρήνης μοιάζει να έχει επανέλθει στο γιγάντιο συγκρότημα της λεωφόρου Κηφισίας. Είναι τα πρώτα Χριστούγεννα που οι άνθρωποι εδώ ασχολούνται με το μέλλον του «σπιτιού των γερόντων» και όχι αποκλειστικά με το παρελθόν.
Μια μεγάλη ελληνική εταιρεία παρείχε το απαραίτητο πετρέλαιο και η αναπληρώτρια υπουργός Κοινωνικής Αλληλεγγύης Θεανώ Φωτίου διασφάλισε την τροφή των ενοίκων του Γηροκομείου για ένα δίμηνο. Η επιτυχία έχει πολλούς «πατέρες», βέβαια, ανάμεσά τους το σωματείο των εργαζομένων, τον Δήμο Αθηναίων, την κυβέρνηση, αλλά και την εισαγγελία. Ο καθένας με διαφορετικό τρόπο συνέβαλε στην εκκαθάριση εκκρεμοτήτων του παρελθόντος. Βεβαίως, η προηγούμενη διοίκηση του Γηροκομείου –υπό τον αρχιμανδρίτη Μπούμπα, που κατηγορείται πλέον από την εισαγγελία Διαφθοράς για το «είδος» της διαχείρισης στην Ελεήμονα Εταιρεία, το σωματείο που διαχειρίζεται το Γηροκομείο– αμύνεται, επικαλούμενη το γεγονός ότι ο Δήμος Αθηναίων με την τοποθέτηση προσωρινής διοίκησης τον Οκτώβριο του 2016 παρέβλεψε το γεγονός ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένος νόμος.
Από το 2008 το υπουργείο Οικονομικών επισημαίνει σε έκθεσή του ότι το 2006 το έλλειμμα ξεπερνούσε τα 4,5 εκατομμύρια ευρώ. Το 2007, τα έξοδα του Γηροκομείου εκτοξεύθηκαν στα 12.355.000 ευρώ, με τα έσοδα να μένουν καθηλωμένα στα 5.822.000. Και η πορεία αυτή συνεχίστηκε ξέφρενη, με αποτέλεσμα το Γηροκομείο αυτήν τη στιγμή να χρωστάει στο ΙΚΑ, στην εφορία, στους εργαζομένους και στους προμηθευτές τεράστια ποσά.
Τα τελευταία τρία χρόνια, ξεκινώντας από τον τέως γενικό επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης Λέανδρο Ρακιτζή και την επικεφαλής της εισαγγελίας Διαφθοράς Ελένη Ράικου, συγκεντρώθηκε σημαντικό αποδεικτικό υλικό για τον τρόπο διαχείρισης από την προηγούμενη διοίκηση του Γηροκομείου Αθηνών. Η έρευνα οδήγησε στην απαγγελία κατηγοριών σε τρία άτομα, καθώς κρίθηκε ότι με τη διαχείρισή τους ζημίωσαν την Ελεήμονα Εταιρεία. Σήμερα το Γηροκομείο έχει φθάσει να χρωστάει 30 εκατομμύρια ευρώ (5,5 εκατομμύρια στο Δημόσιο, 12 εκατομμύρια στο ΙΚΑ με τις προσαυξήσεις) επειδή:
• Εισέπραττε από ακίνητα και από τροφεία πολύ λιγότερα από εκείνα που έπρεπε να εισπράττει. Η υστέρηση από ενοίκια ακινήτων που ανήκαν σε κληροδοτήματα (τα διαχειριζόταν το σωματείο) ξεπερνούν τα 4 εκατομμύρια ευρώ, σύμφωνα με το κατηγορητήριο.
• Εφθασε στο σημείο να απασχολεί, για 375 ηλικιωμένους, 320 εργαζομένους το 2009.
«Προσπαθήσαμε να το μαζέψουμε…», λέει ο πρόεδρος του σωματείου των εργαζομένων Δημήτρης Παπαχρήστου. Και πραγματικά, χάρη στις προσπάθειες πολλών διαφορετικών ανθρώπων, κυρίως εργαζομένων αλλά και ορισμένων ανθρώπων που είναι μέσα στο Γηροκομείο και έχουν τοποθετηθεί στην προσωρινή διοίκηση, όσοι γέροντες άντεξαν (περίπου 130) έχουν για πρώτη φορά μετά πολύ καιρό φαγητό –χάρη στο πρόγραμμα ανθρωπιστικής βοήθειας της κυβέρνησης– και θέρμανση. Για ένα δίμηνο.
Γιατί μετά το μαρτύριο αρχίζει από την αρχή, καθώς οι λογαριασμοί του ιδρύματος είναι μπλοκαρισμένοι και η πρόσβασή του σε ασφαλιστική και φορολογική ενημερότητα αδύνατη. «Στην Ελεήμονα Εταιρεία συμβαίνει αυτό που συνέβη τα προηγούμενα χρόνια με τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό, ενώ είναι πολύ απλά μια μικρογραφία της χώρας …», λέει στην «Κ» μέλος της προσωρινής διοίκησης που μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας. Το ερώτημα είναι γιατί άργησε τόσο πολύ να αναστραφεί η πορεία. Κυβέρνηση, δήμος, εργαζόμενοι αλλά και πρωταγωνιστές της επιχείρησης εξυγίανσης, όπως η Ενυ Πραστάκου, που πρωταγωνίστησε στις αποκαλύψεις για την προηγούμενη διαχείριση, «δείχνουν» στο νομικό πλαίσιο.
Ασκηση ελέγχου
Οπως και στον Ερυθρό Σταυρό, η πολιτεία και ο Δήμος Αθηναίων θα ήθελαν να διασφαλίσουν ότι το σωματείο θα λογοδοτεί για τα χρήματα των κληροδοτημάτων που διαχειρίζεται. Ο συνήγορος της παλαιάς διοίκησης καθηγητής Πάνος Λαζαράτος δεν διαφωνεί ότι θα μπορούσε να ασκείται έλεγχος για λόγους «δημοσίου συμφέροντος» από υπερκείμενη αρχή. «Είναι κατ’ αρχήν επιτρεπτό στο πλαίσιο του συντάγματος, αρκεί να μην παραβιάζονται οι αρχές της αναλογικότητας και της νομιμότητας. Δηλαδή πρέπει να υπάρχει συγκεκριμένος νόμος…».
Δέσμευση για αλλαγή του νομικού πλαισίου
Επειδή ό,τι συμβαίνει στο Γηροκομείο δεν αφορά μόνο την «Ελεήμονα Εταιρεία» αλλά και εκατοντάδες άλλα σωματεία σε ολόκληρη τη χώρα, η αν. υπουργός Θεανώ Φωτίου έχει δεσμευθεί στη Βουλή ότι το νομικό πλαίσιο θα αλλάξει. «Το κράτος δεν μπορεί να παραπέμπει την ευθύνη όλης της κοινωνικής προστασίας σε χιλιάδες ιδρύματα», είπε η κ. Φωτίου στη Βουλή. «Ιδρύματα τα οποία δεν ελέγχει. Ξαναλέω ότι η περίπτωση του Γηροκομείου Αθηνών είναι μία περίπτωση από 1.500 ιδρύματα, ΝΠΙΔ, τα οποία δεν ελέγχονται και λειτουργούν υπό ένα καθεστώς ιδιότυπης κατάστασης, όπου θεωρούν ότι το δημόσιο συμφέρον ταυτίζεται με τις απόψεις του διοικητικού συμβουλίου τους, που έχουν ιδρύσει τα Ιδρύματα». Το μεγάλο ερώτημα είναι αν το Γηροκομείο Αθηνών που δημιουργήθηκε από το περίσσευμα ανθρώπων που δεν έχουν λόγο στη διαχείριση της περιουσίας του θα μπορέσει να φτάσει ώς το νέο καθεστώς ή θα εκπνεύσει 152 χρόνια από την ίδρυση της «Ελεήμονος Εταιρείας». Σήμερα λειτουργούν μόλις δύο από τα 11 κτίρια του Γηροκομείου, καθώς τα υπόλοιπα δεν είναι αδειοδοτημένα, το Ιδρυμα δεν είναι πιστοποιημένο, έχουν συσσωρευθεί 700 εκκρεμείς αιτήσεις, ενώ τα τροφεία είναι πανάκριβα για εκείνα που προσφέρει χωρίς να υπάρχει νομική δυνατότητα να μειωθούν (θα κατηγορηθεί η διοίκηση για απιστία). Για την κοινωνία μας και τους θεσμούς της η αναστροφή της πορείας του είναι ένα στοίχημα.